25-01-2021, 02:19 PM
روشى که براى تجزيه و تحليل بخش عملياتى صورت سود و زيان به‌کار مى‌رود محاسبه تأثيرات تغيير در سطح فروش بر رقم سود قبل از بهره و ماليات (EBTT) است. يکى از راه‌هاى انجام دادن اين‌کار محاسبه درجهٔ اهرم عملياتى (operating leverage) است که به‌صورت ”درصد تغييرات سود قبل از بهره و ماليات تقسيم بر درصد تغييرات توليد“ تعريف مى‌شود. با استفاده از درجه اهرم عملياتي، درصد تغييراتى که در سود قبل از بهره و ماليات به ازاء يک درصد تغيير در فروش رخ مى‌دهد (البته در نتيجه يک درصد تغيير در توليد) محاسبه مى‌شود. اهرم عملياتى نقش مهمى در محاسبه پيش‌بينى سود قبل از بهره و ماليات و محاسبه ريسک شرکت دارد.
محاسبه اهرم عملیاتی
محاسبهٔ ریسک تجاری
تفسیر اهرم عملیاتی
کاربرد اهرم عملیاتی
[5] محاسبه اهرم عملياتى
از معادلهٔ M مى‌توان درجه اهرم عملياتى را به‌صورت زير محاسبه کرد:
O L | T = T ( P - V ) / T ( P - V ) - F
اين معادله نشان مى‌دهد که در ازاء سطوح مختلف توليد و فروش، درجه اهرم عملياتى تابعى از سطح فروش است. مخرج اين معادله دو ويژگى مهم دارد: ۱. درجه اهرم عملياتى در نقطه سربه‌سر عملياتى بى‌نهايت مى‌شود؛ ۲. به‌دليل هزينه‌هاى ثابت عملياتي، درجه اهرم عملياتى عددى غير از يک است.
[5] محاسبهٔ ريسک تجارى
بخشى از کل ريسک شرکت که مربوط به ترکيب دارائى‌ها و تصميمات عملياتى است ”ريسک تجارى ـ business risk“ ناميده مى‌شود. پيامدهاى اينگونه تصميم‌گيرى‌ها همراه با تغيير در محيط عملياتى شرکت تعيين‌کننده سود قبل از بهره و ماليات (EBTT) خواهد بود. اغلب ريسک تجارى را برحسب تغييرپذيرى سود عملياتى بيان مى‌کنند؛ هرقدر درجه اهرم عملياتى بزرگ‌تر باشد ريسک تجارى بيشتر مى‌شود.
براى محاسبه ”ريسک تجاري“ راه‌هاى گوناگونى وجود دارد. يکى از اين راه‌ها استفاده از اهرم عملياتى است. اگر مقدار توليد و سود قبل از بهره و ماليات براى يک دوره حسابدارى پيش‌بينى شده باشد، اين پيش‌بينى‌ها با توجه به ريسک تجارى صورت گرفته است (در آن‌صورت مى‌توان انتظار داشت که مقدار واقعى فروش و سود قبل از بهره و ماليات با مقادير پيش‌بينى‌شده متفاوت و به‌اصطلاح داراى انحراف باشد). اين انحراف هرچه بيشتر باشد ميزان ريسک تجارى بيشتر خواهد بود. از آنجا که درجه اهرم عملياتى نشان‌دهندهٔ ميزان اشتباهى است که در پيش‌بينى سود قبل از بهره و ماليات (EBTT) رخ مى‌دهد براى تعيين ريسک تجارى مى‌توان از آن استفاده کرد.
هر اندازه درجه اهرم عملياتى بزرگ‌تر باشد، ريسک خطاى پيش‌بينى سود قبل از بهره و ماليات (EBTT) بيشتر مى‌شود و در نتيجه احتمال اينکه مقدار واقعى سود قبل از بهره و ماليات منفى شود بيشتر خواهد شد.
همچنين درجه ريسک تجارى هنگامى تغيير مى‌کند که شرکت بخواهد در مورد ترکيب دارائى‌هاى آن تصميمات جديدى بگيرد به‌طورى که هزينه‌هاى ثابت و متغير توليد تغيير کنند. اگر با تغيير هزينه‌هاى توليد شرکت، نقطه سربه‌سر آن شرکت تغيير کند، درجه و ميزان ريسک تجارى شرکت نيز تغيير خواهد کرد. به‌طور کلى بالا رفتن نقطه سربه‌سر شرکت باعث افزايش درجه ريسک آن و پائين آمدن نقطه سربه‌سر باعث پائين آمدن درجه ريسک آن مى‌شود.
[5] تفسير اهرم عملياتى
در مثال‌هاى يادشد نشان داديم که درجه اهرم عملياتى را مى‌توان به‌صورت درصد تغييراتى تفسير کرد که (با يک درصد تغيير در فروش) در رقم سود قبل از بهره و ماليات به‌وجود مى‌آيد.
در مثال‌هاى ذيل چگونگى کاربرد تفسير اهرم عملياتى نشان داده مى‌شود (البته در مواردى‌که رقم سود قبل از بهره و ماليات بيش از يک درصد تغيير کند).
مثال:
فرض کنيد P=۴۰،۰۰۰ و V= ۲۵،۰۰۰ و F=۱۰۵،۰۰۰ باشد. اگر اين شرکت ۸،۰۰۰ واحد محصول به فروش برساند، مقدار سود قبل از بهره و ماليات ۱۵،۰۰۰،۰۰۰ ريال و درجه اهرم عملياتى مساوى با ۸ خواهد شد:
سود قبل از بهره و ماليات (EBTT):
ريال ۱۵،۰۰۰،۰۰۰ = ۱۰۵،۰۰۰،۰۰۰ - (۲۵،۰۰۰ ـ ۴۰،۰۰۰) ۸۰۰۰ = Y
اگر در دوره مالي، سطح فروش يک درصد افزايش يابد (يعنى از ۸،۰۰۰ واحد به ۸،۰۸۰ واحد برسد)، سود قبل از بهره و ماليات (EBTT) چه مقدار خواهد شد؟
اگر T= ۸،۰۸۰ باشد، سود قبل از بهره و ماليات مساوى است با:
Y= ۸،۰۸۰ (۴۰،۰۰۰ -۲۵،۰۰۰) - ۱۰۵،۰۰۰،۰۰۰ = ۱۶،۲۰۰،۰۰۰
بنابراين، درصد تغييرات سود قبل از بهره و ماليات مساوى است با:
%۸ يا ۸/۰ = ۱۵،۰۰۰،۰۰۰ / ۱۵،۰۰۰،۰۰۰ - ۱۶،۲۰۰،۰۰۰
اگر فروش ۱۲ درصد کاهش يابد، سود قبل از بهره و ماليات (EBTT) چه مقدار مى‌شود؟ در اين‌صورت براى محاسبه درصد تغيير سود بايد درصد فروش را در درجه اهرم عملياتى ضرب کرد و به اين ترتيب رقم سود قبل از بهره و ماليات (EBTT) منفى نود و شش درصد کاهش مى‌يابد:
%۹۶- يا ۹۶/۰ = (۸)(۱۲%-)
[5] کاربرد اهرم عملياتى
[6] کاربرد نخست اهرم عملياتى
کاربرد نخست اهرم عملياتي، توجيه درصد تغيير شديدى که در ”سود قبل از بهره و ماليات“ رخ مى‌دهد. اصولاً اهميت اهرم عملياتى به اين علت است که تغيير اندک در سطح فروش، تغييرات شديدترى در سود قبل از بهره و ماليات (EBTT) ايجاد مى‌کند. معادله محاسبه اهرم عملياتى حل کرديم، علت اين تغييرات شديد را نشان مى‌دهد اين معادله نشان‌دهنده اين است که اگر هزينه‌هاى ثابت بيش از صفر باشند و فروش به مقدار يک درصد تغيير کند، سود قبل از بهره و ماليات به چه ميزان تغيير مى‌کند. اگر فروش شرکت، که بيشتر از نقطه سربه‌سر عملياتى است، يک درصد تغيير در فروش يابد، درصد تغييرات در ”سود قبل از بهره و ماليات“ به ميزان بيش از يک درصد مى‌شود.
[6] کاربرد دوم اهرم عملياتى
توجيه اشتباهات مربوط به پيش‌بينى سود قبل از بهره و ماليات است. هرچند اينگونه اشتباهات علل متعددى دارد، با استفاده از اهرم عملياتى مى‌توان چنين اشتباهاتى را توجيه کرد.
شدت تغييراتى که (به‌صورت درصد) در ”سود قبل از بهره و ماليات“ رخ مى‌دهد باعث مى‌شود مقدار واقعى اين رقم (نسبت به مقدار پيش‌بينى‌شده) انحراف نسبتاً زيادى پيدا کند.
اگر شرکتى تصميم بگيرد مقدار سود عملياتى خود را براى دوره مالى بعد پيش‌بينى کند بايد قيمت هر واحد محصول، هزينه متغير هر واحد و هزينه‌هاى ثابت را معين کند؛ در اين‌صورت شرکت مى‌تواند رقم ”سود قبل از بهره و ماليات“ را پيش‌بينى کرده بر مبناى مقدار توليد پيش‌بينى‌شده، در چه اهرم عملياتى را محاسبه کند. در اين‌صورت در ازاء يک درصد انحراف فروش ـ نسبت به مقدار پيش‌بينى‌شده ـ درصد انحراف سود قبل از بهره و ماليات (EBTT) پيش‌بينى‌شده ـ نسبت به مقدار واقعى ـ برابر است با درجه اهرم عملياتى ضربدر درصد انحرافى که در مقدار فروش پيش‌بينى‌شده رخ داده است.
براى مثال، همين مطلب مى‌تواند توجيه کننده اين باشد که چرا ۵ درصد اشتباه در پيش‌بينى فروش موجب انحراف رقم واقعى سود قبل از بهره و ماليات به مقدار ۳۰ درصد (نسبت به مقدار پيش‌بينى‌شده) شده است. اگر شرکت، پيش از آغاز دوره مالي، درجه اهرم عملياتى (در خصوص پيش‌بينى فروش) را بداند، راحت‌تر مى‌تواند مسائل و مشکلات احتمالى آينده را در مورد انحراف شديد ”سود قبل از بهره و ماليات“ بپذيرد؛ زيرا در اين‌صورت مديريت از پيش پذيرفته است که تغيير معمولى در پيش‌بينى فروش باعث تغييرات بسيار شديد در رقم ”سود قبل از بهره و ماليات“ مى‌شود.
مشاوره مالیاتی رایگان_دکتر تکس
محاسبه اهرم عملیاتی
محاسبهٔ ریسک تجاری
تفسیر اهرم عملیاتی
کاربرد اهرم عملیاتی
[5] محاسبه اهرم عملياتى
از معادلهٔ M مى‌توان درجه اهرم عملياتى را به‌صورت زير محاسبه کرد:
O L | T = T ( P - V ) / T ( P - V ) - F
اين معادله نشان مى‌دهد که در ازاء سطوح مختلف توليد و فروش، درجه اهرم عملياتى تابعى از سطح فروش است. مخرج اين معادله دو ويژگى مهم دارد: ۱. درجه اهرم عملياتى در نقطه سربه‌سر عملياتى بى‌نهايت مى‌شود؛ ۲. به‌دليل هزينه‌هاى ثابت عملياتي، درجه اهرم عملياتى عددى غير از يک است.
[5] محاسبهٔ ريسک تجارى
بخشى از کل ريسک شرکت که مربوط به ترکيب دارائى‌ها و تصميمات عملياتى است ”ريسک تجارى ـ business risk“ ناميده مى‌شود. پيامدهاى اينگونه تصميم‌گيرى‌ها همراه با تغيير در محيط عملياتى شرکت تعيين‌کننده سود قبل از بهره و ماليات (EBTT) خواهد بود. اغلب ريسک تجارى را برحسب تغييرپذيرى سود عملياتى بيان مى‌کنند؛ هرقدر درجه اهرم عملياتى بزرگ‌تر باشد ريسک تجارى بيشتر مى‌شود.
براى محاسبه ”ريسک تجاري“ راه‌هاى گوناگونى وجود دارد. يکى از اين راه‌ها استفاده از اهرم عملياتى است. اگر مقدار توليد و سود قبل از بهره و ماليات براى يک دوره حسابدارى پيش‌بينى شده باشد، اين پيش‌بينى‌ها با توجه به ريسک تجارى صورت گرفته است (در آن‌صورت مى‌توان انتظار داشت که مقدار واقعى فروش و سود قبل از بهره و ماليات با مقادير پيش‌بينى‌شده متفاوت و به‌اصطلاح داراى انحراف باشد). اين انحراف هرچه بيشتر باشد ميزان ريسک تجارى بيشتر خواهد بود. از آنجا که درجه اهرم عملياتى نشان‌دهندهٔ ميزان اشتباهى است که در پيش‌بينى سود قبل از بهره و ماليات (EBTT) رخ مى‌دهد براى تعيين ريسک تجارى مى‌توان از آن استفاده کرد.
هر اندازه درجه اهرم عملياتى بزرگ‌تر باشد، ريسک خطاى پيش‌بينى سود قبل از بهره و ماليات (EBTT) بيشتر مى‌شود و در نتيجه احتمال اينکه مقدار واقعى سود قبل از بهره و ماليات منفى شود بيشتر خواهد شد.
همچنين درجه ريسک تجارى هنگامى تغيير مى‌کند که شرکت بخواهد در مورد ترکيب دارائى‌هاى آن تصميمات جديدى بگيرد به‌طورى که هزينه‌هاى ثابت و متغير توليد تغيير کنند. اگر با تغيير هزينه‌هاى توليد شرکت، نقطه سربه‌سر آن شرکت تغيير کند، درجه و ميزان ريسک تجارى شرکت نيز تغيير خواهد کرد. به‌طور کلى بالا رفتن نقطه سربه‌سر شرکت باعث افزايش درجه ريسک آن و پائين آمدن نقطه سربه‌سر باعث پائين آمدن درجه ريسک آن مى‌شود.
[5] تفسير اهرم عملياتى
در مثال‌هاى يادشد نشان داديم که درجه اهرم عملياتى را مى‌توان به‌صورت درصد تغييراتى تفسير کرد که (با يک درصد تغيير در فروش) در رقم سود قبل از بهره و ماليات به‌وجود مى‌آيد.
در مثال‌هاى ذيل چگونگى کاربرد تفسير اهرم عملياتى نشان داده مى‌شود (البته در مواردى‌که رقم سود قبل از بهره و ماليات بيش از يک درصد تغيير کند).
مثال:
فرض کنيد P=۴۰،۰۰۰ و V= ۲۵،۰۰۰ و F=۱۰۵،۰۰۰ باشد. اگر اين شرکت ۸،۰۰۰ واحد محصول به فروش برساند، مقدار سود قبل از بهره و ماليات ۱۵،۰۰۰،۰۰۰ ريال و درجه اهرم عملياتى مساوى با ۸ خواهد شد:
سود قبل از بهره و ماليات (EBTT):
ريال ۱۵،۰۰۰،۰۰۰ = ۱۰۵،۰۰۰،۰۰۰ - (۲۵،۰۰۰ ـ ۴۰،۰۰۰) ۸۰۰۰ = Y
اگر در دوره مالي، سطح فروش يک درصد افزايش يابد (يعنى از ۸،۰۰۰ واحد به ۸،۰۸۰ واحد برسد)، سود قبل از بهره و ماليات (EBTT) چه مقدار خواهد شد؟
اگر T= ۸،۰۸۰ باشد، سود قبل از بهره و ماليات مساوى است با:
Y= ۸،۰۸۰ (۴۰،۰۰۰ -۲۵،۰۰۰) - ۱۰۵،۰۰۰،۰۰۰ = ۱۶،۲۰۰،۰۰۰
بنابراين، درصد تغييرات سود قبل از بهره و ماليات مساوى است با:
%۸ يا ۸/۰ = ۱۵،۰۰۰،۰۰۰ / ۱۵،۰۰۰،۰۰۰ - ۱۶،۲۰۰،۰۰۰
اگر فروش ۱۲ درصد کاهش يابد، سود قبل از بهره و ماليات (EBTT) چه مقدار مى‌شود؟ در اين‌صورت براى محاسبه درصد تغيير سود بايد درصد فروش را در درجه اهرم عملياتى ضرب کرد و به اين ترتيب رقم سود قبل از بهره و ماليات (EBTT) منفى نود و شش درصد کاهش مى‌يابد:
%۹۶- يا ۹۶/۰ = (۸)(۱۲%-)
[5] کاربرد اهرم عملياتى
[6] کاربرد نخست اهرم عملياتى
کاربرد نخست اهرم عملياتي، توجيه درصد تغيير شديدى که در ”سود قبل از بهره و ماليات“ رخ مى‌دهد. اصولاً اهميت اهرم عملياتى به اين علت است که تغيير اندک در سطح فروش، تغييرات شديدترى در سود قبل از بهره و ماليات (EBTT) ايجاد مى‌کند. معادله محاسبه اهرم عملياتى حل کرديم، علت اين تغييرات شديد را نشان مى‌دهد اين معادله نشان‌دهنده اين است که اگر هزينه‌هاى ثابت بيش از صفر باشند و فروش به مقدار يک درصد تغيير کند، سود قبل از بهره و ماليات به چه ميزان تغيير مى‌کند. اگر فروش شرکت، که بيشتر از نقطه سربه‌سر عملياتى است، يک درصد تغيير در فروش يابد، درصد تغييرات در ”سود قبل از بهره و ماليات“ به ميزان بيش از يک درصد مى‌شود.
[6] کاربرد دوم اهرم عملياتى
توجيه اشتباهات مربوط به پيش‌بينى سود قبل از بهره و ماليات است. هرچند اينگونه اشتباهات علل متعددى دارد، با استفاده از اهرم عملياتى مى‌توان چنين اشتباهاتى را توجيه کرد.
شدت تغييراتى که (به‌صورت درصد) در ”سود قبل از بهره و ماليات“ رخ مى‌دهد باعث مى‌شود مقدار واقعى اين رقم (نسبت به مقدار پيش‌بينى‌شده) انحراف نسبتاً زيادى پيدا کند.
اگر شرکتى تصميم بگيرد مقدار سود عملياتى خود را براى دوره مالى بعد پيش‌بينى کند بايد قيمت هر واحد محصول، هزينه متغير هر واحد و هزينه‌هاى ثابت را معين کند؛ در اين‌صورت شرکت مى‌تواند رقم ”سود قبل از بهره و ماليات“ را پيش‌بينى کرده بر مبناى مقدار توليد پيش‌بينى‌شده، در چه اهرم عملياتى را محاسبه کند. در اين‌صورت در ازاء يک درصد انحراف فروش ـ نسبت به مقدار پيش‌بينى‌شده ـ درصد انحراف سود قبل از بهره و ماليات (EBTT) پيش‌بينى‌شده ـ نسبت به مقدار واقعى ـ برابر است با درجه اهرم عملياتى ضربدر درصد انحرافى که در مقدار فروش پيش‌بينى‌شده رخ داده است.
براى مثال، همين مطلب مى‌تواند توجيه کننده اين باشد که چرا ۵ درصد اشتباه در پيش‌بينى فروش موجب انحراف رقم واقعى سود قبل از بهره و ماليات به مقدار ۳۰ درصد (نسبت به مقدار پيش‌بينى‌شده) شده است. اگر شرکت، پيش از آغاز دوره مالي، درجه اهرم عملياتى (در خصوص پيش‌بينى فروش) را بداند، راحت‌تر مى‌تواند مسائل و مشکلات احتمالى آينده را در مورد انحراف شديد ”سود قبل از بهره و ماليات“ بپذيرد؛ زيرا در اين‌صورت مديريت از پيش پذيرفته است که تغيير معمولى در پيش‌بينى فروش باعث تغييرات بسيار شديد در رقم ”سود قبل از بهره و ماليات“ مى‌شود.
مشاوره مالیاتی رایگان_دکتر تکس