صفر تا صد انواع طرح فرش ایرانی

[sazi09]

فرش ایرانی افشان

در طرح فرش ایرانی به طور معمول همه شکل ها و اجزای طرح به هم پیوسته هستند؛ انگار نقاش قلم خود را از ابتدا تا پایان طرح ، از روی کاغذ برنداشته است! ولی در طرح افشان ، گل و برگ ها و شاخه ها به طور پراکنده و بدون پیوستگی باهم ، در دل فرش افشانده شده اند.

در طرح افشان هم تنوع زیادی وجود دارد و طرح های فرعی بسیاری از آن منشعب شده اند. برای نمونه می توان به طرح های افشان اسلیمی ، افشان ختائی ، افشان بندی ، افشان شکسته ، افشان گل اناری ، افشان شاه عباسی ، افشان شاخه پیچ و افشان دسته گل اشاره کرد.

طرح فرش ایلی

این طرح از اصیل ترین طرح فرش های ایرانی است و ذهن قالیبافان بومی آن را خلق کرده است. طبیعت و محیط زندگی آن ها به ساده ترین شکل ممکن در دل این فرش جلوه کرده است. از نقش های منظم پیروی نمی کند و زیبایی چشم گیری دارد.

معروف ترین نام های این گروه عبارت اند از: هیبت لو ، قشقایی بته ، افشاری ، خاتونی ، اردبیل ، مزلقان ، خمسه ، ساوه ، تفرش ، هریس ، مهربان ، بختیاری ، کردی ، یلمه ، فردوس ، سالارخانی ، یعقوب خانی ، سنگ چوبی ، علی میرزائی ، جان بیگی ، جوین ، موسی آباد ، بلوچستان ، سنه و دسته گل.

طرح ماهی درهم نیز از طرح های بومی و ایلی است. بافت آن به طور ذهنی و بدون نقشه انجام می شود. این طرح بیشتر در بیرجند بافته می شود و البته به تدریج به سایر مناطق فرشبافی ایران هم راه یافت.

امروزه از شرق تا غرب و همین طور نواحی مرکزی ایران ، از طرح ماهی درهم استفاده می کنند. ماهی هرات ، ماهی فراهان و زنبوری ، ماهی سنه یا کردستان ، ریزه ماهی و ماهی درهم بندی ، از زیرمجموعه های این طرح فرش ایرانی اصیل هستند.

طرح فرش ایرانی ، بته جقه

طرح بته از درخت سرو الهام گرفته است. بته های سرکج این طرح ، به بته جقه شهرت یافته و در طرح های فرش ایرانی در اندازه ها و شکل های مختلف دیده می شود.

معروف ترین طرح های بته جقه ای ، بته شاخ گوزن ، بته ترمه ، بته سرابندی ، بته خرقه ای ، بته قلمکار اصفهان ، هشت گل ، هشت بته ، بته سنندج ، بته افشاری ، بته بازوبندی و بوته بادامی هستند.

طرح فرش ترکمن

طرح فرش ترکمن از نظر هندسی و شکستگی خطوط ، جزو طرح های ایلی و مخصوص کوچ نشین هاست. این طرح ها را به طور ذهنی و بدون نقشه می بافند.

ترکمنی قاب یمونی ، ترکمنی شانه ای ، ترکمنی چشم آهو ، ترکمنی آخال ، ترکمنی چهارقاب ، ترکمنی خورجینی و ترکمنی قاشقی ، از طرح های فرعی فرش ترکمن هستند.

طرح فرش تلفیقی

طرح های تلفیقی به مرور و با ادغام طرح های مختلف به وجود آمده اند. ده ها و چه بسا صدها نوع از این طرح فرش ایرانی را می توان در مناطق مختلف کشورمان مشاهده کرد. بعضی طرح های تلفیقی ، از جذابیت بالایی در تلفیق درست نقش های مختلف برخوردارند.

گونه های مختلفی از طرح های تلفیقی را می توان نام برد ، از آن جمله: لچک و ترنج تلفیقی ، تلفیقی دسته گلی ، تلفیقی گل فرنگ و تلفیقی هندسی.

طرح درختی فرش ایرانی

در طراحی فرش ، پایه طرح را شاخه ها و برگ ها تشکیل می دهند ، اما در طرح های درختی ، سعی شده تا شباهت فرش با طبیعت ، بیش از همیشه حفظ شده و جلوه پیدا کند. در بیشتر طرح های درختی ، درخت ها و درختچه های کوچک و بزرگی ، به ویژه به صورت انفرادی طراحی شده و با اجزای دیگری ترکیب می شوند.

از طرح های معروف درختی می توان به درختی جانوری ، درختی سبزیکار یا آب نما ، درختی ترنج دار ، درختی سروی و درختی گلدانی اشاره کرد.

داستان طرح فرش شکارگاه هم مانند درختی است؛ با این تفاوت که در این طرح ، شکارگاه هم وجود دارد. در بیشتر طرح های شکارگاه ، حیوانات وحشی مشغول شکار نقش بسته شده اند.

شکارگاه درختی ، شکارگاه ترنج دار ، شکارگاه قابی ، شکارگاه لچک ترنج و شکارگاه سراسری ، از معروف ترین گروه های فرعی این طرح هستند.

طرح فرش شاه عباسی

این طرح به خاطر گل هایش به نام شاه عباسی مشهور شده است. گل های فرش شاه عباسی جلوه اصلی را در طراحی این فرش دارند ، ضمن آنکه شاخه ها ، برگ ها ، طرح های اسلیمی و ختائی هم در متن و حاشیه آن دیده می شوند.

این طرح فرش ایرانی زیرمجموعه هایی هم دارد که به افشان ، ترنج دار ، درختی ، شیخ صفی ، شاه عباسی تصرفی ، ترنجی طره دار ، بوته ای و نام های دیگر هم مشهور هستند.

طرح فرش گل فرنگ

طرح گل فرنگ ترکیبی از طرح های اصیل ایرانی با گل های طبیعی ، به ویژه گل سرخ است. در این طرح فرش ایرانی از رنگ های تند و روشن ، به ویژه رنگ سرخ استفاده می شود.

گروه های فرعی این طرح فرش را گل سرخ یا لچک ترنج ، گل فرنگ بیجار ، گل فرنگ مستوفی ، گل فرنگ ترنج دار ، گل فرنگ دسته گل و گل فرنگ گل و بلبل تشکیل می دهند.

طرح فرش اصیل گلدانی

در این طرح ، شکل گلدان در اندازه های مختلف به چشم می خورد؛ گاهی گلدان بزرگی پر از گل تمام فرش را پوشانده و گاهی چند گلدان کوچک به طور متقارن در اطراف متن یا دنبال هم ، سرتاسر فرش را گرفته اند.

از گروه های فرعی این طرح ، می توان به گلدانی ختائی ، گلدانی دوطرفه ، گلدانی محرابی ، گلدانی سراسری ، گلدانی ظل السلطان یا گل و بلبل ، گلدانی حاج خاتمی و گلدانی یک طرفه اشاره کرد.

طرح محرابی فرش ایرانی

طرح فرش محرابی از شکل محراب مسجد الهام گرفته و تزئیناتی مانند قندیل ، ستون ، سرستون و گل و برگ به آن اضافه شده است.

محرابی درختی ، محرابی گلدانی ستونی ، محرابی قندیلی ، محرابی گلدانی و محرابی دورنما ، از معروف ترین زیرمجموعه های طرح محرابی اصیل هستند.

محرمات ، طرح فرش ایرانی

در این طرح ، همه فرش ، به صورت طولی به چند ردیف موازی تقسیم شده و درون این ردیف ها با نگاره هایی مانند بته جقه ، انواع اسلیمی یا ختایی و گل و برگ های دیگر تزیین شده است.

محرمات بته جقه ای معروف ترین طرح این گروه است. این طرح در بعضی نقاط ایران به نام قلمدانی هم مشهور است. گروه های فرعی آن را قلمدانی سراسری ، گل ریز با زمینه یک رنگ و بته با زمینه الوان تشکیل می دهند.

طرح های واگیره ای

این واژه به آن معناست که یک قطعه کوچک از طرح مشخصی ، سرتاسر فرش تکرار شده است. چون این قطعات در مرحله تکرار به هم می پیوندند ، آن را بندبندی یا واگره می نامند.

از مهم ترین زیرمجموعه های این گروه می توان به این موارد اشاره کرد: بندی اسلیمی ، بندی پیچک ، بندی شکسته ، بندی کتیبه ای ، بندی مستوفی ، بندی ورامین یا میناخانی ، بندی درختی ، بندی شیروشکری یا بازوبندی ، بندی مجلسی ، بندی خوشه انگوری ، بندی خاتم شیرازی و بندی دسته گل.