یک معرفی جامع از سیستم فرمان خودرو و اجزای تشکیل‌دهنده آن
سیستم فرمان خودرو چیست؟
سیستم فرمان مجموعه‌ای از قطعات و مکانیزم‌ها است که وظیفه تبدیل حرکت چرخشی فرمان به حرکت خطی و زاویه‌ای چرخ‌های جلو را بر عهده دارد. این سیستم به راننده اجازه می‌دهد تا مسیر حرکت خودرو را با دقت و سهولت کنترل کند.
![[تصویر: steering-system.webp]](https://www.mellatyadak.com/wp-content/uploads/2025/10/steering-system.webp)
انواع اصلی سیستم‌های فرمان
سیستم‌های فرمان در طول زمان تکامل یافته‌اند:
فرمان مکانیکی (غیربرقی):
فرمان دنده شانه‌ای: رایج‌ترین نوع. حرکت دورانی غربیلک فرمان توسط یک دنده حلزونی به حرکت خطی دنده شانه‌ای تبدیل می‌شود.
فرمان ساچمه‌ای خاردار: در خودروهای قدیمی و برخی کامیون‌ها استفاده می‌شود. حرکت از طریق یک حلزون و بلبرینگ‌های گردشی منتقل می‌شود.
فرمان هیدرولیک:
با استفاده از فشار روغن، نیروی کمکی برای چرخش چرخ‌ها ایجاد می‌کند.
دارای پمپ هیدرولیک، شیلنگ‌ها، جک هیدرولیک و مخزن روغن است.
معایب: مصرف انرژی بیشتر (چون پمپ همیشه در حال کار است) و احتمال نشتی روغن.
فرمان الکتروهیدرولیک:
مشابه فرمان هیدرولیک است، اما پمپ هیدرولیک آن به جای موتور خودرو، توسط یک موتور الکتریکی به کار می‌افتد.
بازدهی بالاتر دارد، زیرا فقط در هنگام نیاز روشن می‌شود.
فرمان برقی:
مدرن‌ترین و رایج‌ترین نوع در خودروهای امروزی.
یک موتور الکتریکی، نیروی کمکی را مستقیماً به مکانیزم فرمان (ستون فرمان یا دنده شانه‌ای) اعمال می‌کند.
مزایا: مصرف سوخت کمتر، تنظیم‌پذیری آسان (مثلاً سبک بودن در سرعت کم و سنگین بودن در سرعت بالا)، قابلیت یکپارچه‌سازی با سیستم‌های کمک راننده (ADAS) و عدم نیاز به روغن.
![[تصویر: steering.jpg]](https://www.mellatyadak.com/wp-content/uploads/2025/10/steering.jpg)
اجزای اصلی سیستم فرمان (با تمرکز بر سیستم رایج فرمان برقی دنده شانه‌ای)
غربیلک فرمان (Steering Wheel):
بخشی که راننده آن را در دست گرفته و می‌چرخاند.
ستون فرمان (Steering Column):
یک میله محکم که غربیلک فرمان را به جعبه فرمان متصل می‌کند.
اغلب دارای مفاصل یونیورسال برای جذب ضربه و تنظیم زاویه است.
جعبه فرمان (Steering Gearbox):
قلب سیستم فرمان که حرکت دورانی را به حرکت خطی تبدیل می‌کند.
در سیستم دنده شانه‌ای، شامل دو بخش اصلی است:
پینیون (Pinion Gear): یک چرخدنده کوچک که به انتهای ستون فرمان متصل است.
دنده شانه‌ای (Rack): یک میله دندانه‌دار که با پینیون درگیر شده و حرکت چرخشی پینیون را به حرکت خطی چپ-راست رک تبدیل می‌کند.
میل‌های درگ (Tie Rods):
میله‌های مفصلی که دو سر آن‌ها رزوه شده است.
یک سر به دو طرف رک و سر دیگر به اتصال چرخ (سگ دست) متصل می‌شوند.
حرکت خطی رک را به چرخ‌ها منتقل کرده و باعث چرخش آن‌ها می‌شوند.
موتور فرمان برقی (EPS Motor):
در سیستم‌های EPS، این موتور نیروی کمکی را اعمال می‌کند.
محل قرارگیری آن می‌تواند روی ستون فرمان، پینیون یا خود رک باشد.
سنسور گشتاور (Torque Sensor):
مغز سیستم EPS.
میزان نیرویی که راننده به فرمان وارد می‌کند و جهت چرخش را اندازه‌گیری می‌کند.
این اطلاعات به واحد کنترل (ECU) فرمان ارسال می‌شود تا میزان کمک موتور الکتریکی محاسبه شود.
واحد کنترل الکترونیکی (ECU):
اطلاعات سنسور گشتاور و همچنین داده‌های دیگری مانند سرعت خودرو را دریافت می‌کند.
بر اساس این داده‌ها، مقدار و جهت نیروی کمکی که موتور باید اعمال کند را محاسبه و فرمان می‌دهد.
پوسته رک (Rack Housing):
محفظه‌ای که دنده شانه‌ای و پینیون در آن قرار گرفته‌اند.
مفاصل و بوش‌ها (Joints and Bushings):
برای اتصال انعطاف‌پذیر قطعات و جذب لرزش و ضربات جاده به کار می‌روند.
نحوه کار سیستم فرمان برقی (EPS)
راننده غربیلک فرمان را می‌چرخاند.
سنسور گشتاور روی ستون فرمان، میزان و جهت نیروی وارد شده را تشخیص می‌دهد.
این اطلاعات به همراه داده‌هایی مانند سرعت خودرو به ECU فرمان ارسال می‌شود.
ECU میزان نیروی کمکی لازم را محاسبه می‌کند (مثلاً در سرعت کم، کمک بیشتری و در سرعت بالا، کمک کمتری می‌دهد).
ECU به موتور الکتریکی فرمان دستور می‌دهد تا در جهت مناسب بچرخد و گشتاور کمکی ایجاد کند.
این گشتاور به مکانیزم فرمان (پینیون یا رک) اضافه شده و چرخش چرخ‌ها را برای راننده بسیار آسان‌تر می‌کند.
جمع‌بندی
سیستم فرمان یک جزء حیاتی برای ایمنی، کنترل و راحتی رانندگی است. تکامل این سیستم از نمونه‌های کاملاً مکانیکی به سمت سیستم‌های کاملاً برقی (EPS)، نه تنها رانندگی را آسان‌تر کرده، بلکه بستری برای فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند کمک‌راننده خط (Lane Keep Assist)، پارک خودکار و حتی سیستم‌های فرمان فعال (که در شرایط اضطراری مداخله می‌کنند) فراهم کرده است.
سیستم فرمان خودرو چیست؟
سیستم فرمان مجموعه‌ای از قطعات و مکانیزم‌ها است که وظیفه تبدیل حرکت چرخشی فرمان به حرکت خطی و زاویه‌ای چرخ‌های جلو را بر عهده دارد. این سیستم به راننده اجازه می‌دهد تا مسیر حرکت خودرو را با دقت و سهولت کنترل کند.
انواع اصلی سیستم‌های فرمان
سیستم‌های فرمان در طول زمان تکامل یافته‌اند:
فرمان مکانیکی (غیربرقی):
فرمان دنده شانه‌ای: رایج‌ترین نوع. حرکت دورانی غربیلک فرمان توسط یک دنده حلزونی به حرکت خطی دنده شانه‌ای تبدیل می‌شود.
فرمان ساچمه‌ای خاردار: در خودروهای قدیمی و برخی کامیون‌ها استفاده می‌شود. حرکت از طریق یک حلزون و بلبرینگ‌های گردشی منتقل می‌شود.
فرمان هیدرولیک:
با استفاده از فشار روغن، نیروی کمکی برای چرخش چرخ‌ها ایجاد می‌کند.
دارای پمپ هیدرولیک، شیلنگ‌ها، جک هیدرولیک و مخزن روغن است.
معایب: مصرف انرژی بیشتر (چون پمپ همیشه در حال کار است) و احتمال نشتی روغن.
فرمان الکتروهیدرولیک:
مشابه فرمان هیدرولیک است، اما پمپ هیدرولیک آن به جای موتور خودرو، توسط یک موتور الکتریکی به کار می‌افتد.
بازدهی بالاتر دارد، زیرا فقط در هنگام نیاز روشن می‌شود.
فرمان برقی:
مدرن‌ترین و رایج‌ترین نوع در خودروهای امروزی.
یک موتور الکتریکی، نیروی کمکی را مستقیماً به مکانیزم فرمان (ستون فرمان یا دنده شانه‌ای) اعمال می‌کند.
مزایا: مصرف سوخت کمتر، تنظیم‌پذیری آسان (مثلاً سبک بودن در سرعت کم و سنگین بودن در سرعت بالا)، قابلیت یکپارچه‌سازی با سیستم‌های کمک راننده (ADAS) و عدم نیاز به روغن.
اجزای اصلی سیستم فرمان (با تمرکز بر سیستم رایج فرمان برقی دنده شانه‌ای)
غربیلک فرمان (Steering Wheel):
بخشی که راننده آن را در دست گرفته و می‌چرخاند.
ستون فرمان (Steering Column):
یک میله محکم که غربیلک فرمان را به جعبه فرمان متصل می‌کند.
اغلب دارای مفاصل یونیورسال برای جذب ضربه و تنظیم زاویه است.
جعبه فرمان (Steering Gearbox):
قلب سیستم فرمان که حرکت دورانی را به حرکت خطی تبدیل می‌کند.
در سیستم دنده شانه‌ای، شامل دو بخش اصلی است:
پینیون (Pinion Gear): یک چرخدنده کوچک که به انتهای ستون فرمان متصل است.
دنده شانه‌ای (Rack): یک میله دندانه‌دار که با پینیون درگیر شده و حرکت چرخشی پینیون را به حرکت خطی چپ-راست رک تبدیل می‌کند.
میل‌های درگ (Tie Rods):
میله‌های مفصلی که دو سر آن‌ها رزوه شده است.
یک سر به دو طرف رک و سر دیگر به اتصال چرخ (سگ دست) متصل می‌شوند.
حرکت خطی رک را به چرخ‌ها منتقل کرده و باعث چرخش آن‌ها می‌شوند.
موتور فرمان برقی (EPS Motor):
در سیستم‌های EPS، این موتور نیروی کمکی را اعمال می‌کند.
محل قرارگیری آن می‌تواند روی ستون فرمان، پینیون یا خود رک باشد.
سنسور گشتاور (Torque Sensor):
مغز سیستم EPS.
میزان نیرویی که راننده به فرمان وارد می‌کند و جهت چرخش را اندازه‌گیری می‌کند.
این اطلاعات به واحد کنترل (ECU) فرمان ارسال می‌شود تا میزان کمک موتور الکتریکی محاسبه شود.
واحد کنترل الکترونیکی (ECU):
اطلاعات سنسور گشتاور و همچنین داده‌های دیگری مانند سرعت خودرو را دریافت می‌کند.
بر اساس این داده‌ها، مقدار و جهت نیروی کمکی که موتور باید اعمال کند را محاسبه و فرمان می‌دهد.
پوسته رک (Rack Housing):
محفظه‌ای که دنده شانه‌ای و پینیون در آن قرار گرفته‌اند.
مفاصل و بوش‌ها (Joints and Bushings):
برای اتصال انعطاف‌پذیر قطعات و جذب لرزش و ضربات جاده به کار می‌روند.
نحوه کار سیستم فرمان برقی (EPS)
راننده غربیلک فرمان را می‌چرخاند.
سنسور گشتاور روی ستون فرمان، میزان و جهت نیروی وارد شده را تشخیص می‌دهد.
این اطلاعات به همراه داده‌هایی مانند سرعت خودرو به ECU فرمان ارسال می‌شود.
ECU میزان نیروی کمکی لازم را محاسبه می‌کند (مثلاً در سرعت کم، کمک بیشتری و در سرعت بالا، کمک کمتری می‌دهد).
ECU به موتور الکتریکی فرمان دستور می‌دهد تا در جهت مناسب بچرخد و گشتاور کمکی ایجاد کند.
این گشتاور به مکانیزم فرمان (پینیون یا رک) اضافه شده و چرخش چرخ‌ها را برای راننده بسیار آسان‌تر می‌کند.
جمع‌بندی
سیستم فرمان یک جزء حیاتی برای ایمنی، کنترل و راحتی رانندگی است. تکامل این سیستم از نمونه‌های کاملاً مکانیکی به سمت سیستم‌های کاملاً برقی (EPS)، نه تنها رانندگی را آسان‌تر کرده، بلکه بستری برای فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند کمک‌راننده خط (Lane Keep Assist)، پارک خودکار و حتی سیستم‌های فرمان فعال (که در شرایط اضطراری مداخله می‌کنند) فراهم کرده است.