سیستم های جریان ضعیف

[علیرضا پورحبیب]

اهداف مبحث سیستم های جریان ضعیف :
در باز کن
مدار آیفون
سیستم آنتن مرکزی
سیستم تلفن
سیستم اعلام حریق
سیستم اعلام خطر

---

 
[list]
[*]در باز کن
[/list]

در بازکن یکی از تاسیسات جریان ضعیف ساختمان نظیر سیستم است که با استفاده از نیروی مغناطیسی و مکانیکی، کشش مکانیکی ایجاد می کند. در باز کن که پشت درهای ورودی ساختمان ها توسط یک سری زنجیر نصب می شود، دارای یک بوبین مغناطیس شونده است که به وسیله یک شستی از داخل ساختمان تحریک می شود. با فشار شستی و عبور جریان از این بوبین، نیروی کششی در بخش متحرک دربازکن ایجاد می شود که باعث باز شدن در می شود.

 
 نکته:

مدار درب بازکن علاوه بر ولتاژ متناوب با ولتاژ مستقیم نیز می تواند تغذیه شود.

نحوه عملکرد در بازکن و علامت اختصاری آن

 

[list]
[*]مدار آیفون
[/list]

 مدار آیفون یا اف اف مداری است که جهت ایجاد ارتباط صوتی و تصویری بین داخل و خارج ساختمان به کار گرفته می شود. مدار اف اف از بخش های مختلفی مانند منبع تغذیه، مدار خبر، مدار دربازکن و مدار مکالمه تشکیل می شود: 

 

[list]
[*]منبع تغذیه
[/list]

از آنجائی که مدار الکترونیکی اف اف نیز مانند اکثر وسایل الکترونیکی دیگر با ولتاژ پائین کار می کند، به همین دلیل برای تغذیه مدار اف اف، یک ترانسفورماتور کاهنده که نسبت تبدیل آن عمدتاً ۱۲/۲۲۰ ولت می باشد، مورد استفاده قرار می گیرد.

همچنین در مدار مکالمه و دربازکن اف اف به دو ولتاژ متناوب و مستقیم نیاز است که برای تولید ولتاژ مستقیم معمولاً از یکسو کننده ولتاژ مانند پل وتسون استفاده می شود.

پل وتسون از چهار دیود تشکیل می شود که به همراه یک خازن، ولتاژ متناوب خروجی ترانسفورماتور را به ولتاژ مستقیم تبدیل می نماید. لازم به ذکر است که وجود خازن برای جلوگیری از بروز پارازیت و یا خش خش در حین صحبت کردن در مدار مکالمه، ضروری است.

 

 نکته:

در صورتی که در مدار مکالمه صدا قطع و وصل گردد، یکی از دلایل آن می تواند سوختن یکی از دیودهای پل وتستون باشد زیرا در این صورت عمل یکسوسازی به خوبی صورت نخواهد گرفت.

منبع تغذیه توسط یک دو شاخه یا از طریق دو سیم به برق شهر متصل می گردد و در خروجی خود ۴ ترمینال دارد، که دو ترمینال آن با علامت – و + نشان داده می شوند. این ترمینال ها، ولتاژ یکسو شده مورد نیاز در مدار مکالمه را تأمین می کنند. دو ترمینال دیگر که با علامت ∼ نشان داده می شوند، ولتاژ متناوب مورد نیاز مدار در بازکن را تأمین می کند.

 

[list]
[*]مدار خبر
[/list]

مدار خبر از یک زنگ اخبار AC (بیزر) ۱۲ ولت و یا یک زنگ الکترونیکی و یک شستی تشکیل می شود. شستی زنگ در مقابل درب خروجی و خود زنگ در داخل گوشی ساختمان نصب می گردد.

 

[list]
[*]مدار مکالمه
[/list]

مدار مکالمه برای گفت و شنود داخل با بیرون از ساختمان و یا بالعکس به کار می رود که از دو قسمت اصلی میکروفن یا دهنی و گوشی یا بلندگو تشکیل می شود. میکروفن (دهنی) وسیله ای است که ارتعاشات مکانیکی صورت را تبدیل به ارتعاشات الکتریکی صوت می کند تا به این ترتیب بتوان مکالمه را انتقال داد. میکروفن در انواع زغالی، دینامیکی، خازنی و کریستالی ساخته می شود.

پس از انتقال مکالمات به محل مورد نظر، برای شنیدن مکالمات باید بتوان ارتعاشات صوت را مجدداً به انرژی مکانیکی صوت تبدیل نمود. برای انجام این کار از وسیله ای به نام گوشی یا بلندگو استفاده می شود.

گوشی ها نیز در انواع مختلفی ساخته می شوند که از بین آن ها می توان به گوشی الکترومغناطیسی، گوشی ذغالی و گوشی کریستالی اشاره کرد.

                                   مدار آیفون و بخش های مختلف آن در بیرون و داخل ساختمان


[*]آیفون تمام الکترونیک

 امروزه در اف اف های جدید برای سهولت در اتصال مدار مکالمه خبر و دربازکن از حروف و اعداد خاص استفاده می شود. گوشی داخل منزل دارای ۶ ترمینال عمودی است که با حروفE ، D ، C ، B ، A و F مشخص می شوند.

ترمینال های B ، A و C جهت مدار مکالمه، ترمینال D برای زنگ و ترمینال های E و F جهت مدار دربازکن تعبیه شده است. همچنین پنل جلوی درب بیرونی برای یک طبقه نیز دارای ۶ ترمینال به ترتیب با مشخصات -، +، C، B ، A و ۱ می باشد. 

[*]
                                                               اتصالات مدار آیفون تمام الکترونیک
 
[list]
[*]آیفون تمام الکترونیکی تصویری
[/list]

این نوع اف اف علاوه بر اینکه مدار مکالمه، خبر و دربازکن، را شامل می شود، از طریق یک دوربین و یک سیستم الکترونیکی، تصویر را از جلوی در، دریافت نموده و به مانیتوری که در گوشی داخل منزل تعبیه شده انتقال می دهد.

[*]
 

 نکته:

 ترمینال هایی که با اعداد مشخص می شوند نمایانگر زنگ طبقات ساختمان می باشند که می بایست به ترمینال D هر گوشی درون ساختمان متصل گردد.

به عنوان مثال ترمینال ۲ بعنی خروجی زنگ برای طبقه دوم که می بایست به ترمینال D در طبقه دوم متصل گردد.

 توجه:

در اف اف های تمام الکترونیک نیز مانند اف اف های قدیمی از ترانسفورماتور کاهنده با ولتاژی که به دو صورت DC و AC به بخش های مختلف مدار وصل می شود استفاده می گردد.

[*]
 
[list]
[*]سیستم آنتن مرکزی
[/list]

برای دریافت امواج تلویزیونی، در پشت بام ساختمان ها یک آنتن مخصوص به عنوان یکی از تاسیسات جریان ضعیف ساختمان نصب می شود و امواج تلویزیونی پس از دریافت از طریق کابل مخصوص به پریز آنتن تلویزیون و سپس از طریق کابل رابط به تلویزیون می رسد.

مرکز تقویت و تغییر فرکانس سیستم آنتن مرکزی باید تمامی کانال های موجود در منطقۀ نصب را شامل شود و حداقل قدرت تقویت آن، معادل با حداکثر افت در کل سیستم توزیع شبکه محلی باشد. کابل های سیستم توزیع آنتن، باید از نوع هم محور و با امپدانس مشخصۀ ۷۵ اهم بوده و سطح مقطع آن با توجه به مشخصات سیستم و افت آن انتخاب شود.

مدارهای سیستم آنتن مرکزی باید مستقل از دیگر سیستم ها، در لوله های مخصوص آن هدایت شوند. آنتن مرکزی بر روی پشت بام در بلند ترین محل ممکن نصب می شود. همچنین در انتهای آنتن، مقاومت گذاشته می شود تا از برگشت موج انتقالی جلوگیری کند.

بعضی از تجهیزات مورد استفاده در سیستم آنتن مرکزی عبارتند از: آنتن، آمپلی فایر، مچینگ آنتن تلویزیون، کابل آنتن تلویزیون کابل کواکسیال)، پریز آنتن تلویزیون.

[*]

[list]
[*]مزایای استفاده از آنتن مرکزی
[/list]

١- حذف آنتن های اضافی و حفظ زیبائی نمای ظاهری ساختمان

۲- کم کردن طول کابل کواکسیال

۳- استفاده بهینه از آنتن و جلوگیری از مزاحمت های برق شهر و وسایل الکتریکی در سیستم هایی که با آنتن مجزا کار می کنند.

۴- با توجه به نصب آمپلی فایر، کیفیت صدا و تصویر در همه طبقات مطلوب تر خواهد بود.

[*]
 
[list]
[*]اجزای سیستم آنتن مرکزی

[*] آنتن : آنتن وسیله ای است که امواج تلویزیونی را دریافت می کند و از طريق بوستر و کابل به تلویزیون می رساند. جنس شاخه های آنتن معمولاً از آلومینیوم می باشد.
[/list][*]
 
[list]
[*]آمپلی فایر : برای تقویت سیگنال های صوتی و تصویری دریافت شده به وسیله آنتن، از آمپلی فایر یا تقویت کننده استفاده می کنند. در مجموعه های مسکونی که طول کابل و یا تعداد  مقسم ها و پریزها زیاد است، قدرت امواج تلویزیونی دچار افت می شود. با بکارگیری آمپلی فایر، این افت جبران و امواج تلویزیونی تقویت خواهند شد.
[/list][*]
 
[list]
[*]کابل کواکسیال: این کابل که برای انتقال امواج تلویزیونی (امواج با فرکانس های بالا) مورد استفاده قرار می گیرد، از بخش های مختلفی تشکیل می شود. در مرکز این کابل یک هادی مفتولی مسی قرار دارد که بر روی آن عایقی از جنس پلی اتیلن قرار می گیرد. بر روی عایق پلی اتیلن نیز یک سیم مسی ساده یا قلع اندود به صورت بافته شده، تعبیه می شود که به آن سیم محافظ می گویند. این سیم بافته شده، از تأثیر امواج دیگر تجهیزات بر امواج تلویزیونی جلوگیری می کند. بر روی سیم محافظ نیز یک غلاف از جنس پی وی سی در خارجی ترین لایه کابل قرار می گیرد.
[/list][*]
 
[list]
[*]پریز آنتن : برای اتصال کابل کواکسیال به محل آنتن تلویزیون به کار می رود و به صورت میانی و انتهایی ساخته می شود.
[/list][*]
 
[list]
[*]مچینگ (تطبیق امپدانس) :وسیله ای است که برای تطبیق امپدانس آنتن و کابل های ارتباطی بین آنتن و تلویزیون مورد استفاده قرار می گیرد تا به این ترتیب سیگنال ها با بیشترین توان به دستگاه تصویری منتقل شوند.
[/list][*]
 نکته: کابل کواکسیال باید تا حد امکان در مسیری مستقیم، کشیده شوده شود و از ایجاد پیچ و خم قطع شدگی در طول مسیر آن باید خودداری شود.
[list]
[*]سیستم تلفن
[/list]

در ساختمان هایی که مراکز اختصاص تلفن دارند، لازم است اتاق مرکز (و در صورت نیاز اتاق های سایر تجهیزات مربوط به سیستم تلفن) در محلی مناسب شود تا از نظر ارتباط با شبکۀ  تلفن شهری و مدارهای داخلی ساختمان، مناسب باشد.

همچنین از این اتاق، فقط برای نصب تجهیزات مربوط به تلفن استفاده شود و در صورت داشتن فضای کافی برای دیگر تجهیزات جریان ضعیف، برای هیچ منظور دیگری استفاده نشود.

[*]
 

 
 در ساختمان های فاقد مرکز تلفن اختصاصی، محل جعبه تقسیم ترمینال اصلی که خطوط ورودی به آن وصل می شود باید به نحوی انتخاب شود که انجام ارتباط بین این جعبه و خطوط شبکۀ شهری و جعبه های تقسیم طبقات به سهولت انجام شود.

جعبۀ تقسیم های ترمینال طبقات یا مناطق توزیع باید با توجه به توسعه های بعدی پیش بینی شده و برای اتصالات اضافی محل کافی داشته و همچنین به ترمینال زمین مجهز باشد، ارتباط بین جعبۀ تقسیم های ترمینال طبقات با جعبۀ تقسیم مرکز تلفن باید با کابل حفاظت شده در لوله ها یا مجاری کابل، انجام شود. کابل های مورد استفاده در سیستم های تلفن باید نوعی پرده فلزی (فویل، زره یا نظایر آن) داشته و شامل یک رشته هادی مخصوص اتصال زمین باشد.

اتصالات بین جعبۀ تقسیم های ترمینال و محل دستگاه تلفن (پریز تلفن) باید مشتمل بر سه رشته هادی (شامل زمین) بوده و قطر کابل تلفن طبق مقررات ملی ۱۳-۸-۰-۸ باید حداقل ۰٫۶ میلی متر باشد.

تذکر: در ساختمان های فاقد مرکز تلفن، در صورتی که از نظر مقررات شرکت مخابرات بلامانع باشد، می توان به دو رشته هادی اکتفا کرد.

تذکر: پریزهای دو، سه یا چند کنتاکته تلفن باید مخصوص این سیستم باشد، به گونه ای که وصل اشتباهی دو شاخه های برق به آن ها یا دو، سه یا چند شاخه های تلفن به پریزهای برق امکان پذیر نباشد.

هادی های اتصال زمین سیم ها و کابل های تلفن باید از طریق یک هادی حفاظتی، ترمینال زمین جعبه ی اصلی تلفن یا مرکز تلفن را به سیستم زمین ساختمان متصل کنند.

                                                                                                 

[list]
[*]سیستم اعلام حریق
[/list]

به منظور حفاظت از افراد و اموال و جلوگیری از آتش سوزی که باید با تکیه بر سیستم حفاظت در محل تأمین شود، باید یک سیستم کشف و  اعلام حریق خودکار منطقه ای استفاده کرد. این سیستم ها از انواع متعارف یا معمولی یا آدرس پذیر (آنالوگ یا دیجیتال) متناسب با مورد مصرف آن است. این موارد مصرف شامل تابلوی کنترل مرکزی، تابلوی کنترل فرعی است. همچنین در صورت لزوم، شستی های دستی اعلام حریق، آشکار سازهای دودی، حرارتی و یا گازی، زنگ یا آژیر اعلام حریق، منبع تغذیۀ برق اضطراری و کابل های ارتباطی لازم، طراحی و اجرا می شود.

نصب آشکار سازهای دود در ساختمان های مسکونی ۵ طبقه و بیشتر، ساختمان های اداری، تجاری، خدمات عمومی، بیمارستان ها، درمانگاه ها و مراکز اجتماع در تمامی اتاق ها و مناطق مجاور به آنها، در پلکان ها ، آسانسور نیز الزامی می باشد که در مقررات ملی ۱۳-۸-۰-۷ ذکر شده است. آشکار سازی های دود علاوه بر باتری، باید با استفاده از سیم های برق به انشعاب برق ساختمان نیز متصل شده و زنگ هشدار آن ها در داخل اتاق های خواب قابل شنیدن باشد.

در مورد نوع سیم به کار رفته در مدارات اعلام حریق در مقررات ملی ایران صراحتی وجود ندارد ولی رعایت بعضی از استانداردهای جهانی مانند BS کابل shield را لازم دانسته اند. محل قرار گرفتن تابلوی اعلام حریق باید به گونه ای باشد تا به هنگام حریق، مأموران آتش نشانی بدون در خطر قرار گرفتن، آن را رویت نمایند. بنابر این مجاورت درهای ورودی برای این محل توصیه می گردد. مراکز سیستم اعلام حریق باید از نوع تحت مراقبت دائم باشد، به گونه ای که عمل یکی از دتکتورها (یا خرابی یک زون) سبب بر هم خوردن تعادل مدار و در نتیجه اعلام حریق در آن مدار نشود.

تمامی مدارهای سیستم اعلام حریق باید مستقل از سایر سیستم ها کشیده شود و فقط در مواردی که بین مرکز اعلام حریق و ایستگاه آتش نشانی ارتباط وجود دارد، می توان از مدارهای سیستم تلفن برای این منظور استفاده کرد. در ساختمان هایی که به سیستم اعلام حریق مجهز می شوند، علاوه بر محل های نصب انواع دتکتورها بر حسب ضرورت، در محل های زیر نیز باید دتکتور مناسب (دودی یا حرارتی) نصب شود:

[list=1]
[*]اتاق های ترانسفورماتور، اتاق های تابلوها (اتاق های برق)

[*]اتاق های مربوط به تأسیسات مکانیکی

[*]موتور خانۀ آسانسور و چاه آسانسور

[*]کریدور ها و راه پله ها

[*]اتاق مرکز تلفن و سیستم های جریان ضعیف
[/list][*]
 
[list]
[*]سیستم اعلام خطر
[/list]

به منظور پخش آگهی های و اخبار مهم، و پیام رسانی در ساختمان (مثلاً به پزشکان و افراد کادر بیمارستان)، در موارد ضروری، باید یک سیستم پخش صدا متناسب با نیاز طراحی و اجرا شود. قدرت نامی سیستم تقویت کننده باید حداقل معادل جمع قدرت های بلندگوها باشد. بلندگوهای مورد استفاده برای راهروها، سرسراها، راه پله ی فرار، انبارها و مانند آن باید از انواع سقفی یا دیواری یکپارچه مخروطی شکل انتخاب شود.

[*]

 

 

خصوصیات این بلندگوها با پاسخ فرکانسی حداقل ۳۰ تا ۱۴۰۰۰ هرتز، با قدرت ۳ تا ۵ وات، دارای ترانسفورماتور تطبیق امپدانس با جعبه و قاب رویی، بدون دستگاه کنترل صدا، و قابل نصب به صورت توکار یا روکار متناسب با مورد مصرف انتخاب می شود. هر مدار خروجی باید مجهز به وسیلۀ حفاظت مخصوص به خود بوده، به نحوی که خرابی در یک مدار سبب از کار افتادگی کل سیستم نشود.

[*]
هادی های مدارهای میکروفن باید مخصوص این کار (مجهز به پرده یا زره و نظایر آن) باشد و همراه با هیچ مدار دیگری، مانند مدار بلندگو، به داخل یک لوله هدایت نشود. مدارهای تغذیه کنندۀ بلندگو ها باید مستقل از سیستم های دیگر، به داخل لوله های فولادی هدایت شوند، مگر آنکه هادی های دارای پرده فلزی، زمین شده باشند که در این صورت استفاده از لوله پلاستیکی نیز مجاز خواهد بود. تمامی اتصالات مربوط به ترانسفورماتورهای تطبیق بلندگوها باید یا لحیم کاری شده یا با استفاده از لحیم کاری و اتصال های مخصوص اجرا شوند. استفاده از اتصالات پیچی، جز در مواردی که اجزای سیستم مجهز به این گونه اتصالی ها باشند، ممنوع است.