آتش سوزی جنگل ها اتفاقی نیست!

[Javadius]

آتش سوزی در جنگل‌ ها و مراتع ایران که دارای اقلیم و پوشش گیاهی متفاوتی هستند هرساله اتفاق افتاده که بیشتر آن‌ها توسط انسان و به صورت عمدی آغاز می‌شوند.
آتش سوزی علاوه بر نابودی درختان جنگل سبب به هم خوردن اکولوژی می‌شود و حیات جانوران را به مخاطره می اندازد. ترکیب گونه‌های گیاهی عرصه را مختل می‌نماید و سبب تضعیف پایداری گونه‌ها و ذخایر ژنتیکی می‌شود. به طوری که چند سال پس از وقوع یک آتش سوزی در منطقه، گونه‌های مهاجر سطح عرصه را تسخیر می‌کنند و تیپ جامعه گیاهی گذشته را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
جنگل‌ها مهمترین منابع کره خاکی هستند و عملکرد آن‌ها نقشی مهم و اساسی در حفظ تعادل اکولوژیک دارد. هرگونه تغییرات مضر و قابل اندازه‌گیری در کیفیت فیزیکی، شیمیایی یا توان زیستی منابع طبیعی که موجب از دست رفتن یا کاهش کمی و کیفی خدمات منابع طبیعی مثل کارکردهای فیزیکی و بیولوژیکی آن شود، اصطلاحاً تخریب یا آسیب منابع طبیعی نامیده می‌شود.
یکی از مهمترین منابع ریسک طبیعی آتش سوزی است. آتش سوزی سبب خسارات و آسیب‌های زیادی به قسمت‌های مختلف جنگل و جانوران وحشی، اهلی و حتی انسان می‌شود. آتش سوزی جنگل‌ها یک فاجعه اجتماعی، اقتصادی و دارای اثرات زیست محیطی است.
هر آتش سوزی در جنگل دو علت می‌تواند داشته باشد: طبیعی و غیرطبیعی. آتش جوامع گیاهی را در طول زمان تحت تأثیر قرار می‌دهد و به عنوان یک فرایند طبیعی نقش مهمی در حفظ سلامتی اکوسیستم‌های خاص دارد اما از قرن بیستم، افزایش آتش سوزی‌ها با عامل انسانی وضعیتی ایجاد کرد که آتش تبدیل به تهدیدی بزرگ برای جنگل‌ها شده است.
هر ساله آتش‌سوزی جنگل، هزاران هکتار از جنگل‌ها را نابود کرده و سطوح زیادی از جنگل‌های کره زمین را از بین می‌برد. آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع ایران که دارای اقلیم و پوشش گیاهی متفاوتی هستند هرساله اتفاق افتاده که بیشتر آن‌ها توسط انسان و به صورت عمدی آغاز می‌شوند.
هر دو نوع آتش‌سوزی تأثیرات قابل توجهی بر ساختمان خاک، ترکیبات خاک، موجودات خاک‌زی، چرخه آب و پوشش گیاهی جنگل برجای می‌گذارد که در صورت عدم کنترل جنگل را به سوی تخریب سوق می‌دهد .آتش سوزی‌های شدید و کنترل نشده منجر به تغییرات فیزیکی، شیمیایی  و بیولوژیکی خاک شده و با کاهش مواد آلی چرخه عناصر مواد غذایی را تحت تاثیر قرار داده و کاهش آن را در پی خواهد داشت.
در مورد تأثیر آتش بر خاک و پایداری بخش زیر زمینی بیان شده است، که آتش سوزی‌های شدید منجر به تغییر در نرخ معدنی شدن و نسبت کربن به نیتروژن و در نتیجه کاهش ذخیره عناصر غذایی خاک، کربن، منیزیم  و ظرفیت تبادل کاتیونی را کاهش می‌دهد.
در واقع آتش سوزی‌های شدید کاهش میزان مواد آلی، تبخیر عناصر نیتروژن، فسفر، پتاسیم، گوگرد، مرگ میکروب‌ها، فرسایش خاک و افزایش دفع آب را در پی دارد که به شدت آتش، میزان سوخت و رطوبت خاک متفاوت است. خاک، آب و موجودات زنده از عوامل مؤثر در تعادل و پایداری اکوسیستم‌های جنگلی هستند.
آتش‌سوزی سبب بر هم خوردن میزان هم‌سالی درختان و نابودی نهال‌های جوان و فقیر شدن خاک و تغییرشکل ظاهری درختان می‌شود  و می‌توان گفت آتش به سرعت اندوخته قرون و اعصار محیط زیست را در میان شعله‌های بی‌رحم به دود و خاکستر تبدیل می‌نماید.
نتایج نشان داده است آتش‌سوزی عرصه زندگی ساکنان جنگل را محدود کرده و با سوختن علوفه و محصولات فرعی برای آن‌ها دستان تهی، دام‌های گرسنه  و فقر و فلاکت  را نوید خواهد داد.
آتش‌سوزی جنگل‌ها  می‌تواند آسیب گسترده‌ای به زندگی و دارایی‌های بشر وارد نماید. اما گاهی دارای اثرات سودمند برای حیات وحش است و تولید مثل برخی گونه‌های گیاهی بستگی به اثرات آتش دارد. گرچه که آتش‌سوزی‌های بزرگ ممکن است تأثیر منفی اکولوژیکی داشته باشد.
 به دلیل اهمیت حیاتی جنگل‌ها در سراسر جهان برای حفاظت از آن‌ها و محیط‌زیست، جوامع به طور رسمی و غیررسمی در صدد حفاظت از جنگل‌ها و جلوگیری از نابودی محیط زیست بر آمده‌اند وهمه دولت‌های جهان نهادهایی را برای حراست جنگل‌ها ایجاد کرده‌اند. بر این اساس، برای جلوگیری از خسارت‌های مالی سنگین بر کشورها، انجام پیش‌بینی‌های لازم و ارائه راهکارهای فنی مناسب پیشنهاد می‌شود.