28-06-2020, 04:01 PM
پردیس فناوری کیش- طرح مشاوره متخصصین صنعت و مدیریت گروه حرفه‌ای امور بانکی
تهاتر به چه معنا است؟
تهاتر یا «Barter» نوعی معامله است که در آن فرد در مقابل کالایی که به دیگری تحویل می‌دهد، یک کالای دیگر دریافت می‌کند. دکتر «سید مرتضی قاسم‌زاده» در کتاب حقوق‌مدنی، مختصر قراردادها و تعهدات» تهاتر را این‌گونه تعریف می‌کند: «برطرف شدن یا حذف دو دِین متقابل تااندازه‌ای که باهم برابری کنند، تهاتر نام دارد.» در تعریف دقیق‌تر می‌توان گفت که تهاتر، معامله‌ای بدون استفاده از ابزار مبادله است. بد نیست نگاهی به معنای ابزار مبادله بیندازیم». «ابزار مبادله» یا «Medium of Exchange» مفهومی است که حتی در نبود شکل رایج پول، کار پول را انجام می‌دهد. اگر کمی در مفهوم پول دقیق‌تر شویم، می‌توانیم از آن به عنوان ابزاری یاد کنیم که به وسیله مردم برای انجام معامله‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد؛ اما درنهایت ما از پول برای خرید ارزش چیزها استفاده می‌کنیم؛ مثلاً با پول، گوشت و نان و برنج می‌خریم چون در پی دریافت ارزش مواد غذایی هستیم یا با آن زمین و خانه می‌خریم چون در پی یافتن ارزش آرامش و سرپناه هستیم. اگر از این منظر به پول نگاه کنیم درمی‌یابیم که اصطلاح ابزار مبادله، واقعاً برازنده آن است؛ اما فقط پول کاغذی نیست که می‌تواند نقش ابزار مبادله را بازی کند. درواقع هر چیزی که کمیاب باشد، جای زیاد نگیرد، تقاضا برای آن وجود داشته باشد و قابل وزن کردن یا قابل‌شمارش باشد می‌تواند نقش پول را بازی کند؛ مثلاً در یک دوره از گذشته، نمک این ارزش را به دوش می‌کشید و مردم در مقابل دادن کالاهای خود، نمک دریافت می‌کردند. از آن‌طرف برای خرید چیزهای موردنیازشان هم نمک می‌پرداختند. اگر سر این نخ را بگیریم شاید بتوانیم آن را به پول‌های دیجیتال وصل کنیم. هم‌اکنون در برخی از کشورهایی که استخراج ارزهای دیجیتال رایج و قانونی است، تعدادی از فروشگاه‌ها در مقابل کالاهای خود، ارز دیجیتال را می‌پذیرند. شاید بانک‌های بزرگ جهانی هنوز در گیرودار ارزش‌گذاری این مفهوم‌های تازه‌وارد در حال تقلا باشند اما این ابزار‌های مبادله نادیدنی، کم‌کم رنگ و بو و مفهوم پول‌های رایج را به خود می‌گیرند.
آیا معامله‌های تهاتری هنوز هم زنده هستند؟
برخلاف اسم نه چندان آشنای تهاتر برای مردم، اما قصه استفاده از آن بسیار رایج‌تر از پول است. از یک کودک خردسال گرفته تا شرکت‌های بسیار بزرگ همگی با استفاده از تهاتر، معامله‌های سودمندی انجام می‌دهند. وقتی معامله‌های تهاتری در مقیاسی کوچک صورت بگیرند به آن‌ها میکرو بارتر (Micro barter) یا خرده تهاتر گفته می‌شود. اجازه بدهید چند نمونه از این معامله‌های تهاتری را باهم بررسی کنیم:
[list]
[*]وقتی کودکان اسباب‌بازی‌های خود را باهم عوض می‌کنند، به شکلی ساده و بدون هیچ آموزشی، یکی از پایه‌های اقتصادی را به صورت عملی تمرین می‌کنند. یا وقتی‌که نوجوان‌ها باهم قرار می‌گذراند تا در عوض حل کردن مسئله‌های ریاضی، برای طرف مقابل خوراکی بخرند بازهم از تهاتر استفاده کرده‌اند.
[*]در فصل برداشت محصول، برخی از کارگرها در مقابل انجام کارشان مقداری از محصول را طلب می‌کنند.
[*]بیشتر زنبوردارها در قبال خرید کندو به جای پول به فروشنده کندو‌ها، عسل می‌دهند.
[*]شهرداری‌ها، هزینه صدور مجوز حفاری یا صدور پروانه ساختمانی برای شرکت توزیع برق را با هزینه انشعاب برق درخواستی تهاتر می‌کنند.
[*]پیمانکاران و شرکت‌های خصوصی عمرانی درازای انجام فعالیت‌های خود، زمین، مصالح ساختمانی، واحدهای تجاری یا مسکونی می‌گیرند.
[*]بعضی کشورها در عوض فروش محصولات مهمشان – مثل نفت – از کشور دیگر کالاهای ضروری دریافت می‌کنند.
[*]حتی نظر دادن و بحث کردن را هم می‌توان شکلی از تهاتر اطلاعات در نظر گرفت.
[/list]چرا تهاتر ایجاد شد؟
مردم، شرکت‌ها و دولت‌ها در هر دوره زمانی به علت‌های خاصی به سمت معامله‌های تهاتری روی می‌آورند. برخی از مهم‌ترین علت‌های شکل‌گیری این مبادله پایاپای را باهم می‌خوانیم:
[list]
[*]کاهش نقدینگی
[/list]وقتی یک شخص حقیقی یا حقوقی، هم با کاهش نقدینگی مواجه شده باشد و هم به کالا یا خدمات طرف مقابل نیاز زیادی داشته باشد، به سمت تهاتر می‌رود. در معامله‌های خرده تهاتری، سهم تبادل خدمات بسیار بیشتر از سهم تبادل کالاهای فیزیکی است. اجازه بدهید مثالی در این‌باره بزنیم. تصور کنید که شما صاحب رستوران هستید و یک شرکت تبلیغاتی ۱۵ میز رستورانتان را برای ضیافت شام کارمندانش رزرو می‌کند. اگر شما در عوض ارائه خدمات شام به کارمندان آن شرکت از مسئول آن‌ها بخواهید که رستورانتان را تبلیغ کند، هم از خدمات شرکت تبلیغاتی بهره برده‌اید و هم آن مسئول از پرداخت هزینه شام کارمندانش نجات پیدا می‌کند. جالب است بدانید که حجم معامله‌های تهاتری در شرکت‌های کوچک با شتاب زیادی رو به افزایش است.
[list]
[*]تحریم‌ها
[/list]تحریم، برای ما ایرانی‌ها به واژه‌ای تلخ و آشنا تبدیل‌شده است. در این بین، شرکت‌های بین‌المللی و دولتی که در خط مقدم تحریم‌های سیاسی_تجاری قرار دارند برای ادامه بقای خود به تهاتر روی می‌آورند؛ مثلاً ما در عوض صادر کرد نفت به چین و روسیه از آن‌ها کالاهای ضروری – و غیرضروری – گرفتیم. البته ایران در این نمونه تنها نیست و کشورهای مختلف جهان به بهانه‌های گوناگون یکدیگر را تحریم می‌کنند. نمونه جالبی از تهاتر در اثر تحریم را می‌توان در تاریخ شرکت مرسدس بنز مشاهده کرد. در سال ۱۹۹۴ این شرکت به دلیل تحریم‌های موجود در کشور اکوادور نتوانست از روش معمولی برای صادرات محصولاتش استفاده کند. به همین دلیل درازای صادرات اتوبوس‌های بنز خود از اکوادور موز گرفت! نکته‌ای که باید مدنظر قرار بدهیم این است که معامله‌های تهاتری زمانی افزایش پیدا می‌کنند که ارزش تهاتر در مقابل معامله‌های معمولی بسیار بیشتر باشد.
[list]
[*]تلاش برای رفع نیاز نه سود
[/list]در بسیاری از موارد، هدف از انجام معامله‌ها برطرف کردن نیاز است و پای پول در میان نیست. تصور کنید شما مجبور به انجام کاری می‌شوید که از آن دل‌خوشی ندارید و هیچ راهی هم برای انجام ندادن آن وجود ندارد. در همین حال، گوشی موبایل یکی از اطرافیانتان می‌شکند. شما هم با او قرار می‌گذارید که در عوض انجام آن کار، برایش یک گوشی نو می‌خرید. در این حالت، مسئله اصلاً پول نبوده و شما به دنبال کسب سود بیشتر از این معامله نبودید. بلکه فقط می‌خواستید نیاز خود را برطرف کنید و کاری که دوست نداشتید اما مجبور به انجام آن بودید را به شکلی انجام دهید.
[list]
[*]فرار مالیاتی
[/list]مالیات نیز یکی از سوژه‌های مهم برای تغییر جهت معنادار شخص‌های حقیقی و حقوقی به سمت معامله‌های بارتری به شمار می‌رود.
[list]
[*]محدودیت شبکه بانکی یکپارچه جهانی
[/list]در بسیاری از کشورهای کمتر توسعه‌یافته یا درحال توسعه، افراد حقیقی یا حقوقی نمی‌توانند به آسانی در بانک‌های معتبر جهانی حساب باز کنند. همین محدودیت می‌تواند به شکل یک سد معاملاتی، مانع از گسترش و حتی ادامه حیات شرکت‌ها شود. امکان انجام تهاتر از طریق اینترنت می‌تواند بخش قابل‌توجهی از این محدودیت‌ها را برطرف کند.
مائده خلاوه- کاردانی حرفه‌ای امور بانکی
تیرماه 1399
تهاتر به چه معنا است؟
تهاتر یا «Barter» نوعی معامله است که در آن فرد در مقابل کالایی که به دیگری تحویل می‌دهد، یک کالای دیگر دریافت می‌کند. دکتر «سید مرتضی قاسم‌زاده» در کتاب حقوق‌مدنی، مختصر قراردادها و تعهدات» تهاتر را این‌گونه تعریف می‌کند: «برطرف شدن یا حذف دو دِین متقابل تااندازه‌ای که باهم برابری کنند، تهاتر نام دارد.» در تعریف دقیق‌تر می‌توان گفت که تهاتر، معامله‌ای بدون استفاده از ابزار مبادله است. بد نیست نگاهی به معنای ابزار مبادله بیندازیم». «ابزار مبادله» یا «Medium of Exchange» مفهومی است که حتی در نبود شکل رایج پول، کار پول را انجام می‌دهد. اگر کمی در مفهوم پول دقیق‌تر شویم، می‌توانیم از آن به عنوان ابزاری یاد کنیم که به وسیله مردم برای انجام معامله‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد؛ اما درنهایت ما از پول برای خرید ارزش چیزها استفاده می‌کنیم؛ مثلاً با پول، گوشت و نان و برنج می‌خریم چون در پی دریافت ارزش مواد غذایی هستیم یا با آن زمین و خانه می‌خریم چون در پی یافتن ارزش آرامش و سرپناه هستیم. اگر از این منظر به پول نگاه کنیم درمی‌یابیم که اصطلاح ابزار مبادله، واقعاً برازنده آن است؛ اما فقط پول کاغذی نیست که می‌تواند نقش ابزار مبادله را بازی کند. درواقع هر چیزی که کمیاب باشد، جای زیاد نگیرد، تقاضا برای آن وجود داشته باشد و قابل وزن کردن یا قابل‌شمارش باشد می‌تواند نقش پول را بازی کند؛ مثلاً در یک دوره از گذشته، نمک این ارزش را به دوش می‌کشید و مردم در مقابل دادن کالاهای خود، نمک دریافت می‌کردند. از آن‌طرف برای خرید چیزهای موردنیازشان هم نمک می‌پرداختند. اگر سر این نخ را بگیریم شاید بتوانیم آن را به پول‌های دیجیتال وصل کنیم. هم‌اکنون در برخی از کشورهایی که استخراج ارزهای دیجیتال رایج و قانونی است، تعدادی از فروشگاه‌ها در مقابل کالاهای خود، ارز دیجیتال را می‌پذیرند. شاید بانک‌های بزرگ جهانی هنوز در گیرودار ارزش‌گذاری این مفهوم‌های تازه‌وارد در حال تقلا باشند اما این ابزار‌های مبادله نادیدنی، کم‌کم رنگ و بو و مفهوم پول‌های رایج را به خود می‌گیرند.
آیا معامله‌های تهاتری هنوز هم زنده هستند؟
برخلاف اسم نه چندان آشنای تهاتر برای مردم، اما قصه استفاده از آن بسیار رایج‌تر از پول است. از یک کودک خردسال گرفته تا شرکت‌های بسیار بزرگ همگی با استفاده از تهاتر، معامله‌های سودمندی انجام می‌دهند. وقتی معامله‌های تهاتری در مقیاسی کوچک صورت بگیرند به آن‌ها میکرو بارتر (Micro barter) یا خرده تهاتر گفته می‌شود. اجازه بدهید چند نمونه از این معامله‌های تهاتری را باهم بررسی کنیم:
[list]
[*]وقتی کودکان اسباب‌بازی‌های خود را باهم عوض می‌کنند، به شکلی ساده و بدون هیچ آموزشی، یکی از پایه‌های اقتصادی را به صورت عملی تمرین می‌کنند. یا وقتی‌که نوجوان‌ها باهم قرار می‌گذراند تا در عوض حل کردن مسئله‌های ریاضی، برای طرف مقابل خوراکی بخرند بازهم از تهاتر استفاده کرده‌اند.
[*]در فصل برداشت محصول، برخی از کارگرها در مقابل انجام کارشان مقداری از محصول را طلب می‌کنند.
[*]بیشتر زنبوردارها در قبال خرید کندو به جای پول به فروشنده کندو‌ها، عسل می‌دهند.
[*]شهرداری‌ها، هزینه صدور مجوز حفاری یا صدور پروانه ساختمانی برای شرکت توزیع برق را با هزینه انشعاب برق درخواستی تهاتر می‌کنند.
[*]پیمانکاران و شرکت‌های خصوصی عمرانی درازای انجام فعالیت‌های خود، زمین، مصالح ساختمانی، واحدهای تجاری یا مسکونی می‌گیرند.
[*]بعضی کشورها در عوض فروش محصولات مهمشان – مثل نفت – از کشور دیگر کالاهای ضروری دریافت می‌کنند.
[*]حتی نظر دادن و بحث کردن را هم می‌توان شکلی از تهاتر اطلاعات در نظر گرفت.
[/list]چرا تهاتر ایجاد شد؟
مردم، شرکت‌ها و دولت‌ها در هر دوره زمانی به علت‌های خاصی به سمت معامله‌های تهاتری روی می‌آورند. برخی از مهم‌ترین علت‌های شکل‌گیری این مبادله پایاپای را باهم می‌خوانیم:
[list]
[*]کاهش نقدینگی
[/list]وقتی یک شخص حقیقی یا حقوقی، هم با کاهش نقدینگی مواجه شده باشد و هم به کالا یا خدمات طرف مقابل نیاز زیادی داشته باشد، به سمت تهاتر می‌رود. در معامله‌های خرده تهاتری، سهم تبادل خدمات بسیار بیشتر از سهم تبادل کالاهای فیزیکی است. اجازه بدهید مثالی در این‌باره بزنیم. تصور کنید که شما صاحب رستوران هستید و یک شرکت تبلیغاتی ۱۵ میز رستورانتان را برای ضیافت شام کارمندانش رزرو می‌کند. اگر شما در عوض ارائه خدمات شام به کارمندان آن شرکت از مسئول آن‌ها بخواهید که رستورانتان را تبلیغ کند، هم از خدمات شرکت تبلیغاتی بهره برده‌اید و هم آن مسئول از پرداخت هزینه شام کارمندانش نجات پیدا می‌کند. جالب است بدانید که حجم معامله‌های تهاتری در شرکت‌های کوچک با شتاب زیادی رو به افزایش است.
[list]
[*]تحریم‌ها
[/list]تحریم، برای ما ایرانی‌ها به واژه‌ای تلخ و آشنا تبدیل‌شده است. در این بین، شرکت‌های بین‌المللی و دولتی که در خط مقدم تحریم‌های سیاسی_تجاری قرار دارند برای ادامه بقای خود به تهاتر روی می‌آورند؛ مثلاً ما در عوض صادر کرد نفت به چین و روسیه از آن‌ها کالاهای ضروری – و غیرضروری – گرفتیم. البته ایران در این نمونه تنها نیست و کشورهای مختلف جهان به بهانه‌های گوناگون یکدیگر را تحریم می‌کنند. نمونه جالبی از تهاتر در اثر تحریم را می‌توان در تاریخ شرکت مرسدس بنز مشاهده کرد. در سال ۱۹۹۴ این شرکت به دلیل تحریم‌های موجود در کشور اکوادور نتوانست از روش معمولی برای صادرات محصولاتش استفاده کند. به همین دلیل درازای صادرات اتوبوس‌های بنز خود از اکوادور موز گرفت! نکته‌ای که باید مدنظر قرار بدهیم این است که معامله‌های تهاتری زمانی افزایش پیدا می‌کنند که ارزش تهاتر در مقابل معامله‌های معمولی بسیار بیشتر باشد.
[list]
[*]تلاش برای رفع نیاز نه سود
[/list]در بسیاری از موارد، هدف از انجام معامله‌ها برطرف کردن نیاز است و پای پول در میان نیست. تصور کنید شما مجبور به انجام کاری می‌شوید که از آن دل‌خوشی ندارید و هیچ راهی هم برای انجام ندادن آن وجود ندارد. در همین حال، گوشی موبایل یکی از اطرافیانتان می‌شکند. شما هم با او قرار می‌گذارید که در عوض انجام آن کار، برایش یک گوشی نو می‌خرید. در این حالت، مسئله اصلاً پول نبوده و شما به دنبال کسب سود بیشتر از این معامله نبودید. بلکه فقط می‌خواستید نیاز خود را برطرف کنید و کاری که دوست نداشتید اما مجبور به انجام آن بودید را به شکلی انجام دهید.
[list]
[*]فرار مالیاتی
[/list]مالیات نیز یکی از سوژه‌های مهم برای تغییر جهت معنادار شخص‌های حقیقی و حقوقی به سمت معامله‌های بارتری به شمار می‌رود.
[list]
[*]محدودیت شبکه بانکی یکپارچه جهانی
[/list]در بسیاری از کشورهای کمتر توسعه‌یافته یا درحال توسعه، افراد حقیقی یا حقوقی نمی‌توانند به آسانی در بانک‌های معتبر جهانی حساب باز کنند. همین محدودیت می‌تواند به شکل یک سد معاملاتی، مانع از گسترش و حتی ادامه حیات شرکت‌ها شود. امکان انجام تهاتر از طریق اینترنت می‌تواند بخش قابل‌توجهی از این محدودیت‌ها را برطرف کند.
مائده خلاوه- کاردانی حرفه‌ای امور بانکی
تیرماه 1399