آشنایی با انواع مختلف گچبری در هنر معماری ایران

[arezu3]

یکی از شگفت انگیزترین و زیباترین هنرها در معماری کشورمان ایران، گچبری سقف یا سایر بخش های یک بناست. این زیبایی هنگامی که با هنرهای دیگری مانند آینه کاری یا به کارگیری انواع مصالح همراه شود، چندین برابر شده و سبب ایجاد جذابیتی خیره کننده در بناهای تاریخی می گردد. به طور کلی هنر گچبری پیش ساخته از همان تاریخ اولیه اسلام به منظور تزیین بناهای مختلف، به کار برده می شد که به دلیل احترام به احکام دین اسلام، اغلب به شکل انواع نقش های اسلیمی و ختایی و اجرا شده و پیکره سازی یا همان مجسمه سازی، رواج چندانی نداشت.

به طور کلی گچبری پیش ساخته در هنر معماری ایران، به دلیل فاکتورهایی همچون میزان ضخامت و یا چگونگی اجرای آن دارای انواع مختلفی می باشد که هر کدام، دارای نام های مخصوص به خود می باشند.کلوک بند به نوعی گچبری گفته می شود که در بین بندهای عمودی یک دیوار آجری، از گچ استفاده گردد. به عبارتی دیگر پس از تراشیدن قسمتی از آجر، با استفاده از طرح های مختلفی که از گچ ساخته می شود بین آن را تزیین می نمایند.گفتیم که گچبری پیش ساخته برای دیوار یا سقف و یا سایر بخش های دیگر یک بنا، دارای قدمتی کهن است. هنر کلوک بند گچی نیز از دوره ایلخانان، رواج پیدا کرده است.

در گچبری زبره، به واسطه قرار گرفتن قلم به شکل عمودی و با ایجاد عمق ۲سانتی متری، شاهد خلق نقوشی بی نظیر هستیم؛ از آنجایی که پس از ایجاد برش، اطراف طرح مورد نظر پرداخته نمی شود، به گچبری زبره معروف شده است. همچنین از این هنر در خلق انواع کتیبه نگاری(سنگ نوشته) به شکل هندسی، استفاده می گردد.از نمونه های کتیبه نگاری در کشورمان، می توان کتیبه کوفی در مسجد جامع اصفهان و زیر ایوان مسجد جامع اردستان را نام برد.بنابراین می بینیم که علاوه بر گچبری سقف، این هنر می تواند در حوزه های دیگر نیز منجر به خلق آثاری بی نظیر گردد.

پیشنهاد می کنیم مطلب مدل گچبری سقف پذیرایی به صورت ساده را هم بخوانید.

گچبری در بناهای تاریخی
شاید پیش از این شما هم تصورتان از گچبری، بیشتر گچبری پیش ساخته سقف پذیرایی یا بخش های مختلف یک خانه یا عمارت بود؛ اما باید بدانیم که این هنر شگفت انگیز، قدمتی طولانی در کشورمان دارد به عنوان مثال، گچبری در مسجد اردهال کاشان یا محراب مسجد ساوه، نمونه هایی از نوع دیگر این هنر به نام گچبری معرق (گچ تراش) هستند؛ در واقع نوعی گچ پیش ساخته است که با رنگ های مختلف ترکیب شده است؛ به تعبیری دیگر، شکل های مختلف گچ که برای هر بخش در نظر گرفته شده را با رنگ های مختلف ترکیب نموده و سپس اقدام به نصب آن می نمایند. پس از این مرحله، با استفاده از دوغاب گچ به منظور تثبیت بیشتر آن، اقدام به پر کردن پشت آن می نمایند.

برهشته کاری یا برجسته کاری، نوع دیگری از گچبری می باشد که همان طور که از نامش پیداست طرح مورد نظر به شکل برجسته، ایجاد و نصب می گردد.در نصب گچبری پیش ساخته سقف نیز کاربرد دارد.از نمونه های قدیمی این نوع گچبری، می توان به محراب مسجد جامع نایین اشاره نمود. بد نیست بدانید که بیشترین برجستگی، در این نوع گچبری وجود دارد؛ به گونه ای که فاصله عمیق ترین نقطه با برجسته ترین نقطه، بیش از ۳سانتی متر می باشد. این هنر به جا مانده از دوره قبل از سلجوقیان می باشد، اما در دوره ایلخانی به آن توجه بیشتری شد و با ظرافت و توجه بیشتری به اجرای آن می پرداختند.

بهتر است مطلب از درزگیرهای پلی یورتانی چه می‌دانید؟ را هم بخوانید.

دیدیم که هنر گچبری از قدیم در بناهای مختلف کشورمان وجود داشته و همواره عده ای با روش های مختلف سعی در اجرای آن به شکلی بهتر از دوره های قبل داشته اند. امروزه برای انوع گچبری پیش ساخته سقف یا دیوارها هم از گچ، استفاده می گردد. علت کاربرد زیاد گچ در آثار به جا مانده از قدیم، ابتدا فراوانی و دسترسی راحت و سپس استفاده آسان و بدون دردسر از آن می باشد.

[khonehman]

اتاقک سازان نو اندیش