سمپاشی کنه ها

[adelea]

کنه ها
Ticks

پس از رده حشرات مهمترین رده بندپایان از نظر پزشکی، عنکبوتیان هستند.

این رده دارای زیر رده های متعددی است که برخی از آنها مثل کنه ها و مایتها، عقربها و عنکبوتها حایز اهمیت پزشکی قابل توجهی هستند. مهمترین زیر رده عنکبوتیان acarina یا Acari است که شامل کنه ها و مایت ها بوده و به راسته های مختلفی تقسیم می شود. در تمامی عنکبوتیان قطعات دهانی از دو جفت پیوست تشکیل شده که اولین جفت کلیسر نام داشته و معمولاً در انتهای مضرس و انبر مانند است و برای پاره کردن پوست میزبان و تغذیه به کار می رود. جفت دوم این پیوستها پالپ یا پدی پالپ Pedipalp یا پای آرواه ای است.که به صورت یه عضو حسی و گاهی نیز به شکل انبرک یا دست یا عضو گیرنده عمل می کند.

کنه ها و مایتها Mite دارای اختلافت مرفولوژیک و بیولوژِیک مشخص هستند:

1-کنه ها معمولاً درشت و در مرحله بلوغ بزرگتر از 2 میلی متر هستند ولی مایتها اکثراً میکروسکوپی و کوچک هستند و در مرحله بلوغ به ندرت به 2 میلی متر می رسند.

2- هیپوستوم در کنه ها دندانه دار ولی د رمایتها غالباً ساده و بدون دندانه است.

3- کنه ها در سطح پشتی پنجه پای اول دارای یک عضو حسی به شکل فرورفتگی حاوی موهای حسی موسوم به اندام هالر می باشند ولی مایتها فاقد این عضو حسی هستند.

4- کنه ها اکثراً بندپایانی کم مو و یا با موهای کوتاه و نامشخص در سطح بدن و پاها هستند ولی مایتها غالباً پرمو و دارای موهای بلند و مشخص در سطح بدن هستند که گاهی برای انسان حساسیت زا نیز می تواند باشند.

از نظر بیولوژی نیز کنه ها تماماً دارای زندگی انگلی و خونخوار هستند ولی مایتها از نظر رژیم غذایی و نحوه زندگی بسیار متنوعند. تعداد زیادی از آنها زندگی آزاد و غیر انگلی دارند و از مواد پوسیده و یا قارچها تغذیه می کنند. برخی گیاهخوار و انگل گیاهان و درختان مختلف و آفت کشاورزی هستند . تعدادی خونخوار و انگل انسان، حیوانات اهلی و پرندگان هستند و بالاخره بعضی از آنها شککارچی بوده و از تخم ، لارو و بالغ حشرات و بندپایان دیگر تغذیه میکنند .

کنه ها همگی تخمگذارند ولی مایتها عاوه بر تخم ممکن است زنده زایی داشته باشند.

خانواده Argasidae یا کنه های نرم soft ticks

الف- مرفواژی کنه های نرم : دارای بدنی پهن، بیضی، تخم مرغی و گاهی تقریباً چهار گوش هستند. پوست یا کوتیکول سخت، چرمی و یکنواخت است و پوشیده از پاپیلها یا برجستگی های کتینی است که در انواع مختلف شکل و اندازه آنها متغیر است.

ب- بیولوژی کنه های نرم : این کنه ها در تمام مراحل زندگی پس از خروج از تخم خونخوار هستند . کنه های نرم دارای دگردیسی ساده بوده و کنه خارج شده از تخم دارای سه جفت پا می باشد و لارو می باشد. این لارو پس از اولین پوست اندازی دارای چهار جفت پاشده و نمف نامیده می شوند. کنه های ماده تخمهای خود را به شکل دستجات 15 تا 300 عددی در محل زندگی میزبان و در جای مخفی و مناسب قرار می دهند که پس از یک تا چهار هفته تفریخ می شوند.لاروها و نمف ها جهت رشد و پوست اندازی به خونخواری نیاز دارند. که معمولاً در شب یا تاریکی انجام می گیرد. کنه های نرم دارای یک مرحله لاروی و 4 تا 8 مرحله نمفی هستند. سیکل تخم تا تخم درکنه ها 6 تا 12 ماه طول می کشد. که در صورت عدم دسترسی به میزبان این دوره طولانی می شود. کنه های نرم طول عمر بسیار زیادی داشته و 14 تا 15 سال و در شرایط سخت تا 30 سال نیز زندگی می کنند.

مقاومت آنها به گرسنگی بالاست و پس از هر بار خونخواری می توانند 5 تا 7 سال بدون تغذیه زنده بمانند.

خونخواری آنها کوتاه و حدود 20 دقیقه طول می کشد و پس از اتمام خونخواری میزبان را ترک می کنند.

ج- اهمیت پزشکی کنه های نرم :

گزش کنه ها غالباً دردناک و ایجاد عوارضی به شکل ورم موضعی و التهاب و حتی زخمهایی در محل گزش می کند که ناشی از قطعات دهانی قوی و خشن و بزاق سمی آنهاست. حضور این کنه ها در اماکن انسانی به خصوص در تعداد زیاد و گزشهای مکرر، مزاحمتهای فراوان و سلب آسایش انسان را سبب می شود.

علاوه بر اثرات گزش ، کنه های اورنیتودوروس ناقلین تبهای راجعه کنه ای آندمیک و اسپورادیک در مناطق مختلف جهان هستند.

د- مبارزه و سمپاشی کنه های نرم :

برای ایجاد محافظت فردی به طور موقت می توان از ترکیبات دورکننده مناسب مثل دی متیل فتالات، دی اتیل تولوآمید، ایندالون و بنزیل بنزوات به هنگام استراحت و خواب استفاده کرد و یا لباسها را به این ترکیبات آغشته کرد.

در صورت مشاهده کنه در سطح بدن می بایست با مواد محرک مثل کلروفرم ، اتر، بنزین، و یا حتی نزدیک کردن آتش سیگار به کنه، آن را وادار به خارج کردن قطعات دهانی از پوست کرد ولی از برداشتن سزیع و عجولانه کنه به دلیل احتمال کنده شدن کاپیتلم و باقی ماندن آن در پوست و احتمالاً ایجاد عفونت ثانویه باید پرهیز شود.

برای سمپاشی کنه در اماکن انسانی و دامی می توان محلهای اختفا و استراحت کنه ها را با سموم مختلف مثل محلولهای روغنی

یا امولسیون مالاتیون 3% - سم لیندین 0.5 درصد – سم بایگون 1 درصد و سم دیبروم یا نالد 0.5 درصد به روش ابقایی سمپاشی کنه کرد.

باید دقت نمود تا تمام سطوح داخلی ، خانه ها و اصطبل ها سمپاشی شود.

فیلم روش درآوردن کنه را اینجا ببنید .

کنه کبوتر :

در دو سال گذشته به صورت انبوهی در تهران در کنه کبوتر مشاهده شده است و افراد زیادی از اقصی نقاط تهران برای سمپاشی منازل علیه کنه کبوتر با ما تماس گرفته شده استکه لازم میدانم در رابطه با کنه کبوتر توضیحات مختصری بدم.

کنه کبوتر با نام علمی ( ارگاس پریسکوس) یا کنه مرغی معروف است و از زیر خانواده کنه های نرم (Argasidae) هستند.

طبق تجربه من در سمپاشی منازل علیه کنه کبوتر معمولا آلودگی در شمال تهران و منازلی که در طبقات بالای ساختمان هستند دیده می شود و معمولا در پشت پنجره ها یا کانال کولر که کبوتر های وحشی مثل یاکریم لانه ساخته بودند و آنجا را ترک کرده اند به داخل منزل نفوذ کرده است. برای سمپاشی کنه کبوتر بایستی از ترکیب سموم فسفره و پیرتیروئیدی استفاده کرد و محل لانه کبوتر و محل استراحت در منزل مانند مبلمان و تخت و تشک را به خوبی سمپاشی کرد و برای 24 ساعت منزل را ترک کنید و پس از مراجعه نسبت به شستشوی لوازم منزل اقدام کنید.

از آنجاییکه کنه های کبوتر تا حدی به سموم مقاومت نشان می دهند بایستی سمپاشی منازل را به شرکتهای واجد صلاحیت ارجاع داد.

در صورت آلودگی کبوتران یا پرندگان اهلی به کنه کبوتر بایستی حیوان را با پودر کوپکس یا پرمترین شستشو داد و کنه ها به دقت و طبق روش بالا از بدن حیوان جدا شوند و محل زندگی و لانه آن توسط سم فوق سمپاشی شود و یا توسط محلول تنباکو آبتنی داده شود. پس از مدتی با وایتکس شسته شود.

کنه های سخت خانواده Ixodidae

تاکنون بیش از 650 گونه از کنه های سخت در 13 جنس شناسایی و نامگذاری شده اند. کنه های این خانواده دارای پراکندگی جهانی و تنوع بیشتر نسبت به کنه های نرم هستند . در ایران شش جنس و حداقل 17 گونه کنه سخت وجود دارد. که اکثراً می توانند باعث بروز فلج در حیوانات و گاهی در انسان نیز بشوند.

الف- مرفولژی کنه های سخت :

اکثراً دارای بدنی بیضی شبیه به O هستند اندازه آنها متغیر و بسته به مرحله گرسنگی و خونخواری ابعادی در حدود 3 الی 23 میلی متر دارند. پوست یا کوتیکول از صفحات کتینی سخت و متصل به هم تشکیل شده که هر کدام دارای اسامی و شکل خاصی هستند و در تشخیص گونه ها دارای اهمیت هستند. کنه های سخت دارای یک صفحه پشتی محکم و غیر قابل انعطاف به نام Scuttum هستند که در کنه های نابالغ و کنه های ماده کوتاه بوده . به نیمه بدن نمی رسد ولی در نرهای بالغ تمام سطح پشتی بدن را می پوشاند. و تشخیص نر و ماده این کنه ها به کمک صفحه پشتی صورت می گیرد.

ب- بیولژی کنه های سخت :

کنه های سخت نیز مثل سایر آکارینا دارای دگردیسی ساده بوده و در تمام مراحل زندگی پس از جنینی خونخوار هستند.

این کنه ها دارای یک مرحله لاروی با سه جفت پا و فقط یک مرحله نمفی مشخص هستند و در هر مرحله یک خونخواری انجام میدهند. بنابراین در سیکل زندگی خود اکثراً دارای دو پوست اندازی و سه خونخواری هستند . کنه های ماده فقط یک بار تخ ریزی کرده و پس از آن از بین می روند.

اهمیت پزشکی کنه های سخت :

کنه های سخت به دلیل داشتن بزاق سمی و گزش طولانی قادر به ایجاد فلج در میزبان هستند به خصوص اگر کنه در مسیر اعصاب مرکزی در ستون فقرات یا گردن متصل باشد که در این صورت باعث انحراف گردن و فلج بخشهایی از بدن خواند شد.

در این حالت فلج کنه ای گفته می شود.گاهی فلج به اندامهای مجاور منتشر می شود که به آن فلج بالارونده گفته می شود . در صورت انتشار فلج به قلب عوارض خطرناک قلبی و حتی مرگ ایجاد می شود.

از نظر انتقال بیماری کنه های سخت ناقل چندین بیماری به انسان هستند که مهمترین آنها شامل بیماری لایم است. از بیماریهای ویروسی منقله می توان به بیماری جنگلی کیاسانور، تب هموراژیک کنگو کریمه ، تب کنه ای کلرادو و آنسفالیتهای منتقله به وسیله کنه اشاره کرد.

بیماری تولارمی و تب Q نیز ممکن است توسط کنه ها منتقل شوند.

مبارزه و سم پاشی کنه های سخت :

برای حفاظت فردی می توان از ترکیبات دورکننده استفاده کرد.

سم پاشی ابقایی منازل به دلیل تماس کم این کنه ها با سطوح تاثیر چندانی در کنترل ندارد.

در دامپروری جهت کنترل از حمام های ضد کنه استفاده شده که به اشکال و طرحهای مختلف ساخته می شود و در تمامی آنها کل سطح بدن دام با مخلوط آب و سم تماس پیدا می کند که این عمل باغث مرگ اکتو پارازیتها و از جمله کنه ها می شود.