20-05-2020, 06:10 PM
[font=Lato, sans-serif]عوامل رافع مسئوولیت کیفری
[/font]
عوامل رافع مسئوولیت کیفری یکی ازمباحث مهمی که درحقوق جزای عمومی بحث می شود مبحث عوامل رافع مسوولیت کیفری می باشد که این مبحث درقانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ ذیل عنوان موانع مسوولیت کیفری طرح شده است. عوامل رافع مسئولیت کیفری کیفیاتی شخصی ودرونی هستند که باعث تبرئه شدن شخصی ازمسئولیت کیفری میشوند و فرد مجازات نمی شود ولی مسئولیت مدنی وجود دارد. عوامل رافع مسئولیت را می توان در دودسته مورد بررسی قرار داد: الف)علل تام رافع مسئولیت کیفری : این علل عبارتند از صغر، جنون ،اجبار ۱-صغر صغیر کسی است که به سن بلوغ نرسیده است که سن بلوغ درپسر ۱۵سال تمام قمری ودر دختر ۹سال قمری می باشد.بنابراین سن مسئولیت کیفری همان سن بلوغ می باشد. براین اساس ملاک مقدار سن متهم درزمان وقوع جرم می باشد.بنابراین درصورتی که متهم درزمان ارتکاب جرم صغیربوده و در زمان کشف جرم یا مراحل تحقیق ومحاکمه بالغ شود،رسیدگی به اتهام وی مشمول صغر میباشد. ۲-جنون جنون عبارت است از:از بین رفتن عقل بر اثر آشفتگی روحی و روانی و از دست دادن قوه درک وشعور. جنون دو نوع دایمی وادواری می باشد که درجنون ادواری جنون زمانی مانع مسئولیت کیفری است که فرد در حین ارتکاب جرم مجنون شده باشد. جنون به دوشرط از مجنون رفع مسئولیت می کند که شرط اول این است که جنون با جرم تقارن داشته باشد وشرط دوم نیزاین می باشد که جنون با جرم تلازم داشته باشد به این معنا که جرم ارتکابی در نتیجه ی این اختلالات روحی وروانی رخ داده باشد. ۳-اجبار بر اساس ماده ۱۴۰ق.م.ا یکی از شرایط مسئولیت کیفری اختیار می باشد. بنابراین در صورتی می توان فرد را مجازات کرد که جرم ارتکابی را ازروی اختیار انجام داده باشد هرچند جرم قتل از این قاعده مستثنی است چرا که بر اساس ماده۳۷۵ ق.م.ا اکراه مجوز قتل نیست و مرتکب قصاص میشود و ا کراه کننده به حبس ابد محکوم میشود. بعد ازذکر مقدمه ی فوق در تعریف اجبار باید گفت که اجبارعبارت است از موقعیتی که موجب از بین رفتن اراده آزاد شخص مجبور می شود. ب)علل نسبی رافع مسئولیت کیفری:که عبارتند از خواب وبیهوشی،مستی و اشتباه خواب و بیهوشی از آنجایی که انسان در حالت خواب و یا بیهوشی فاقد اراده می باشد قانون مجازات اسلامی جرایم ارتکابی در این حالت را فاقد مجازات دانسته است. مستی در صورت ارتکاب جرم در حالت مستی،اصل بر مسئولیت مرتکب می باشد مگر آن که مرتکب خلاف آن را ثابت نماید با این توضیح که در جرم ناشی از مستی اصل بر این است که مرتکب حین ارتکاب جرم به طور کلی مسلوب الاختیار نبوده است مگر اینکه ثابت نماید در هنگام ارتکاب جرم مسلوب الاختیار بوده است که در این صورت قابل مجازات نمی باشد که این امر در ماده ۱۵۴قانون مجازات اسلامی ذکر شده است. اشتباه اشتباه عبارت است از تصوری خلاف واقع داشتن از امری یا تصور نادرست داشتن از حکم یا موضوع قانون.اشتباه دو نوع می باشد که عبارتنداز:اشتباه حکمی و اشتباه موضوعی در مورد اشتباه حکمی اصل بر مسئولیت کیفری شخص می باشد که این امر در ماده ۱۵۵قانون مجازات اسلامی بیان شده است. در مورد اشتباه موضوعی نیز باید بین جرایم عمدی و جرایم غیرعمدی قائل به تفکیک شد چرا که در جرایم عمدی،اشتباه موضوعی موحب رفع مسئولیت کیفری می شود چرا که با وجود اشتباه قصد مجرمانه که مد نظر قانون می باشد،منتفی می شود.درحالی که در جرایم غیر عمدی اشتباه موضوعی،تاثیری در سلب مسئولیت کیفری ندارد چرا که در این جرایم،خطا به عنوان عنصر روانی جرم لحاظ می گردد و از طرفی اشتباه خود یکی از مصادیق خطا می باشد.
منبع
قانون مجازات اسلامی
[/font]
عوامل رافع مسئوولیت کیفری یکی ازمباحث مهمی که درحقوق جزای عمومی بحث می شود مبحث عوامل رافع مسوولیت کیفری می باشد که این مبحث درقانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ ذیل عنوان موانع مسوولیت کیفری طرح شده است. عوامل رافع مسئولیت کیفری کیفیاتی شخصی ودرونی هستند که باعث تبرئه شدن شخصی ازمسئولیت کیفری میشوند و فرد مجازات نمی شود ولی مسئولیت مدنی وجود دارد. عوامل رافع مسئولیت را می توان در دودسته مورد بررسی قرار داد: الف)علل تام رافع مسئولیت کیفری : این علل عبارتند از صغر، جنون ،اجبار ۱-صغر صغیر کسی است که به سن بلوغ نرسیده است که سن بلوغ درپسر ۱۵سال تمام قمری ودر دختر ۹سال قمری می باشد.بنابراین سن مسئولیت کیفری همان سن بلوغ می باشد. براین اساس ملاک مقدار سن متهم درزمان وقوع جرم می باشد.بنابراین درصورتی که متهم درزمان ارتکاب جرم صغیربوده و در زمان کشف جرم یا مراحل تحقیق ومحاکمه بالغ شود،رسیدگی به اتهام وی مشمول صغر میباشد. ۲-جنون جنون عبارت است از:از بین رفتن عقل بر اثر آشفتگی روحی و روانی و از دست دادن قوه درک وشعور. جنون دو نوع دایمی وادواری می باشد که درجنون ادواری جنون زمانی مانع مسئولیت کیفری است که فرد در حین ارتکاب جرم مجنون شده باشد. جنون به دوشرط از مجنون رفع مسئولیت می کند که شرط اول این است که جنون با جرم تقارن داشته باشد وشرط دوم نیزاین می باشد که جنون با جرم تلازم داشته باشد به این معنا که جرم ارتکابی در نتیجه ی این اختلالات روحی وروانی رخ داده باشد. ۳-اجبار بر اساس ماده ۱۴۰ق.م.ا یکی از شرایط مسئولیت کیفری اختیار می باشد. بنابراین در صورتی می توان فرد را مجازات کرد که جرم ارتکابی را ازروی اختیار انجام داده باشد هرچند جرم قتل از این قاعده مستثنی است چرا که بر اساس ماده۳۷۵ ق.م.ا اکراه مجوز قتل نیست و مرتکب قصاص میشود و ا کراه کننده به حبس ابد محکوم میشود. بعد ازذکر مقدمه ی فوق در تعریف اجبار باید گفت که اجبارعبارت است از موقعیتی که موجب از بین رفتن اراده آزاد شخص مجبور می شود. ب)علل نسبی رافع مسئولیت کیفری:که عبارتند از خواب وبیهوشی،مستی و اشتباه خواب و بیهوشی از آنجایی که انسان در حالت خواب و یا بیهوشی فاقد اراده می باشد قانون مجازات اسلامی جرایم ارتکابی در این حالت را فاقد مجازات دانسته است. مستی در صورت ارتکاب جرم در حالت مستی،اصل بر مسئولیت مرتکب می باشد مگر آن که مرتکب خلاف آن را ثابت نماید با این توضیح که در جرم ناشی از مستی اصل بر این است که مرتکب حین ارتکاب جرم به طور کلی مسلوب الاختیار نبوده است مگر اینکه ثابت نماید در هنگام ارتکاب جرم مسلوب الاختیار بوده است که در این صورت قابل مجازات نمی باشد که این امر در ماده ۱۵۴قانون مجازات اسلامی ذکر شده است. اشتباه اشتباه عبارت است از تصوری خلاف واقع داشتن از امری یا تصور نادرست داشتن از حکم یا موضوع قانون.اشتباه دو نوع می باشد که عبارتنداز:اشتباه حکمی و اشتباه موضوعی در مورد اشتباه حکمی اصل بر مسئولیت کیفری شخص می باشد که این امر در ماده ۱۵۵قانون مجازات اسلامی بیان شده است. در مورد اشتباه موضوعی نیز باید بین جرایم عمدی و جرایم غیرعمدی قائل به تفکیک شد چرا که در جرایم عمدی،اشتباه موضوعی موحب رفع مسئولیت کیفری می شود چرا که با وجود اشتباه قصد مجرمانه که مد نظر قانون می باشد،منتفی می شود.درحالی که در جرایم غیر عمدی اشتباه موضوعی،تاثیری در سلب مسئولیت کیفری ندارد چرا که در این جرایم،خطا به عنوان عنصر روانی جرم لحاظ می گردد و از طرفی اشتباه خود یکی از مصادیق خطا می باشد.
منبع
قانون مجازات اسلامی