سیستم خنک کننده موتور

[amirhossein toranjian]

سیستم  خنک کننده موتور
یکی از سیستم‌های بسیار حیاتی و مهم که در هر وسیله نقلیه نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند سیستم خنک‌کننده موتوراست. این سیستم شرایطی را فراهم می‌کند تا موتور اتومبیل در دمای استاندارد تعریف شده خود کار کند و اجازه بالاتر رفتن و یا پایین‌تر آمدن دما را از دمای استاندارد تعریف شده برای آن نمی‌دهد.
همانطور که می‌دانید موتوراحتراق داخلی اتومبیل به دلیل وجود احتراق‌های پی در پی به سرعت دچار افزایش دما می‌شوند این افزایش دما باید تا مقدار معینی ادامه پیدا کند و سپس موتور در همین دما به عملکرد خود ادامه دهد.
 این دما معمولا با توجه به آلیاژ به کار رفته در ساخت بلوک بالایی و پایینی موتور و همچنین دمای مورد نیاز برای اینکه بیشتر سوخت پاشش شده به طور کامل احتراق یافته و همچنین برای جلوگیری از احتراق ناقص تعیین و تعریف می‌شود.
بنابراین آشنایی با اجزای تشکیل دهنده این سیستم و همچنین شناسایی عیوب آن و اقدام به موقع برای رفع این عیوب یکی از مهمترین نکاتی است که باید مالک هر وسیله نقلیه به خوبی با آن آشنا باشد، زیرا در صورت عدم بازدید به موقع سیستم خنک کننده و رفع مشکلات آن، به طور مستقیم در کار موتور خودرو اختلال ایجاد می‌شود که این بروز اختلال در موتور اتومبیل می‌تواند از یک افزایش دمای ناچیز تا از بین رفتن کامل موتور اتومبیل و هزینه‌های چند میلیون تومانی برای بازسازی و احیا مجدد موتور را شامل شود.
اصلی‌ترین اجزای تشکیل دهنده سیستم خنک کننده موتور اتومبیل را رادیاتور، شلنگ‌های آب، واتر پمپ (پمپ آب)، ترموستات، پروانه خنک کننده (فن برقی)، سنسور دمای آب خودرو و مجاری آب اطراف بلوک موتور تشکیل می‌دهند که هر یک از این اجزا وظایف خاص خود را دارا هستند.

رادیاتور
[font=shabnam-regular]رادیاتور از مجموعه‌ای از لوله‌های مارپیچی تشکیل شده که اطراف آن به وسیله پره‌های موسوم به فین به صورت عمودی و افقی پوشانده شده است.
[/font]
علت وجود این صفحات افقی و عمودی  این است که با وجود این صفحات مساحت موجود برای انتقال و تبادل حرارت افزایش یافته و عملیات خنک‌سازی بهتر انجام می‌شود.
[font=shabnam-regular]در اکثر رادیاتور‌ها یک مخزن اضافی برای کنترل میزان سطح مایع خنک کننده رادیاتور تعبیه شده است که در صورت افزایش بی‌رویه دمای موتور و بالا رفتن فشار در رادیاتور، آب اضافی به داخل این مخزن پس زده می‌شود و با کاهش سطح مایع خنک کننده داخل رادیاتور آب مورد نیاز از طریق این مخزن تامین می‌شود (پایین رفتن آب در رادیاتور مانند پیستون یک سرنگ عمل می‌کند و با ایجاد مکش کمبود آب را از طریق مخزن جبران می‌کند.)
[/font]واتر پمپ (پمپ آب)
پمپ آب همانطور که از اسمش پیداست وظیفه به جریان انداختن آب را در مجاری اطراف بلوک موتور و رادیاتور بر عهده دارد. واتر پمپ‌ها نیروی مورد نیاز خود را به کمک تسمه از میل لنگ موتور اتومبیل می‌گیرند و به وسیله پروانه‌ای با شکل هندسی خاص جریان آب را با سرعت و فشار بالا در مجاری یاد شده به حرکت در می‌‌آورند.
ترموستات

ترموستات نقش یک شیر اتوماتیک را بازی می‌کند که معمولا بر روی سر سیلندر موتور اتومبیل نصب می‌شود. عملکرد ترموستات بدین شکل است که تا زمانی که دمای آب به مقدار معینی نرسیده دریچه ترموستات بسته بوده و اجازه خروج آب از بلوک موتور به سمت رادیاتو را نمی‌دهد.

زمانی که دمای آب به مقدار معین رسید جیوه موجود در ترموستات منبسط شده و باعث باز شدن دریچه ترموستات و جاری شدن آب به سمت رادیاتور می‌شود و زمانی که دمای مایع خنک کننده (آب و ضد یخ) از مقدار معین پایین‌تر رفت جیوه منقبض شده و به کمک فنر موجود دریچه ترموستات بسته می شود.

پروانه خنک کننده (فن برقی)

امروزه در اکثر خودرو‌های سواری از فن‌های برقی به جای پروانه‌های مکانیکی قدیمی استفاده می‌شود. این فن‌ها در مقابل رادیاتور نصب می‌شوند و زمانی که دمای آب از مقدار معین بالاتر رفت و باز شدن ترموستات اجازه گردش آب در مدار را داد، با دمیدن هوای پر سرعت به بدنه و صفحات خنک کننده رادیاتور موجب کاهش دمای مایع خنک کننده تا میزان تعیین شده می‌شوند.
چگونگی عیب یابی سیستم خنک کننده:
 زمانی که درجه آب افزایش دمای بیش از حد موتور اتومبیل را نشان می‌دهد.
عیوب احتمالی:
1- پایین بودن سطح مایع خنک کننده: در این شرایط اولین اقدام کنترل کردن سطح مایع خنک کننده در مخزن مخصوصی است که در کنار رادیاتور تعبیه شده، توجه داشته باشید که در هنگام گرم بودن موتور از باز کردن درب رادیاتور خودداری کنید. این مشکل می‌تواند با سوراخ بودن رادیاتور یا شلنگ‌ها و یا خرابی درب رادیاتور ایجاد شود. (گام اول)
2-خرابی فن‌ها: ممکن است فن‌های خنک کننده به هر دلیلی از جمله قطعی در سیم یا بروز مشکل در سیم پیچ‌های آنها روشن نمی‌شوند یا به اندازه کافی دور نمی‌گیرند. (گام دوم)
3-خرابی ترموستات: ممکن است ترموستات اتومبیل پس از مدت طولانی کارکرد ضعیف شده و همانند روز اول توانایی باز و بسته کردن مسیر آب را نداشته باشد در این صورت با بسته ماندن و باز نشدن به موقع مانع گردش آب و فرآیند خنک سازی می‌شود. (گام سوم)
4-خرابی فشنگی (سنسور دمای آب): خرابی و یا ایجاد قطعی در سنسور دمای آب یا فشنگی می‌تواند فرمان صحیح و لازم را برای فن‌ها صادر نکرده و در نتیجه باعث افزایش بی‌رویه دمای مایع خنک کننده شود. (گام چهارم)
5-عملکرد ضعیف واتر پمپ‌: واتر پمپ‌ها بعد از مدتی کارکرد ممکن است عملکرد اولیه خود را از دست بدهند علاوه بر این شل بودن یا خرابی تسمه نیز می‌تواند باعث عدم چرخش کافی پروانه واتر پمپ شده و سبب بروز مشکل در گردش صحیح آب شود. (گام پنجم)
6-خرابی فشنگی مربوط به آمپر آب: در برخی موارد خرابی فشنگی مربوط به آمپر دمای آب می‌تواند اطلاعات غلط را در اختیار راننده قرار دهد، ولی در عمل افزایش دمایی مشاهده نشود. (گام ششم)
7-ضعیف بودن اتصال بدنه: در قسمت‌های مختلف بدنه تمامی خودرو‌ها اتصالاتی بنام اتصال بدنه تعبیه شده که این اتصالات به قطب منفی باتری خودرو متصل هستند. در بسیاری از موارد مشاهده شده ایجاد رسوب و سولفات در این اتصالات موجب ضعیف شدن آنها می‌شود و یکی از مشکلاتی که ضعیف شدن این اتصالات ایجاد می‌کنند ایجاد خطا در دمای آب مایع خنک کننده یا اختلال در کار فن‌هاست. (گام هفتم)
8-خرابی موتور اتومبیل: خرابی واشر سرسیلندر اتومبیل یا تاب برداشتن سرسیلندر می‌تواند باعث ورود آب به داخل سیلندر‌ها شود که این آب ورودی در پروسه احتراق بخار می‌شود و از طریق اگزوز خودرو خارج می‌گردد. بنابراین مهم‌تریننشانه بروز این مشکل ورود بخار آب و رطوبت قابل احساس توسط دست انسان در گاز خروجی از اگزوز است.(گام نهایی)