06-12-2022, 02:04 PM
تابه‌حال چندبار از منابع مختلف شنیده یا خوانده‌اید که پیامبر اسلام مردم زمان خود را به مسواک زدن بعد از میل کردن غذا توصیه می‌کرده‌اند؟ حتماً می‌دانید که این یکی از اصلی‌ترین توصیه‌های ایشان به مردم بوده است. همین موضوع نشان می‌دهد که مراقبت از دهان و دندان تا چه اندازه امر مهمی است، آن‌قدر مهم که بزرگ‌ترین چهره در تمام تاریخ بشریت بارها و بارها در میان حرف‌های خود به این موضوع از جنبه‌های مختلف اشاره‌کرده‌اند. قطعا یکی از مهم ترین مصادیق این امر نخ دندان کشیدن است.
اما آمارهای موثق نشان می‌دهد که در ایران بیش از ۹۰ درصد از افراد جامعه اصلاً مسواک نمی‌زنند یا این کار را به شیوه‌ی درست خود انجام نمی‌دهند. سالانه هزاران نفر در کشور ما در اثر بی‌توجهی به موضوع بهداشت دهان و دندان یا دندان‌ها و لثه‌های خود را از دست می‌دهند یا در اثر ابتلا به بیماری‌های مرتبط به دهان و دندان فوت می‌کنند. این در حالی است که بیش از ۹۰ درصد از مردم آمریکا روزانه دوبار از مسواک استفاده می‌کنند و در حدود ۷۰ درصد از مردم این کشور حداقل یک‌بار در روز نخ دندان می‌کشند.
سلامت دهان و دندان به هیچ‌عنوان موضوع شوخی‌برداری نیست و بی‌مبالاتی کردن در مورد آن منجر به بروز آسیب‌های جبران‌ناپذیری به دندان و لثه‌ها شده و در اغلب موارد عمر مفید یک‌دندان، که می‌تواند بیش از ۷۰ سال باشد، را بسیار کوتاه می‌کند.
به همین دلیل است که مسواک زدن و نخ دندان کشیدن نه یک موضوع مهم که امری حیاتی است. اما بدون شک سؤالات بسیاری در خصوص شیوه‌ی درست مسواک زدن و نخ دندان کشیدن و ترتیب و توالی آن‌ها وجود دارد که باید به‌درستی به آن‌ها پاسخ داده شود.
مطالب این مقاله درست برای بررسی همین موضوع نوشته‌شده است. بنابراین اگر در مورد مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و به طورکلی روش‌های درست مراقبت از بهداشت دهان و دندان سؤالاتی دارید با این مطلب و سرفصل‌های زیر همراه باشید:
[list][*]چرا باید دندان و لثه‌های خود را بشوییم؟
[*]نخ دندان بهتر است یا مسواک؟
[*]نقش مسواک زدن در سلامت دهان و دندان چیست؟
[*]چرا نخ دندان زدن جزو توصیه‌های همیشگی دندان‌پزشکان است؟
[*]نخ دندان را کی استفاده کنیم؟
[*]چه کسانی باید بیش از سایر افراد برای مسواک زدن و نخ دندان کشیدن اهمیت قائل باشند؟
[/list]
چرا باید دندان و لثه‌های خود را بشوییم؟
وقتی غذایی میل می‌کنید بخش عمده‌ی آن بعد از خرد و جویده شدن با بزاق دهان ترکیب و بعد وارد معده می‌شود. اما قسمتی از همین مواد خوراکی روی دندان‌ها، لثه‌های بالا و پائین و البته روی زبان باقی می‌ماند. تا چند ساعت بعد از اتمام فرآیند غذا خوردن همچنان بزاق دهان کار خود را با ترشح زیاد ادامه می‌دهد تا مواد باقی‌مانده در دهان را با خود ترکیب و راهی معده کند. اما بخشی از مواد خوراکی که در فاصله‌ی میان دندان‌ها گرفتار شده‌اند، از این پروسه جا می‌مانند.
ترکیب شدن بزاق اسیدی دهان با مواد خوراکی روی آن‌ها تأثیر می‌گذارد. این در حالی است که باکتری‌های موجود دردهان نیز با مواد غذایی مخلوط می‌شوند و درصورتی‌که این مواد به کمک مسواک زدن و نخ دندان کشیدن پاک نشوند، پلاک دندانی تولید می‌کنند. پلاک دندانی موجب ایجاد خوردگی و حفره روی مینای دندان شده و همین امر به‌مرور زمان لثه‌ها را بیمار و دندان‌ها را دچار آسیب و پوسیدگی خواهد کرد.
بهترین راه مقابله با چنین رویداد ناخوشایندی، خود مراقبتی است. در مورد دهان و دندان خود مراقبتی به معنی عادت کردن به استفاده از مسواک و نخ دندان کشیدن است. فرآیندی که باید در هر ۲۴ ساعت حداقل ۲ بار تکرار شود.
نخ دندان بهتر است یا مسواک؟
پرسیدن این سؤال ازخبره‌ترین دندان‌پزشکان و متخصصان بیماری‌های دهان و دندان یک پاسخ بیشتر ندارد:
هر دوبه‌یک میزان مهم و مؤثر هستند.
در حقیقت نمی‌توان میان نخ دندان و مسواک تنها یک مورد را به‌عنوان عنصر مهم‌تر در بهداشت دهان و دندان معرفی کرد. دلیل این امر آن است که مسواک و نخ دندان هرکدام برای رسیدگی به وظیفه‌ای طراحی‌شده‌اند و درنهایت نتیجه‌ای که از کارشان حاصل می‌شود مکمل کار دیگری است.
نقش مسواک زدن در سلامت دهان و دندان چیست؟
مسواک موظف است به کمک خمیردندان سطوح بیرونی دندان‌ها را از وجود باقی‌مانده‌ی مواد خوراکی و تجمع مواد قندی و اسیدی پاک کند. همچنین مسواک وظیفه دارد با برداشتن رنگ‌دانه‌های غذاهای مختلف از روی دندان آن‌ها را سفید کند. فلورایدی که در خمیردندان‌ها وجود دارد، موظف به مقاوم‌سازی دندان‌ها است و این مسواک است که باید این ماده را روی مینای دندان کشیده و ماساژ دهد. البته خیلی مهم است که مینای دندان حداقل ۳ بار در هفته با فلوراید غیرخوراکی آغشته و با آن شستشو داده شود تا همواره محکم و مقاوم بماند.
اما خدمت دیگری که مسواک به دهان می‌کند مربوط به لثه‌ها و زبان است. لثه‌ها برای بهبود عملکردشان نیاز به ماساژ داده شدن توسط مسواک را دارند. برساژ مسواک روی لثه‌ها جریان خون در این عضو مهم بدن را تسریع کرده و همین امر باعث بهبود عملکرد ریشه‌های دندان در بافت لثه‌ها می‌شود. ضمن آنکه کشیدن مسواک روی زبان علاوه بر آنکه آن را تمیز می‌کند باعث بالارفتن قدرت تشخیص مزه‌ها شده و این موضوع لذت خوردن و نوشیدن را برای انسان بیشتر می‌کند.
مسواک سطح بیرونی دندان‌ها را پاک می‌کند، فلوراید را روی مینای دندان ماساژ می‌دهد، لثه‌ها و روی زبان را تمیزمی‌کند و تمام این‌ها علاوه برآن‌که برای سالم نگه‌داشتن دهان و دندان‌ها مهم است منجر به درک بهتر طعم غذاهامی‌شود.
چرا نخ دندان کشیدن جزو توصیه‌های همیشگی دندان‌پزشکان است؟
گرچه مسواک زدن مهم‌ترین کار برای مراقبت از سلامت دندان و لثه‌ها است اما نقش نخ دندان کشیدن کمتر از آن نیست. فضای بسته‌ی میان دو دندان مکان بسیار مناسبی برای تجمع مواد غذایی است. محیط مرطوب و گرم دهان به‌خودی‌خود بهترین فضا برای رشد باکتری‌ها است. حال تصور کنید باکتری‌ها چیزی برای خوردن و محلی برای تکثیر شدن داشته باشند. بدون شک نباید با بی‌دقتی در تمیز کردن فاصله‌ی میان دو دندان این محیط را برای آن‌ها فراهم‌تر کرد.
نخ دندان مواد غذایی باقی‌مانده در میان دندان‌ها را از میان‌برمی‌دارد و با حرکت اره‌ای و سایشی خود هر آنچه را که از مواد خوراکی بین دندان‌ها باقی‌مانده باشد از بین می‌برد.
این فرآیند پاک‌سازی نشان می‌دهد که نخ دندان کشیدن در حقیقت تکمیل‌کننده‌ی مسواک زدن است و به هیچ‌عنوان نمی‌توان این دو کار را با خط مهم بودن یا نبودن از یکدیگر جدا کرد. به همین دلیل است که دندان‌پزشکان همواره بعد از توصیه به مسواک زدن بلافاصله از نخ دندان کشیدن حرف می‌زنند و هرگز این دو کار را جدا از هم و بهتر و مهم‌تر از دیگری نمی‌دانند.
نخ دندان را کی استفاده کنیم؟
روزانه افراد زیادی برای دست‌یابی به پاسخ این پرسش اینترنت را جستجو می‌کنند یا در این مورد با دندان‌پزشکان خود حرف می‌زنند. در حقیقت بسیاری از افراد به‌درستی نمی‌دانند که بهترین زمان برای نخ دندان کشیدن چه موقع است؟
و همیشه با سوال آیا اول نخ دندان یا مسواک بکشیم و یا اول مسواک بعد نخ دندان درگیر هستند؟
دلیل این سردرگمی آن است که کسانی که به این موضوع اهمیت می‌دهند دوست دارند بیشترین و بهترین تأثیر را از کار خود بگیرند. درواقع آن‌ها می‌خواهند بدانند درست‌ترین کار در فرآیند مراقبت از سلامتی دهان و دندان‌ها چیست تا همان را انجام بدهند.
اما در پاسخ به این پرسش که نخ دندان را قبل از مسواک استفاده کنیم یا بعد از آن باید گفت تا زمانی که هر دو کار را دقیق و درست انجام می‌دهیم ترتیب و توالی آن هیچ اهمیتی ندارد. با این‌حال برخی از دندان‌پزشکان معتقدند که بهترین زمان برای استفاده از نخ دندان قبل از مسواک زدن است و برخی دیگر به ضرس قاطع می‌گویند که نخ دندان کشیدن بعد از مسواک زدن درست‌تر است.
البته عده‌ای از دندان‌پزشکان که توصیه می‌کنند قبل از مسواک زدن نخ دندان بکشید، در حقیقت بر این باورند که چون استفاده از نخ دندان شیوه‌ی بسیار مطمئنی برای پاک‌سازی دندان‌ها است، بنابراین اگر افراد به استفاده از نخ دندان قبل از مسواک زدن معتقد باشند، حتی درصورتی‌که بعد از نخ دندان کشیدن مسواک نزنند، بازهم احتمال ابتلا به بیماری‌های مربوط به دهان و دندان به شدت افت خواهد کرد.
اما آمارها در این خصوص نشان می‌دهد که بیشتر افرادی که هر دو کار را به‌صورت روزانه و مرتب انجام می‌دهند، مشتاق‌ترند که ابتدا نخ دندان بکشند و بعد مسواک بزنند. در حقیقت آن‌ها به این ترتیب احساس تمیزی بیشتری داشته‌اند و حس می‌کنند اگر در ابتدا هر آنچه از مواد غذایی در میان دندان‌های آن‌ها باقی‌مانده بیرون آورده شود و بعد با مسواک زدن همه جای دهان به‌صورت کلی شستشو داده شود، به پاکی بیشتری در فضای دهان دست پیداکرده‌اند.
اما اگر شما به نخ دندان زدن بعد از مسواک عقیده دارید، بد نیست که به این روند عادت خود ادامه دهید. چراکه یکی از خواص مسواک زدن با خمیردندان این است که مواد غذایی باقی‌مانده در قسمت‌های مختلف دهان پس از استفاده، لیز می‌شود. در این صورت هر آنچه از مواد غذایی در دهان باقی‌مانده باشد بعد از نخ دندان کشیدن بیرون آورده شده که این لطف بزرگی به تمیزی دهان و دندان‌ها است و البته فرآیند نخ دندان کشیدن را نیز ساده‌تر و سریع‌ترمی‌کند.
تنها موضوع بااهمیت در مورد مسواک زدن و نخ دندان کشیدن این است که این کارها درست، مرتب و همیشه انجام شود. در این صورت ترتیب و توالی آن‌ها هیچ اهمیتی ندارد.
چه کسانی باید بیش از سایر افراد برای مسواک زدن و نخ دندان کشیدن اهمیت قائل شوند؟
در این‌که تمامی افراد جامعه در هر سن و شرایطی باید به سلامت دهان و دندان‌های خود اهمیت داده و استفاده از نخ دندان و مسواک زدن را تحت هیچ شرایطی ترک نکنند، شکی وجود ندارد. اما در شرایط خاصی بی‌توجهی به موضوع بهداشت دهان و دندان‌ها صدمات جبران‌ناپذیری به افراد وارد می‌کند و این موضوع را از یک امر بسیار مهم تبدیل به یک موضوع حیاتی می‌کند.
این شرایط شامل موارد زیر می‌شود:
[list][*]دوران بارداری و شیردهی برای یک خانم
[/list]
در این دوران خانم‌هابه‌شدت دچار کمبود کلسیم شده و بیشترین سهمی که از این ماده‌ی بسیار مهم از طریق مواد خوراکی دریافت می‌کنند، به کودکان شیرخوار یا جنین آن‌ها تعلق می‌گیرد. این به معنای آن است که مهم‌ترین عضو نیازمند به کلسیم که دندان و استخوان‌ها باشد، با کمبود شدید این ماده روبه‌رو خواهند شد.
دندان‌ها در مواجه به مشکل کمبود کلسیم بسیار آسیب‌پذیرتر از استخوان‌ها هستند و به همین دلیل در این دوران علاوه بر آنکه باید مصرف مواد حاوی کلسیم را بیش از دو برابر کرد، باید به موضوع بهداشت دهان و دندان اهمیت بیشتری داد تا دیر یا زود با واکنش جدی دندان‌ها در مقابله با این کمبود روبه‌رو نشد. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن در دوران بارداری و شیردهی اهمیت ویژه‌ای دارد و باید در صدر لیست اولویت‌های کاری یک خانم قرار بگیرند.
[list][*]افرادی که رفلاکس معده یا مشکلات گوارشی دارند
[/list]
برگشت اسید معده به دهان یک بیماری آزاردهنده است که افراد زیادی به آن مبتلا می‌شوند. رفلاکس معده نه‌تنها به دستگاه گوارش آسیب می‌زند بلکه بیماری مخربی برای دندان‌ها نیز هست. چراکه ورود اسید معده به دهان، که ماده‌ی بسیار خورنده‌ایست، برای سلامت دندان‌ها بسیار مضر است. به همین سبب کسانی که دچار این بیماری گوارشی هستند باید بیشتر مراقب سلامت دهان و دندان‌های خود بوده و مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را به‌هیچ‌عنوان ترک نکنند.
[list][*]بیماران مبتلا به دیابت
[/list]
میزان بالای قند در بدن افرادی که به دیابت مبتلا هستند باعث می‌شود که دندان‌های این افراد در برابر وجود پلاک آسیب‌پذیرتر باشند. به همین سبب کسانی که دچار بیماری قند خون یا دیابت هستند باید توجه بیشتری به‌سلامت دهان و دندان‌های خود نشان دهند و به‌طور مرتب مسواک زده و نخ دندان بکشند تا برای مدت طولانی‌تری از نعمت داشتن دندان‌های سالم و طبیعی برخوردار باشند.