30-07-2020, 02:41 PM
پردیس فناوری کیش - طرح مشاوره متخصصین صنعت و مدیریت گروه حسابداری
دانشگاه آزاد اسلامی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
پرش به ناوبریپرش به جستجو
«دانشگاه آزاد» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها، دانشگاه آزاد (ابهام‌زدایی) را مشاهده کنید.
در این مقاله از نشانی‌های وب عریان برای یادکرد استفاده شده است. لطفاً با جایگزینی آن‌ها با یادکردهای کامل ضمن حفظ تأییدپذیری مقاله، به بهبود آن کمک کنید. چندین الگو برای کمک به قالب‌بندی پیوندها وجود دارند.
دانشگاه آزاد اسلامی
نشانواره دانشگاه آزاد اسلامی
نشانواره دانشگاه آزاد اسلامی
شعار ز گهواره تا گور دانش بجوی (اطلب العلم من المهد الی اللحد)
آرمان ایرانی برای جهانی شدن
یادگیری و زندگی
تأسیس ۳۱ اردیبهشت ۱۳۶۱ هجری خورشیدی
نوع غیردولتی
رئیس محمدمهدی طهرانچی
هیئت امنا از هیئت مؤسس:
علی‌اکبر ولایتی (رئیس هیئت امنا)
سید حسن خمینی
عبدالله جاسبی
رئیس دانشگاه (دبیر هیئت امنا): محمدمهدی طهرانچی
نماینده رهبری در دانشگاه‌ها:
مصطفی رستمی
وزیر علوم:
منصور غلامی
وزیر بهداشت:
سعید نمکی
از دانشگاهیان به انتخاب شورای عالی انقلاب فرهنگی:
فریدون عزیزی،
محمدمهدی طهرانچی،
فرهاد رهبر
فضای آموزشی ۵۲٬۰۰۰٬۰۰۰ مترمربع
هیئت علمی ۲۵٬۰۰۰~ (تمام‌وقت)
۳۵٬۰۰۰~ (نیمه وقت، پاره وقت، مدرس)
کارمندان ۳۵٬۰۰۰~
دانشجویان ۱٬۰۰۰٬۰۰۰~
کاردانی ۵۰٬۰۰۰~
کارشناسی ۵۵۰٬۰۰۰~
کارشناسی ارشد ۳۰۰٬۰۰۰~
دکترا ۱۰۰٬۰۰۰~ (شامل پزشکی)
مکان ۲ واحد دانشگاهی مستقل و ۳۱ واحد دانشگاهی استانی شامل ۴۰۰ پردیس دانشگاهی، مرکز پزشکی و مرکز تحقیقاتی، ایران
و همچنین ۴ واحد برون‌مرزی در
انگلستان
امارات متحده عربی
لبنان
افغانستان
نام مستعار دانشگاه آزاد
وابسته به شورای عالی انقلاب فرهنگی
اتحادیه دانشگاههای جهان اسلام
وب‌گاه iau.ac.ir
دانشگاه آزاد اسلامی سامانه‌ای دانشگاهی در ایران است. این دانشگاه یکی از بزرگترین مراکز آموزشی و پژوهشی در ایران (اولین) و جهان (ششمین) است. دانشگاه آزاد اسلامی در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۶۱ تأسیس شد و امروزه در بسیاری از شهرهای ایران دارای مراکزی است.[۱]
محتویات
۱ تاریخچه و بنیانگذاری
۱.۱ دانشگاه آزاد ایران
۱.۲ دانشگاه آزاد اسلامی
۲ اداره دانشگاه
۲.۱ هیئت مؤسس
۲.۲ تاریخچه هیئت مؤسس
۲.۳ هیئت امنا
۲.۴ مدیریت دانشگاه
۲.۵ رؤسای دانشگاه آزاد اسلامی
۲.۶ جنجال ریاست بر دانشگاه
۳ آمارهای کلی
۳.۱ آمار اعضای هیئت علمی و دانشجویان
۳.۲ ششمین دانشگاه جهان از دیدگاه شمار دانشجو
۳.۳ جایگاه دانشگاه آزاد در رتبه‌بندی سایمگو سال ۲۰۱۴ در جهان
۳.۴ در حوزه نوآوری و شاخص تأثیر فناورانه
۳.۵ در حوزه پژوهش و شاخص برونداد
۳.۶ در حوزه پژوهش و شاخص استعداد علمی
۳.۷ مراکز پژوهشی
۳.۸ بودجه پژوهشی
۳.۹ تولیدات علمی
۳.۱۰ مجلات علمی
۳.۱۱ باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان
۳.۱۲ کسب مقام در مسابقات جهانی
۳.۱۳ قبولی در مقاطع بالاتر
۳.۱۴ انجمن‌های دانشجویی
۳.۱۵ فعالیت‌های ورزشی
۴ رسانه‌ها
۵ مناطق آمایشی
۶ رتبه علمی دانشگاه آزاد اسلامی و واحدهای آن
۶.۱ براساس گزارش۲۰۱۵ایالات متحده آمریکا
۶.۲ براساسCWUR 2019
۶.۳ رتبه‌بندی ۲۰۱۹یو اس نیوز
۶.۴ رتبه‌بندی۲۰۱۸ شانگهای
۶.۵ رتبه‌بندی۲۰۱۷ QS
۶.۶ رتبه‌بندی ۲۰۱۸ سایماگو
۶.۷ رتبه‌بندی سال ۹۴–۹۳ پایگاه استنادی علوم جهان اسلامISC
۷ واحدهای جامع
۷.۱ واحدهای جامع مستقل
۸ بحث ادغام و تجمیع
۸.۱ پردیس‌های علوم و تحقیقات تهران
۸.۲ ادغام واحدها و مراکز به علت زیان ده بودن
۸.۳ تجمیع واحدهای استان‌ها
۸.۴ تجمیع واحدهای کاردانی دانشگاه آزاد اسلامی در سازمان سما
۹ انتقادات
۹.۱ منابع مالی
۱۰ جستارهای وابسته
۱۱ پانویس
۱۲ منابع
۱۳ پیوند به بیرون
تاریخچه و بنیانگذاری
دانشگاه آزاد ایران
نوشتار اصلی: دانشگاه آزاد ایران
پیش از انقلاب اسلامی دانشگاهی به نام دانشگاه آزاد ایران وجود داشت که فعالیت خود را در دههٔ ۱۳۵۰ با مدیریت عبدالرحیم احمدی و معاونت شاهرخ مسکوب آغاز کرده بود و در سال ۱۳۵۵ تعدادی از فارغ التحصیلان ممتاز کشور را با بورس تحصیلی به دانشگاههای ممتاز جهان اعزام کرد تا فعالیت خود را با کادری نخبه آغاز کند. پذیرش دانشجو در این دانشگاه در ۱۳۵۷ به‌طور محدود آغاز شد و فعالیت آن با درگرفتن انقلاب اسلامی و رویدادهای پس از آن و نهایتاً انقلاب فرهنگی به‌کلی متوقف شد.[۲][۳] برنامهٔ درسی این دانشگاه متفاوت از دانشگاههای دیگر بود. برنامه‌های این دانشگاه بر پایهٔ آموزش از راه دور قرار داشت. بر این اساس دانشگاه آزاد ایران اقدام به تهیهٔ کتاب‌های بسیار با طرح و اندازه واحد و نیز فیلم‌های آموزشی و نوارهای صوتی نمود.[۴] با وجود تشابه نام، دانشگاه آزاد اسلامی هیچ ارتباطی با این دانشگاه ندارد.
دانشگاه آزاد اسلامی
دو سال پس از انقلاب فرهنگی ایران در اردیبهشت ۱۳۶۱ به پیشنهاد هاشمی رفسنجانی و با حمایت روح‌الله خمینی دانشگاه آزاد اسلامی تأسیس شد. برخی از رجال سیاسی ارشد جمهوری اسلامی از جمله احمد خمینی و هاشمی رفسنجانی عضو هیئت امنای آن بوده‌اند.[نیازمند منبع]
ابتدا عبدالله جاسبی پیشنهاد خود را با هاشمی رفسنجانی در میان گذاشته و هاشمی در خطبه‌های نماز جمعه دربارهٔ دانشگاه در شرف تأسیس چنین گفت:
یکی از طرق این است که از همین امسال در هر جا که دستمان رسید و شاید کم‌کم به روستا هم بکشد - البته به شهرهای کوچک به آسانی می‌رسد - مراکزی درست کنیم به نام دانشگاه آزاد. [نیازمند منبع]
چهار ماه بعد هاشمی رفسنجانی به‌عنوان رئیس شورای موقت دانشگاه و طی حکمی با سربرگ مجلس، عبدالله جاسبی را به ریاست موقت دانشگاه منصوب نمود. هیئت مؤسس دانشگاه شامل علی خامنه‌ای (رئیس‌جمهور وقت)، اکبر هاشمی رفسنجانی (رئیس مجلس وقت)، میرحسین موسوی (نخست‌وزیر وقت)، احمد خمینی (فرزند و رئیس دفتر خمینی) و عبدالله جاسبی تشکیل جلسه داده و جاسبی را به ریاست دانشگاه منصوب کرد.
اولین واحد دانشگاهی، واحد تهران مرکز با نام پیشین واحد تهران با کد ۱۰۱ بود و بعد از آن واحد تبریز با کد ۱۰۲ بود که دکترکریم زارع آن را تأسیس کرد و در سال‌های ۶۱ تا ۶۳ به عنوان نخستین رئیس واحد دانشگاه آزاد اسلامی، ریاست آن را به عهده داشت.[۵] اولین آزمون ورودی دانشگاه در اسفند ۶۱ با شرکت ۳۲ هزار داوطلب در شاهرود، اهواز، تبریز، تهران، رشت، زاهدان، کرمان، مشهد و یزد برگزار شد و حدود ۳ هزار نفر در رشته‌های راه و ساختمان، برق، مکانیک، فیزیک، ریاضی، شیمی، صنایع فلزی، نساجی و حسابداری پذیرفته شدند.[۶] هاشمی رفسنجانی رئیس هیئت امنای این دانشگاه، آن را از افتخارات و تجربه‌های موفق پس از انقلاب می‌داند.[۷] این سامانه دانشگاهی شامل تمامی واحدهای دانشگاهی آن بر پایه رنکینگ بین‌المللی URAP با رتبه ۲۲۶[۸] در دنیا و رتبه ۲[۹] در ایران بعد از دانشگاه تهران، از معتبرترین دانشگاه‌ها در ایران محسوب می‌شود. این نظام رتبه‌بندی بر اساس میزان تولیدات علمی کار می‌کند و دانشگاه آزاد اسلامی به صورت یک سامانه دانشگاهی (نه یکایک واحدهای دانشگاهی به صورت جداگانه) در آن شرکت نموده‌است. برند دانشگاه آزاد اسلامی در سال ۱۳۹۲ در دهمین جشنواره ملی قهرمانان صنعت ایران به عنوان یکی از ۱۰۰ برند برتر ایران شناخته شد.[۱۰]
اداره دانشگاه
هیئت مؤسس
مطابق اساسنامه دانشگاه، هیئت مؤسس شامل ۷ نفر هستند که به شرح زیر است:
علی اکبر ولایتی (رئیس هیئت مؤسس)
علی اکبر ناطق نوری
سید حسن خمینی
محسن قمی
عبدالله جاسبی (اولین رئیس دانشگاه)
حمید میرزاده (سومین رئیس دانشگاه)
علی محمد نوریان (چهارمین رئیس دانشگاه)
تاریخچه هیئت مؤسس
در بدو تأسیس در سال ۱۳۶۱ اعضای هیئت مؤسس دانشگاه اکبر هاشمی رفسنجانی (رئیس)، عبدالله جاسبی، عبدالکریم موسوی اردبیلی، میرحسین موسوی و احمد خمینی بودند. پس از رحلت احمد خمینی حسن خمینی جانشین وی در هیئت مؤسس شد. در سال ۱۳۸۹ خورشیدی، شورای عالی انقلاب فرهنگی با تغییر اساسنامه دانشگاه تعداد اعضاء هیئت مؤسس را به ۹ نفر افزایش داد. مطابق با این مصوبه، آقایان حسن حبیبی، علی‌اکبر ولایتی، محسن قمی و حمید میرزاده به اعضای هیئت مؤسس افزوده شدند.[۱۱] که پس از فوت حسن حبیبی و تصویب هیئت مؤسس و شورایعالی انقلاب فرهنگی علی‌اکبر ناطق نوری جایگزین او شد. در اسفندماه ۱۳۹۳ هاشمی رفسنجانی رئیس هیئت مؤسس دانشگاه آزاد اسلامی، علی‌محمد نوریان را به سمت دبیرکل هیئت مؤسس انتخاب کرد.[۱۲] پس از فوت هاشمی رفسنجانی، علی‌اکبر ولایتی با حکم رهبر ایران به ریاست هیئت مؤسس دانشگاه انتخاب شد.[۱۳]
در ۲ مرداد ۱۳۹۶ رسانه‌های ایران از استعفای ناطق نوری از هیئت مؤسس دانشگاه آزاد خبر دادند. بر این اساس ناطق نوری در پاسخ به نامه یک عضو هیئت علمی دانشگاه که نظر وی را دربارهٔ تغییرات پدید آمده در دانشگاه آزاد اسلامی سؤال کرده بود، پاسخ داده‌است: «بنده از عضویت در هیئت مؤسس استعفا داده‌ام و اصلاً در جریان آنچه در دانشگاه آزاد وی می‌گذرد نیستم و به هیچ وجه در امور دانشگاه دخالت نداشته و ندارم؛ بنابراین آنچه در مورد اینجانب گفته می‌شود بشدت تکذیب می‌شود.»[۱۴]
هیئت امنا
هیئت امنا که عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری در مورد این دانشگاه است تشکیل شده از: سه نفر از اعضای هیئت مؤسس که حتماً یک‌نفر از آن‌ها باید روحانی باشد (در حال حاضر: علی‌اکبر ولایتی (رئیس هیئت امنا)، سید حسن خمینی، عبدالله جاسبی)،[۱۵] رئیس دانشگاه (محمد مهدی طهرانچی)، وزیر بهداشت (سعید نمکی) و وزیر علوم (منصور غلامی)، رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها (مصطفی رستمی)، و سه نفر از اعضای هیئت علمی تمام وقت دانشگاه‌ها در مرتبه دانشیاری یا بالاتر که هیچ‌گونه سمت مدیریتی و حکومتی غیر از تدریس و پژوهش نداشته باشند به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی (محمدمهدی طهرانچی، فریدون عزیزی، فرهاد رهبر)[۱۶][۱۷][۱۸]
مدیریت دانشگاه
مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی توسط ریاست عالیه آن صورت می‌گیرد. ریاست عالیه این دانشگاه، توسط هیئت امناء این دانشگاه منصوب می‌شود. دانشگاه آزاد اسلامی همانند دیگر مؤسسات آموزشی در ایران، زیر نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت می‌کند. نوع مدرک اعطایی به فارغ‌التحصیلان این دانشگاه، به صورت مستقل و از طرف دانشگاه آزاد اسلامی اعطا می‌گردد (با قید محل تحصیل). این دانشگاه عضو اتحادیه دانشگاههای جهان اسلام است. هم‌اکنون عبدالله جاسبی، ریاست این اتحادیه را بر عهده دارد.
جاسبی نخستین رئیس دانشگاه آزاد
رؤسای دانشگاه آزاد اسلامی
۱- عبدالله جاسبی (از تابستان ۱۳۶۱ تا اسفند ۱۳۹۰)
۲- فرهاد دانشجو (از اسفند ۱۳۹۰ تا شهریور ۱۳۹۲)
۳- حمید میرزاده (از شهریور ۱۳۹۲ تا اردیبهشت ۱۳۹۶)
۴- علی محمد نوریان (از اردیبهشت ۱۳۹۶ تا ۲۵ تیر ۱۳۹۶)
۵- فرهاد رهبر (از ۲۵ تیر ۱۳۹۶ تا ۲۸ مرداد ۱۳۹۷)
۶- محمدمهدی طهرانچی (از ۲۸ مرداد ۱۳۹۷ تاکنون)
جنجال ریاست بر دانشگاه
ریاست این دانشگاه از اسفند ۱۳۹۰ پس از کش و قوس‌های طولانی از طرف شورای عالی انقلاب فرهنگی به فرهاد دانشجو داده شد. اکبر هاشمی رئیس هیئت امنای دانشگاه آزاد از امضای حکم فرهاد دانشجو امتناع ورزید و بنا به قانون به رئیس‌جمهور واگذار شد و احمدی‌نژاد –رئیس‌جمهور وقت– امضای حکم را به وزیر علوم واگذار کرد و وزیر علوم حکم ریاست دانشگاه آزاد را امضاء کرد. فرهاد دانشجو تا ۲۷ شهریور ۱۳۹۲ رئیس دانشگاه آزاد بود و در این تاریخ با رأی اکثریت اعضای هیئت امنای دانشگاه، حمید میرزاده، جایگزین وی شد.[نیازمند منبع] علی‌محمد نوریان طی حکم علی‌اکبر ولایتی، رئیس هیئت مؤسس و هیئت امناء دانشگاه در اردیبهشت ۱۳۹۶ به عنوان سرپرست موقت دانشگاه آزاد منصوب [۱] و در ۲ مرداد فرهاد رهبر با تأیید شورای عالی انقلاب فرهنگی، رئیس قطعی دانشگاه آزاد شد. پیش از این، در جلسه هیئت امنای دانشگاه آزاد در ۲۵ تیرماه وی به عنوان سرپرست جدید این دانشگاه انتخاب و به کمیته انتخاب رؤسای دانشگاه‌ها شورای عالی انقلاب فرهنگی معرفی شده بود.[۱۹]
آمارهای کلی
نقشه شهرستان‌هایی که دارای واحد مجری علوم پزشکی دانشگاه آزاد هستند
آمار اعضای هیئت علمی و دانشجویان
بر طبق آخرین آمار تعداد دانشجویان که مربوط به سال تحصیلی ۹۱–۹۰ می‌باشد، تعداد دانشجویان به شرح زیر است:[۲۰]
کاردانی کارشناسی کارشناسی ارشد دکتری حرفه‌ای دکتری تخصصی جمع
۳۳۷۶۹۳ ۱۰۲۲۸۱۷ ۱۹۸۳۳۴ ۱۰۰۸۵ ۷۳۲۰ ۱۵۷۶۳۴۹
بر طبق آخرین آمار، تعداد اعضای هیئت علمی تا پایان سال تحصیلی ۹۱–۹۰ به شرح زیر است:[۲۰]
استاد دانشیار استادیار مربی مربی آموزشیار جمع
۵۷۶ ۸۸۳ ۸۱۵۰ ۱۹۹۷۱ ۵۰۲ ۳۰۰۸۳
لازم است ذکر شود که تا این سال (سال تحصیلی ۹۱–۹۰) تعداد اعضای هیئت علمی دانشگاههای دولتی ۱۸۲۸۲، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ۱۲۶۷۲، پیام نور ۲۸۲۹، مؤسسات آموزش عالی غیردولتی غیرانتفاعی ۲۲۳۴، وزارت آموزش و پرورش ۱۳۴ و دانشگاه فنی و حرفه‌ای ۸۰ نفر بوده‌است که بنابراین دانشگاه آزاد اسلامی بزرگترین جامعهٔ متشکل از اعضای هیئت علمی را دارد.[۲۰]
در حال حاضر (مهرماه ۱۳۹۳)، ۱۲ هزار نفر استادیار در دانشگاه آزاد اسلامی مشغول فعالیت هستند.[۲۱] تا انتهای تیر ماه ۱۳۹۸ حدود ۶٬۰۰۰٬۰۰۰ تن از این دانشگاه دانش‌آموخته، حدود ۱٬۱۰۰٬۰۰۰ دانشجو در آن مشغول تحصیل، حدود ۲۵٬۰۰۰ عضو هیئت علمی تمام وقت و حدود ۴۵٬۰۰۰ استاد مدعو و ۳۵٬۰۰۰ کارمند در آن مشغول کار هستند.
این افراد در ۵۰۵ واحد و مرکز دانشگاهی و در فضایی حدود ۲۰٬۰۰۰٬۰۰۰ متر مربع فضای آموزشی و رفاهی مشغول به تحصیل یا کار هستند. دانشگاه آزاد دارای بیش از ۳۰۰ هزار میلیارد تومان سرمایه، ۲۰ میلیون متر مربع فضای آموزشی و ۱۱٬۰۰۰ آزمایشگاه و کارگاه (ساها) و بیش از ۵۰۰ واحد و مرکز آموزشی است. دانشگاه همچنین دارای ۷۰۰ مدرسه با حدود ۱۰۰٬۰۰۰ دانش آموز است در حال حاضر ۱۰ مجتمع بیمارستانی این دانشگاه در حال فعالیت هستند و ۱۰ مجتمع بیمارستانی دیگر نیز به زودی به این مجموعه اضافه خواهند شد. این دانشگاه عهده‌دار ۳۸ درصد بار آموزش عالی در حوزه‌های مختلف و بیش از ۴۰ درصد بار آموزش پزشکی کشور است. حوزه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی دارای ۹۳ واحد دانشگاهی، هزار و ۸۰۶ عضو هیئت علمی، ۶۱ هزار دانشجو در مقاطع مختلف تحصیلی، ۵۱ رشته دانشگاهی، هزار و ۵۰۰ تخت بیمارستانی در ۱۰ بیمارستان کشور و ۱۳ مجله علوم پزشکی است.[۲۲][۲۲]
ششمین دانشگاه جهان از دیدگاه شمار دانشجو
دانشگاههای نخست جهان از دیدگاه شمار دانشجو عبارتند از:[۲۳]
دانشگاه ایندیرا گاندی در هندوستان
دانشگاه علامه اقبال در پاکستان
سیستم کامیونیتی کالج کالیفرنیا در ایالات متحده
دانشگاه ملی بنگلادش در بنگلادش
دانشگاه آنادولو در ترکیه
دانشگاه آزاد اسلامی در ایران
جایگاه دانشگاه آزاد در رتبه‌بندی سایمگو سال ۲۰۱۴ در جهان
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: وضعیت ۱۰۲ دانشگاه ایرانی در سه حوزه پژوهش، نوآوری و وب سایت در میان بیش از ۵ هزار مؤسسه تحقیقاتی و دانشگاهی دنیا اعلام شد. در این رتبه‌بندی دانشگاههای مختلفی در دنیا در صدر هر کدام از حوزه‌ها قرار گرفته‌اند.[۲۴]
در حوزه نوآوری و شاخص تأثیر فناورانه
دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین رتبه دوم در کشور و ۳۲۸ در جهان
در حوزه پژوهش و شاخص برونداد
دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات (مجموعه واحدها) رتبه هفتم در کشور و ۶۳۸ در جهان
در حوزه پژوهش و شاخص استعداد علمی
دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات (مجموعه واحدها) رتبه سوم در کشور و ۴۵۸ در جهان
مراکز پژوهشی
در حال حاضر دانشگاه آزاد اسلامی دارای یک پژوهشکده (مصوب شورای گسترش آموزش عالی: پژوهشکده محیط‌های خشک (واحد مشهد)) و ۲۸ مرکز تحقیقاتی می‌باشد. برخی از مراکز مهم تحقیقاتی عبارتند از: مرکز تحقیقات مکاترونیک MRL[۲۵] (واحد قزوین)، مرکز تحقیقات مواد پیشرفته AMRC[۲۶] (واحد نجف آباد)، مرکز تحقیقات مهندسی مکانیک و خودرو (واحد قزوین)، مرکز تحقیقات صنعت ساختمان و بتن (واحد قزوین)، مرکز تحقیق و توسعه علوم کامپیوتر CSRDL(واحد قزوین)، مرکز تحقیقات فیزیک پلاسما، مرکز عالی بین‌المللی تحقیقات بین رشته‌ای (CEIS)، مرکز مطالعات استراتژیک، مرکز تحقیقات گیاهان دارویی اردبیل، مرکز مطالعات و تحقیقات محیط زیست و انرژی (CEEVS)، مرکز تحقیقات مهندسی پزشکی (RCBME واحد مشهد)، مرکز تحقیقات باستان‌شناسی (واحد ابهر)، مرکز تحقیقات تهران پزشکی، مرکز تحقیقات شیر و فراورده‌های آن (واحد کرج)، مجتمع آزمایشگاهی و مزارع تحقیقاتی (واحد بروجرد)، مرکز تحقیقات کشاورزی (واحد دامغان) مزارع آموزش تحقیقاتی و گلخانه‌ای (واحد جیرفت)، مزارع آموزشی و تحقیقاتی (واحد رودهن).
بودجه پژوهشی
بودجه پژوهشی دانشگاه از سال ۱۳۷۵ با یک درصد شهریه دریافتی ۳۴ درصد در هر سال برخوردار بوده و به ۳۷۲ میلیارد ریال در سال ۱۳۸۴ افزایش یافته‌است. همچنین درصد بودجه هزینه شده در امر پژوهش به کل بودجه اختصاص یافته به پژوهش در سال اول فقط حدود ۱۲ درصد بود، با روندی افزایشی با درصد جذبی حدود ۴۰ درصد در سال ۱۳۸۴ به حدود ۲۳۵ میلیارد ریال افزایش یافته‌است.[۲۷]
تولیدات علمی
طبق آخرین آمار دریافت شده از پایگاه Scopus، در پنج ماه اول سال ۲۰۰۹ دانشگاه آزاد با ۱۰۷۹ مقاله در سطح کشور موفق به کسب رتبه اول در تولید مقالات علمی شده‌است. به‌طور کلی توسط این دانشگاه تاکنون ۱۴۵۵ کتاب تألیف، ۳۹۱ کتاب ترجمه، ۳۳۶۷ مقاله در نشریات ISI و ۴۹۸۲ مقاله در نشریات علمی-پژوهشی منتشر شده‌است.[۲۸]
طبق آمار سال ۱۳۸۴ تعداد ۹۷۰ مقاله ISI و ۱۹۲۰ مقاله علمی-پژوهشی و ۲۳۰۰ مقاله نیز در کنفرانس‌های خارجی، توسط این دانشگاه منتشر شده‌است. ۳۲۱۲ طرح تحقیقاتی اجرا شده و ۳۰۹۸ طرح تحقیقاتی نیز در حال اجرا بوده‌است. تعداد ۳۳۲ عنوان اختراعات و ابداعات دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی نیز به ثبت رسیده‌اند که که برخی از آنان موفق به دریافت جوایز بین‌المللی گردیده‌اند.[۲۷]
طبق آمار بخش علم سنجی پایگاه سیویلیکا، تاکنون ۸۵ هزار و ۱۷۵ عنوان مقاله در کنفرانس‌ها و ژورنال‌های داخلی توسط مراکز مختلف دانشگاه آزاد ارائه شده‌است و در بین واحدهای دانشگاه آزاد هم واحد علوم و تحقیقات با سه هزار و ۵۳۸ مقاله، اهواز با سه هزار و ۴۷ مقاله و تبریز با دو هزار و ۴۶۹ مقاله از سایر واحدها پیشی گرفته‌اند.[۲۹]
مجلات علمی
دانشگاه آزاد دارای ۳ مجله ISI و ۷۹ مجله علمی-پژوهشی و علمی ترویجی وزارتین و ۱۶۰ مجله علمی عمومی است.[۳۰] رتبه‌بندی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی براساس تعداد مجلات مصوب وزارتین به قرار زیر است:
نام واحد دانشگاهی تعداد مجلات مصوب وزارتین رتبه در بین واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی
علوم و تحقیقات تهران ۱۴ ۱
مرودشت ۸ ۲
تهران جنوب ۵ ۳
کرج، خوراسگان، تهران مرکزی، جیرفت، اهواز ۳ ۴
اراک، گرمسار، تبریز، مجلسی ۲ ۵
باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان
باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی با ۱۸۰ دفتر و ۵ شعبه در تمام استان‌های کشور فعال است.[۲۷] از ابتدای تأسیس باشگاه تاکنون ۵۴هزار نفر جذب شده‌اند.[۳۱] با شروع ریاست دکترکریم زارع فعالیت‌های باشگاه افزایش چشمگیری داشت. ابتدا نام این مجموعه از «باشگاه پژوهشگران جوان» به «باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان» تغییر یافت. جهت‌گیری باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان در دوره جدید حیات خود در راستای توجه به پتانسیل‌های جهان اسلام و حضور نخبگان در حل مشکلات جامعه قرار گرفت و فعالیت‌های آن در این مسیر افزایش یافت.[۳۲] رونمایی ۱۲ طرح باشگاه پژوهشگران در مجلس شورای اسلامی موجب شد با تصویب نمایندگان مجلس در بودجه سال ۹۲ نام بنیاد ملی نخبگان و نام باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان در کنار هم آورده شود و این به معنای برخورداری و بهره‌مندی باشگاه پژوهشگران از تمام کمک‌هایی است که به بنیاد ملی نخبگان ارائه می‌شود.[۳۳] دکترکریم زارع اعلام نمود که با تصویب نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان به حساب باشگاه واریز شده‌است.[۳۴] با پیگیری‌های ریاست باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، قرارداد مرکز پردیس تحقیقاتی پژوهشگران جوان و نخبگان (شهر دانایی) با همکاری شورای اسلامی شهر و شهرداری رودهن منعقد و مقرر شد برای تأسیس دفتر شهر دانایی قطعه زمینی به مساحت ۳۰۰۰ مترمربع در جنب سایت دانشگاه آزاد اسلامی‌رودهن و قطعه زمین دیگری به مقدار تقریبی ده هکتار که قابل توسعه است، به باشگاه اهدا شود. همچنین تاکنون بیش از ۵۰۰ میلیون تومان تشویقی نقدی به مقالات اعضای باشگاه پرداخت شده‌است.[۳۵] تفاهم نامه همکاری علمی – پژوهشی – فناوری بین مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) و باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان (دانشگاه آزاد اسلامی ایران) در مورخ دوم اردیبهشت ۹۳ منعقد گردید.[۳۶] علاوه بر آن باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان با سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، واحد الکترونیکی دانشگاه آزاد اسلامی، پارک علم و فناوری استان آذربایجان شرقی و مرکز علوم و فناوری‌های پیشرفته دانشگاه آزاد اسلامی تفاهم‌نامه منعقد کرده‌است.[۳۵]
کسب مقام در مسابقات جهانی
مسابقات روبوکاپ آلمان(۲۰۰۶)
مسابقات روبوکاپ ژاپن (۲۰۰۵)
نمایشگاه مخترعات و مبتکران آلمان (۲۰۰۵)
مسابقات روبوکاپ پرتغال (۲۰۰۴)
مسابقات روبوکاپ نیوزلند (۲۰۰۴)
مسابقات بتن آمریکا (۲۰۰۴)
مسابقات روباتیک آمریکا (۲۰۰۴)
مسابقات روباتیک شرق کانادا (۲۰۰۴)
نمایشگاه مبتکران و مخترعان اتریش (۲۰۰۴)
مسابقات روباتیک کانادا (۲۰۰۳)، مسابقات بتن کانادا (۲۰۰۳)
مسابقات روبوکاپ ایتالیا (۲۰۰۳)
مسابقات روبوکاپ پرتغال (۲۰۰۲)
سومین دوره مسابقات بتن (۲۰۰۵)
چهارمین دوره مسابقات بتن (۲۰۰۶)
مسابقات روباتیک کانادا (۲۰۰۵)
مسابقات و نمایشگاه بین‌المللی اختراعت و ابداعات ژنو (۲۰۰۶)
مسابقات بتن کشور در واحد یزد (۱۳۸۵)
مسابقات بهترین رتبه در مقاله‌نویسی آمریکا (۲۰۰۶)
اولین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۰۶
دومین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۰۷
سومین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۰۸
چهارمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۰۹
پنجمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۱۰
ششمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۱۱
هفتمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۱۲
هشتمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۱۳
نهمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۱۴
برگزارکننده نه دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران توسط دانشگاه آزاد اسلامی قزوین و پرافتخارترین تیم دانشجویی درایران
قبولی در مقاطع بالاتر
از کل پذیرفته شدگان در مقطع کارشناسی ارشد (۱۹۵۱۹ نفر)، ۹۵۶۸ آن‌ها از فارغ التحصیلان این دانشگاه بوده‌اند (بر اساس نتایج آزمون سال ۱۳۸۵ دانشگاه آزاد اسلامی). همچنین از ۱۸۲ نفر پذیرفته شده در مقطع دکترای تخصصی، ۹۵ نفر آن‌ها از فارغ التحصیلان این دانشگاه (۵۲ درصد) بوده‌اند.
در طول ۹ سال متوالی دانشجویان رشته دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان در امتحان جامع وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قبولی ۱۰۰ درصدی داشته‌اند که در سطح کشور چنین موفقیتی بی‌نظیر است.
کسب بیشترین تعداد قبولی در امتحانات تخصصی دستیاری کشور به‌طوری‌که ۱۳۴ نفر از دانش آموختگان واحد دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی در امتحانات مذکور قبول شده‌اند.
کسب رتبه اول امتحانات بورد تخصصی کشور در سال ۱۳۸۳ توسط دانش آموختگان دانشگاه آزاد اسلامی (با کسب نمره ۱۰۰ از ۱۰۰).
کسب رتبه اول امتحانات جامع علوم پایه دندانپزشکی کل کشور در سال‌های مختلف توسط دانش آموختگان دانشگاه آزاد اسلامی و کسب رتبه دوم امتحانات جامع علوم پایه دندانپزشکی کشور توسط دانش آموختگان دانشگاه آزاد اسلامی.[۲۷]
انجمن‌های دانشجویی
هم‌اکنون ۱۳۴۳ انجمن در حال فعالیت هستند که ۱۱۲۸ عدد از آن‌ها به تصویب رسیده‌اند و بقیه بررسی و گذراندن مراحل تصویب هستند.[۲۷]
در آغاز دهه ۸۰ هجری، عده‌ای از دانشجویان رشته‌های تحصیلی مهندسی عمران و مهندسی صنایع، اقدام به تأسیس انجمن اسلامی دانشجویان پیرو خط امام دانشگاه آزاد اسلامی تهران در این دانشگاه نمودند که در کمتر از ۲ سال پس از اخذ موافقت اصولی این تشکل دانشجوئی، فعالیت آن متوقف شد. این تشکل از آن جهت اهمیت دارد که اولین انجمن اسلامی دانشجویان (بمعنی واقعی کلمه) در دانشگاه آزاد اسلامی بود و توانست در مدت کوتاهی بیش از ۲۰۰۰ عضو جذب کند.[۳۷]
انجمن اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب از ۱۳۹۲/۰۹/۰۹تأسیس شد. این انجمن در مدت کوتاهی توانست پایگاه‌های خود را در تمامی واحدهای تهران جنوب فعال نماید.
فعالیت‌های ورزشی
در بخش مسابقات داخلی دانشگاه با انجام مسابقات گوناگون ورزشی در ۲۷ رشته فعالیت داشته که ۴۰۰٬۰۰۰ دانشجو دانشجو در آن شرکت داشته‌اند. لازم است ذکر شود علی‌رغم موانع متعددی که بر سر راه حضور تیم‌های ورزشی این دانشگاه در مسابقات جهانی وجود داشته‌است، دانشجویان این دانشگاه توانسته‌اند هر سال در مسابقات جهانی دانشجویان (FISU) مقام‌های متعددی کسب نمایند. بیش از ۷۰ درصد تیم‌های اعزامی ایران به مسابقات مذکور از این دانشگاه بوده‌است و بیشترین سهم را در کسب مدال‌های مختلف جهانی برای کشور داشته‌اند.
دانشگاه آزاد با در اختیار داشتن ۲٬۵۰۰٬۰۰۰ مترمربع امکانات ورزشی دارای سرانه فضای ورزشی ۲ مترمربع است. بسیاری از قهرمانان کشور که در این دانشگاه مشغول به تحصیل هستند، توانسته‌اند ۲۸۸ مدال طلا، ۱۸۷ مدال نقره و ۲۳۶ مدال برنز در مسابقات ورزشی بین‌المللی کشور کسب نمایند. دانشگاه آزاد اسلامی در مسابقات بین دانشجویی جهانی (IFISU) -به عنوان تنها نماینده آسیا- شرکت کرد و در میان ۷۰ تیم عنوان نخست را از آن خود کرد.[۲۷]
رسانه‌ها
روزنامه فرهیختگان، خبر گزاری‌های آنا و ایسکانیوز ذیل مرکز رسانه و نشر علمی دانشگاه آزاد اسلامی فعالیت می‌کنند.[۳۸][۳۸]
مناطق آمایشی
دانشگاه آزاد اسلامی دارای ۳۱ دانشگاه استانی به تعداد استان‌های کشور است. رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، روسای دانشگاههای استانی که همان مراکز استان‌ها می‌باشد را با تأیید و معرفی به شورای عالی انقلاب فرهنگی تعیین می‌کند. سایر واحدهای درون هر استان با نظر رئیس استان و تأیید رئیس دانشگاه آزاد معین می‌شوند. واحدهای هر استان زیر نظر دبیرخانه هیئت امنا استان اداره می‌شوند. همچنین بر اساس سند آمایش آموزش عالی، دانشگاههای چند استان با یکدیگر در یک منطقه آمایشی قرار می‌گیرند. دانشگاه آزاد به ده منطقه آمایشی به شرح زیر تقسیم می‌شود:
منطقه یک: استان‌های تهران و البرز
منطقه دو: استان‌های گیلان، مازندران و گلستان
منطقه سه: استان‌های اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، زنجان
منطقه چهار: استان‌های همدان، مرکزی، قزوین، قم
منطقه پنج: استان‌های کردستان، کرمانشاه، لرستان، ایلام
منطقه شش: استان‌های یزد، اصفهان، چهارمحال و بختیاری
منطقه هفت: استان‌های بوشهر، فارس، کهگیلویه و بویراحمد
منطقه هشت: استان‌های هرمزگان، کرمان، سیستان و بلوچستان
منطقه نه: استان‌های خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سمنان
منطقه ده: استان خوزستان[۳۹]
رتبه علمی دانشگاه آزاد اسلامی و واحدهای آن
براساس گزارش۲۰۱۵ایالات متحده آمریکا
دانشگاه آزاد اسلامی جزوه۲۰دانشگاه برتر جهان درحوزه نانو است.
براساسCWUR 2019
دانشگاه آزاد اسلامی برترین دانشگاه ایران و در رتبه۳۷۱ جهان قراردارد. وبالاتر از دانشگاه تهران وصنعتی شریف قرارگرفت.
رتبه‌بندی ۲۰۱۹یو اس نیوز
دانشگاه آزاداسلامی باکل امتیاز۴۷٫۷ دومین دانشگاه ایران، ودرجهان با رتبه۴۶۰ قرارگرفته‌است.
رتبه‌بندی۲۰۱۸ شانگهای
دانشگاه آزاد اسلامی ۲۰بار در رتبه‌بندی موضوعی جزو دانشگاههای برتر ایران قرار گرفت.
رتبه‌بندی۲۰۱۷ QS
دانشگاه آزاد اسلامی در رتبه‌بندی موضوعی (کشاورزی وجنگلداری) رتبه۲۵۱–۳۰۰ را در جهان کسب کرده‌است.
رتبه‌بندی ۲۰۱۸ سایماگو
براساس رتبه‌بندی ۲۰۱۸ مؤسسه سایماگو که براساس اطلاعات سایت علمی اسکوپوس رتبه‌بندی صورت گرفته‌است، رتبهٔ علمی واحد علوم وتحقیقات تهران در ایران ۱۱ ودرجهان۵۴۸ است.[۴۰]
لازم است ذکر شود سایماگو نظامی است که دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی جهان را بر اساس عملکرد پژوهشی در قالب مقالاتی که در نشریات معتبر بین‌المللی چاپ می‌شود (مدارک منتشر شده در نشریات علمی نمایه شده در پایگاه اسکوپوس) ارزیابی و رتبه‌بندی می‌کند.[۴۱]
رتبه‌بندی سال ۹۴–۹۳ پایگاه استنادی علوم جهان اسلامISC
در سال ۹۴ پایگاه استنادی علوم جهان اسلام رتبه‌بندی واحدهای دانشگاههای آزاد اسلامی را بر اساس مبانی زیر منتشر کرد:
پژوهش
آموزش
وجهه بین‌المللی
تسهیلات (امکانات)
فعالیت اجتماعی- اقتصادی
نتیجه رتبه‌بندی بر این اساس بود:[۴۲]
شعبهٔ دانشگاه آزاد رتبه در بین دانشگاههای آزاد
علوم و تحقیقات تهران ۱
کرج ۲
مشهد ۳
تبریز ۴
تهران جنوب ۵
اراک ۶
اصفهان (خورسگان) ۷
تهران مرکزی ۸
شهرضا ۹
اردبیل ۱۰
تهران شمال ۱۱
ساوه ۱۲
نجف آباد ۱۳
یادگار امام خمینی (ره) - شهرری ۱۴
یزد ۱۵
قائم شهر ۱۶
مرودشت ۱۷
شهرکرد ۱۸
رشت ۱۹
قزوین ۲۰
اهواز ۲۱
شاهرود ۲۲
ساری ۲۳
اسلامشهر ۲۴
کرمانشاه ۲۵
آیت لله آملی ۲۶
شیراز ۲۷
ورامین ۲۸
لاهیجان ۲۹
ارومیه ۳۰
همدان ۳۱
گچساران ۳۲
شبستر ۳۳
تنکابن ۳۴
زنجان ۳۵
گرمسار ۳۶
زاهدان ۳۷
تاکستان ۳۸
چالوس ۳۹
کرمان ۴۰
واحدهای جامع
درجه جامع در دانشگاه آزاد اسلامی بالاترین رتبه‌ای است که به واحدهای پیشرو از طرف سازمان مرکزی داده می‌شود. در حال حاضر ۴۶ واحد از حدود ۴۵۰ واحد و مرکز دانشگاه آزاد اسلامی حائز این درجه هستند که عبارتند از:
اردبیل، ارومیه، اهواز، ایلام، بجنورد، بروجرد، بندرعباس، بوشهر، بیرجند، چالوس، خرم‌آباد، دامغان، رشت، رودهن، زاهدان، زنجان، ساری، ساوه، سمنان، سنندج، شاهرود، شوشتر، شهر قدس، شهرکرد، قم، قائمشهر، قوچان، کرمان، کرمانشاه، گرگان، نیشابور، ورامین، همدان، یاسوج، یزد، اراک، تبریز، اصفهان (خوراسگان)، شیراز، قزوین، کرج، مشهد، نجف‌آباد، تهران پزشکی، تهران شمال، تهران جنوب، تهران مرکزی و علوم و تحقیقات[۴۳]
واحدهای جامع مستقل
واحدهای جامع مستقل اختیارات بیشتری دارد و مستقیم با سازمان مرکزی و همین‌طور رئیس دانشگاه آزاد اسلامی کار می‌کند، یعنی این واحدها تابع دانشگاه استان نیستند و ساختار تشکیلاتی دارند که عبارتند از:
نجف‌آباد و علوم و تحقیقات[۴۴]
بحث ادغام و تجمیع
در دانشگاه آزاد اسلامی چندین نوع ادغام مطرح شده‌است که برخی اجرایی شده و برخی هنوز در حد ایده می‌باشد. خلاصه‌ای از وضعیت ادغام‌ها به این صورت است که ابتدا طرح تجمیع یک اجرا شده‌است. در این طرح ۷۵ واحد ادغام شده و تغییر کاربری دادند یا منحل شدند. تعداد واحدهای دانشگاه از ۴۷۲ واحد در مهر ۹۲ بود به ۳۹۷ واحد رسیده‌است. در طرح تجمیع دو تعداد معاونت‌های سازمان مرکزی از ۱۵ معاونت به هفت یا هشت معاونت می‌رسد. کاهش معاونت‌ها و کوچک‌سازی ساختار در ادامه در واحدها و استان‌ها اجرایی می‌شود.
پردیس‌های علوم و تحقیقات تهران
در مقطعی دانشگاه آزاد اسلامی با یک بحران مواجه شد، بحران دولت با دانشگاه آزاد اسلامی که نه رشته‌ای برای دانشگاه آزاد اسلامی تصویب می‌شد و نه همکاری با آن می‌شد. در این شرایط مدیریت دانشگاه و هیئت امنای وقت دانشگاه واکنشی را تدارک دید که آن تدبیر تصویب و تأسیس شعب علوم و تحقیقات بود. مانند دانشگاههای دولتی که برای دانشگاههای خود پردیس و شعب ایجاد کرده بودند. دانشگاه آزاد اسلامی نیز امکان استفاده کرد و این منجر به تأسیس ۴۱ شعبه علوم و تحقیقات در سطح کشور شد. در هر مرکز استان یک شعبه علوم و تحقیقات در نظر گرفته شد. البته در برخی استان‌ها دو شعبه تأسیس شد. رشته‌هایی در این شعبه‌ها ایجاد شد که از سرریز علوم و تحقیقات در آن شهر دانشجو گرفته می‌شد. برنامه این بود که شعب بتوانند مجوز موافقت اصولی تأسیس بگیرند ولی از این ۴۱ شعبه فقط ۸ شعبه توانستند مجوز دریافت نمایند. آن شعبی که مجوز مستقل داشتند با عنوان واحد و آن‌هایی که مجوز نداشتند با عنوان پردیس شناخته می‌شدند. وزارت علوم ضرب‌العجلی را تعیین کرد که تا مهر ماه ۹۳ هر واحدی که نتواند موافقت اصولی دریافت کند، منحل می‌شود و همین‌طور رشته‌هایی که دانشجو گرفته می‌شد مقرر شد تا مهر ماه ۹۳به تصویب نهایی وزارت علوم برسند و در غیر این صورت منحل بشوند. بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم طی توافق وزارت علوم و دانشگاه آزاد اسلامی قرار شد این شعب و واحدهای علوم و تحقیقات با واحدهای مجاور ادغام بشوند و رشته‌ای حذف نشود و به دانشجویان و رشته‌های شعب علوم و تحقیقات به واحدهای مادر دانشگاه آزاد اسلامی هر استان انتقال یابد. ودرسال۱۳۹۷ بااخذ مجوزسازمان مرکزی دانشگاه آزاداسلامی برخی از واحدهای دانشگاهی درمقطع تحصیلات تکمیلی به عنوان پردیس واحد علوم وتحقیقات اقدام به فعالیت نمودند.[۴۵]
ادغام واحدها و مراکز به علت زیان ده بودن
طبق آخرین بحث‌های صورت گرفته، برای توسعه کیفیت دانشگاه آزاد اسلامی، واحدهایی که از نظر کیفیت دارای استاندارد مطلوب نیستند و فضای آموزشی مناسب را ندارند در واحدهای مادر تجمیع می‌شوند.[۴۶] تعداد واحدهای زیان ده در شهریور ۹۲، ۲۳۵ واحد بوده‌است که این تعداد به ۱۷۱ واحد در اسفند ۹۲ کاهش یافته‌است.[۴۷] به علت زیان ده بودن برخی از واحدها با تصویب هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی، ادغام واحدها و مراکز زیان ده با واحدهای همجوار آغاز شد. اولین ادغام واحدها ادغام واحد بومهن در واحد رودهن و مرکز آبسرد در واحد دماوند در تاریخ ۶ آبان ۱۳۹۳ اتفاق افتاد.[۴۸]
تجمیع واحدهای استان‌ها
معاون آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی در تاریخ ۱۹ آبان ۱۳۹۳ جزییات این طرح را مطرح کرد. با هدف افزایش کیفیت آموزشی و جلوگیری از گسترش بی‌رویه کمی واحدهای این دانشگاه، طرح تجمیع دانشگاه آزاد اسلامی در کشور اجرا می‌شود. با اجرای طرح تجمیع، استان‌ها به چهار منطقه شمال، جنوب، غرب و شرق تقسیم می‌شوند و در هر منطقه یک دانشگاه که دارای امکانات و تجهیزات کافی باشد به عنوان مرکز و دانشگاه جامع منطقه‌ای انتخاب و بقیه دانشگاههای اطراف به عنوان دانشکده آن دانشگاه به فعالیت خواهند پرداخت. در اجرای این طرح از گشایش رشته‌های مشابه در دانشکده‌ها و دانشگاه جامع خودداری می‌شود و در هر منطقه با توجه به نیاز جامعه در دانشکده‌ها و دانشگاه جامع، رشته تحصیلی تأسیس و از ایجاد رشته‌های مشابه در دانشکده‌ها و دانشگاه جامع جلوگیری می‌شود.[۴۹]
به صورت عملیاتی، در روز دوشنبه ۱۱ خرداد ۱۳۹۴، اعلام شد که جلسه هیئت امنای استان ایلام دانشگاه آزاد اسلامی برگزار و موضوع تجمیع واحدها و مراکز آموزشی استان مطرح شد که بر اساس آن با تشکیل دانشگاه آزاد اسلامی استان ایلام در چارچوب مصوبه ۷۲۱ شورای عالی انقلاب فرهنگی موافقت گردید در این راستا تمامی واحدها و مراکز آموزشی استان ایلام به عنوان پردیس واحد ایلام کماکان ادامه فعالیت خواهد داد. همچنین مقرر شد هیئت امنای استانی در مدت یک ماه نسبت به تدوین آیین‌نامه اجرایی و تجمیع مدیریت‌ها و تشکیل دانشگاه آزاد اسلامی استان ایلام و تعریف پردیس‌ها و عملکرد آن‌ها اقدام نماید.[۵۰]
البته در استان اصفهان به لحاظ تضاد بین دو واحد بزرگ منطقه یعنی واحدهای اصفهان (خوراسگان) و نجف‌آباد طرح استانی شدن عملاً شکست خورد و واحد نجف‌آباد به همراه واحد علوم و تحقیقات به عنوان واحد جامع مستقل شناخته شد.
تجمیع واحدهای کاردانی دانشگاه آزاد اسلامی در سازمان سما
رئیس سازمان سما دانشگاه آزاد با اشاره به طرح تجمیع واحدهای کاردانی دانشگاه آزاد در واحدهای سازمان سما گفت: بخشنامه این طرح صادر شده و پس از انجام طرح‌های پژوهشی امیدواریم تا بهمن‌ماه(۱۳۹۳) این طرح عملیاتی شود و تمامی واحدهای کاردانی در سازمان سما تجمیع شوند. بخشنامه تجمیع کاردانی دانشگاه آزاد در واحدهای سازمان سما تدوین شده و دستور آن نیز صادر شده‌است. اما برای عملیاتی کردن این کار طرح پژوهشی را در حال اجرا داریم تا نقاط مثبت و منفی این طرح ارزیابی شود. با اجرایی شدن این طرح، رشته محل‌های کاردانی ناپیوسته نیز به فعالیت‌های سازمان سما می‌پیوندند.[۵۱]
انتقادات
حداد عادل در انتقاد از دانشگاه آزاد گفته‌است: «این دانشگاه کیفیت را پابه پای کمیت توسعه نداده‌است و باید اجازه دهیم انتقادها هم از آن بیان شود اما برخورد سیاسی با این دانشگاه را نیز درست نمی‌دانم. وی افزود: ظرفیت دانشگاههای دولتی در حال حاضر برای تحت پوشش قرار دادن تمام متقاضیان کافی نیست و باید چنین نهادهایی وجود داشته باشد اما این بدان معنا نیست که دانشگاه آزاد نباید مورد نظارت باشد.»[۵۲]
منابع مالی
در اساسنامه دانشگاه آزاد محل تأمین هزینه‌های آن اخذ شهریه از دانشجویان، کمک‌های مردم، دولت و نهادهای انقلاب اسلامی ذکر شده‌است. اولین قلم کمک به دانشگاه آزاد نیز مبلغ یک میلیون تومان کمک روح‌الله خمینی بود.[۵۳] دانشگاه آزاد فعالیت خود را پیش از بازگشایی دانشگاههای دولتی (که در جریان انقلاب فرهنگی تعطیل شده بود) بدون دریافت مجوز از شورای عالی گسترش آموزش عالی یا شورای عالی انقلاب فرهنگی آغاز و مجدداً کمکی به ارزش صد و پنجاه میلیون ریال از دادستانی انقلاب دریافت کرده و در ۲۷ اسفند ۱۳۶۱ خود را به عنوان مؤسسه‌ای غیرتجاری به شماره ۲۴۵۱ در اداره ثبت شرکت‌ها ثبت می‌کند.
دانشگاه آزاد معتقد است که اقدام در اخذ شهریه بسیار منطقی‌تر است است چرا که به این شکل برخلاف روش دانشگاههای دولتی که از منابع دولت استفاده می‌کنند، هزینه تحصیل فقط توسط خود فرد تأمین می‌شود.
مجموع شهریه دریافت‌شده از یک میلیون و دویست هزار دانشجوی دانشگاه در سال ۸۴–۸۵ نیز حدود ۷۰۰ میلیارد تومان بوده که در مقایسه با یک میلیارد و سیصد و پنجاه میلیون تومان بودجه نظام آموزش عالی دولتی برای سیصد هزار دانشجو به این معنا است که دانشگاههای دولتی به ازای هر دانشجو هزینه‌ای معادل هفت و نیم برابر شهریه دانشگاه آزاد از صندوق دولت برداشت کرده‌اند.[۵۴]
علی عزتی نماینده مجلس شورای اسلامی در این ارتباط گفت:دانشگاه آزاد اسلامی بدون هیچ گونه حمایت از سوی دولت و تنها از محل پرداخت شهریه‌های اخذ شده از دانشجویان اداره شده و نه تنها هیج هزینه‌ای را بر دولت تحمیل نکرده‌است، بلکه سالیانه از خروج میلیاردها دلار ارز از کشور جلوگیری کرده‌است.[۵۵]
جستارهای وابسته
فهرست مراکز دانشگاه آزاد اسلامی
آموزش عالی در ایران
شورای عالی انقلاب فرهنگی
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
وزارت آموزش و پرورش
جهت اطلاعات بیشتر به سایت www.kishtech.com مراجعه فرمایید.
دانشگاه آزاد اسلامی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
پرش به ناوبریپرش به جستجو
«دانشگاه آزاد» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها، دانشگاه آزاد (ابهام‌زدایی) را مشاهده کنید.
در این مقاله از نشانی‌های وب عریان برای یادکرد استفاده شده است. لطفاً با جایگزینی آن‌ها با یادکردهای کامل ضمن حفظ تأییدپذیری مقاله، به بهبود آن کمک کنید. چندین الگو برای کمک به قالب‌بندی پیوندها وجود دارند.
دانشگاه آزاد اسلامی
نشانواره دانشگاه آزاد اسلامی
نشانواره دانشگاه آزاد اسلامی
شعار ز گهواره تا گور دانش بجوی (اطلب العلم من المهد الی اللحد)
آرمان ایرانی برای جهانی شدن
یادگیری و زندگی
تأسیس ۳۱ اردیبهشت ۱۳۶۱ هجری خورشیدی
نوع غیردولتی
رئیس محمدمهدی طهرانچی
هیئت امنا از هیئت مؤسس:
علی‌اکبر ولایتی (رئیس هیئت امنا)
سید حسن خمینی
عبدالله جاسبی
رئیس دانشگاه (دبیر هیئت امنا): محمدمهدی طهرانچی
نماینده رهبری در دانشگاه‌ها:
مصطفی رستمی
وزیر علوم:
منصور غلامی
وزیر بهداشت:
سعید نمکی
از دانشگاهیان به انتخاب شورای عالی انقلاب فرهنگی:
فریدون عزیزی،
محمدمهدی طهرانچی،
فرهاد رهبر
فضای آموزشی ۵۲٬۰۰۰٬۰۰۰ مترمربع
هیئت علمی ۲۵٬۰۰۰~ (تمام‌وقت)
۳۵٬۰۰۰~ (نیمه وقت، پاره وقت، مدرس)
کارمندان ۳۵٬۰۰۰~
دانشجویان ۱٬۰۰۰٬۰۰۰~
کاردانی ۵۰٬۰۰۰~
کارشناسی ۵۵۰٬۰۰۰~
کارشناسی ارشد ۳۰۰٬۰۰۰~
دکترا ۱۰۰٬۰۰۰~ (شامل پزشکی)
مکان ۲ واحد دانشگاهی مستقل و ۳۱ واحد دانشگاهی استانی شامل ۴۰۰ پردیس دانشگاهی، مرکز پزشکی و مرکز تحقیقاتی، ایران
و همچنین ۴ واحد برون‌مرزی در
انگلستان
امارات متحده عربی
لبنان
افغانستان
نام مستعار دانشگاه آزاد
وابسته به شورای عالی انقلاب فرهنگی
اتحادیه دانشگاههای جهان اسلام
وب‌گاه iau.ac.ir
دانشگاه آزاد اسلامی سامانه‌ای دانشگاهی در ایران است. این دانشگاه یکی از بزرگترین مراکز آموزشی و پژوهشی در ایران (اولین) و جهان (ششمین) است. دانشگاه آزاد اسلامی در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۶۱ تأسیس شد و امروزه در بسیاری از شهرهای ایران دارای مراکزی است.[۱]
محتویات
۱ تاریخچه و بنیانگذاری
۱.۱ دانشگاه آزاد ایران
۱.۲ دانشگاه آزاد اسلامی
۲ اداره دانشگاه
۲.۱ هیئت مؤسس
۲.۲ تاریخچه هیئت مؤسس
۲.۳ هیئت امنا
۲.۴ مدیریت دانشگاه
۲.۵ رؤسای دانشگاه آزاد اسلامی
۲.۶ جنجال ریاست بر دانشگاه
۳ آمارهای کلی
۳.۱ آمار اعضای هیئت علمی و دانشجویان
۳.۲ ششمین دانشگاه جهان از دیدگاه شمار دانشجو
۳.۳ جایگاه دانشگاه آزاد در رتبه‌بندی سایمگو سال ۲۰۱۴ در جهان
۳.۴ در حوزه نوآوری و شاخص تأثیر فناورانه
۳.۵ در حوزه پژوهش و شاخص برونداد
۳.۶ در حوزه پژوهش و شاخص استعداد علمی
۳.۷ مراکز پژوهشی
۳.۸ بودجه پژوهشی
۳.۹ تولیدات علمی
۳.۱۰ مجلات علمی
۳.۱۱ باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان
۳.۱۲ کسب مقام در مسابقات جهانی
۳.۱۳ قبولی در مقاطع بالاتر
۳.۱۴ انجمن‌های دانشجویی
۳.۱۵ فعالیت‌های ورزشی
۴ رسانه‌ها
۵ مناطق آمایشی
۶ رتبه علمی دانشگاه آزاد اسلامی و واحدهای آن
۶.۱ براساس گزارش۲۰۱۵ایالات متحده آمریکا
۶.۲ براساسCWUR 2019
۶.۳ رتبه‌بندی ۲۰۱۹یو اس نیوز
۶.۴ رتبه‌بندی۲۰۱۸ شانگهای
۶.۵ رتبه‌بندی۲۰۱۷ QS
۶.۶ رتبه‌بندی ۲۰۱۸ سایماگو
۶.۷ رتبه‌بندی سال ۹۴–۹۳ پایگاه استنادی علوم جهان اسلامISC
۷ واحدهای جامع
۷.۱ واحدهای جامع مستقل
۸ بحث ادغام و تجمیع
۸.۱ پردیس‌های علوم و تحقیقات تهران
۸.۲ ادغام واحدها و مراکز به علت زیان ده بودن
۸.۳ تجمیع واحدهای استان‌ها
۸.۴ تجمیع واحدهای کاردانی دانشگاه آزاد اسلامی در سازمان سما
۹ انتقادات
۹.۱ منابع مالی
۱۰ جستارهای وابسته
۱۱ پانویس
۱۲ منابع
۱۳ پیوند به بیرون
تاریخچه و بنیانگذاری
دانشگاه آزاد ایران
نوشتار اصلی: دانشگاه آزاد ایران
پیش از انقلاب اسلامی دانشگاهی به نام دانشگاه آزاد ایران وجود داشت که فعالیت خود را در دههٔ ۱۳۵۰ با مدیریت عبدالرحیم احمدی و معاونت شاهرخ مسکوب آغاز کرده بود و در سال ۱۳۵۵ تعدادی از فارغ التحصیلان ممتاز کشور را با بورس تحصیلی به دانشگاههای ممتاز جهان اعزام کرد تا فعالیت خود را با کادری نخبه آغاز کند. پذیرش دانشجو در این دانشگاه در ۱۳۵۷ به‌طور محدود آغاز شد و فعالیت آن با درگرفتن انقلاب اسلامی و رویدادهای پس از آن و نهایتاً انقلاب فرهنگی به‌کلی متوقف شد.[۲][۳] برنامهٔ درسی این دانشگاه متفاوت از دانشگاههای دیگر بود. برنامه‌های این دانشگاه بر پایهٔ آموزش از راه دور قرار داشت. بر این اساس دانشگاه آزاد ایران اقدام به تهیهٔ کتاب‌های بسیار با طرح و اندازه واحد و نیز فیلم‌های آموزشی و نوارهای صوتی نمود.[۴] با وجود تشابه نام، دانشگاه آزاد اسلامی هیچ ارتباطی با این دانشگاه ندارد.
دانشگاه آزاد اسلامی
دو سال پس از انقلاب فرهنگی ایران در اردیبهشت ۱۳۶۱ به پیشنهاد هاشمی رفسنجانی و با حمایت روح‌الله خمینی دانشگاه آزاد اسلامی تأسیس شد. برخی از رجال سیاسی ارشد جمهوری اسلامی از جمله احمد خمینی و هاشمی رفسنجانی عضو هیئت امنای آن بوده‌اند.[نیازمند منبع]
ابتدا عبدالله جاسبی پیشنهاد خود را با هاشمی رفسنجانی در میان گذاشته و هاشمی در خطبه‌های نماز جمعه دربارهٔ دانشگاه در شرف تأسیس چنین گفت:
یکی از طرق این است که از همین امسال در هر جا که دستمان رسید و شاید کم‌کم به روستا هم بکشد - البته به شهرهای کوچک به آسانی می‌رسد - مراکزی درست کنیم به نام دانشگاه آزاد. [نیازمند منبع]
چهار ماه بعد هاشمی رفسنجانی به‌عنوان رئیس شورای موقت دانشگاه و طی حکمی با سربرگ مجلس، عبدالله جاسبی را به ریاست موقت دانشگاه منصوب نمود. هیئت مؤسس دانشگاه شامل علی خامنه‌ای (رئیس‌جمهور وقت)، اکبر هاشمی رفسنجانی (رئیس مجلس وقت)، میرحسین موسوی (نخست‌وزیر وقت)، احمد خمینی (فرزند و رئیس دفتر خمینی) و عبدالله جاسبی تشکیل جلسه داده و جاسبی را به ریاست دانشگاه منصوب کرد.
اولین واحد دانشگاهی، واحد تهران مرکز با نام پیشین واحد تهران با کد ۱۰۱ بود و بعد از آن واحد تبریز با کد ۱۰۲ بود که دکترکریم زارع آن را تأسیس کرد و در سال‌های ۶۱ تا ۶۳ به عنوان نخستین رئیس واحد دانشگاه آزاد اسلامی، ریاست آن را به عهده داشت.[۵] اولین آزمون ورودی دانشگاه در اسفند ۶۱ با شرکت ۳۲ هزار داوطلب در شاهرود، اهواز، تبریز، تهران، رشت، زاهدان، کرمان، مشهد و یزد برگزار شد و حدود ۳ هزار نفر در رشته‌های راه و ساختمان، برق، مکانیک، فیزیک، ریاضی، شیمی، صنایع فلزی، نساجی و حسابداری پذیرفته شدند.[۶] هاشمی رفسنجانی رئیس هیئت امنای این دانشگاه، آن را از افتخارات و تجربه‌های موفق پس از انقلاب می‌داند.[۷] این سامانه دانشگاهی شامل تمامی واحدهای دانشگاهی آن بر پایه رنکینگ بین‌المللی URAP با رتبه ۲۲۶[۸] در دنیا و رتبه ۲[۹] در ایران بعد از دانشگاه تهران، از معتبرترین دانشگاه‌ها در ایران محسوب می‌شود. این نظام رتبه‌بندی بر اساس میزان تولیدات علمی کار می‌کند و دانشگاه آزاد اسلامی به صورت یک سامانه دانشگاهی (نه یکایک واحدهای دانشگاهی به صورت جداگانه) در آن شرکت نموده‌است. برند دانشگاه آزاد اسلامی در سال ۱۳۹۲ در دهمین جشنواره ملی قهرمانان صنعت ایران به عنوان یکی از ۱۰۰ برند برتر ایران شناخته شد.[۱۰]
اداره دانشگاه
هیئت مؤسس
مطابق اساسنامه دانشگاه، هیئت مؤسس شامل ۷ نفر هستند که به شرح زیر است:
علی اکبر ولایتی (رئیس هیئت مؤسس)
علی اکبر ناطق نوری
سید حسن خمینی
محسن قمی
عبدالله جاسبی (اولین رئیس دانشگاه)
حمید میرزاده (سومین رئیس دانشگاه)
علی محمد نوریان (چهارمین رئیس دانشگاه)
تاریخچه هیئت مؤسس
در بدو تأسیس در سال ۱۳۶۱ اعضای هیئت مؤسس دانشگاه اکبر هاشمی رفسنجانی (رئیس)، عبدالله جاسبی، عبدالکریم موسوی اردبیلی، میرحسین موسوی و احمد خمینی بودند. پس از رحلت احمد خمینی حسن خمینی جانشین وی در هیئت مؤسس شد. در سال ۱۳۸۹ خورشیدی، شورای عالی انقلاب فرهنگی با تغییر اساسنامه دانشگاه تعداد اعضاء هیئت مؤسس را به ۹ نفر افزایش داد. مطابق با این مصوبه، آقایان حسن حبیبی، علی‌اکبر ولایتی، محسن قمی و حمید میرزاده به اعضای هیئت مؤسس افزوده شدند.[۱۱] که پس از فوت حسن حبیبی و تصویب هیئت مؤسس و شورایعالی انقلاب فرهنگی علی‌اکبر ناطق نوری جایگزین او شد. در اسفندماه ۱۳۹۳ هاشمی رفسنجانی رئیس هیئت مؤسس دانشگاه آزاد اسلامی، علی‌محمد نوریان را به سمت دبیرکل هیئت مؤسس انتخاب کرد.[۱۲] پس از فوت هاشمی رفسنجانی، علی‌اکبر ولایتی با حکم رهبر ایران به ریاست هیئت مؤسس دانشگاه انتخاب شد.[۱۳]
در ۲ مرداد ۱۳۹۶ رسانه‌های ایران از استعفای ناطق نوری از هیئت مؤسس دانشگاه آزاد خبر دادند. بر این اساس ناطق نوری در پاسخ به نامه یک عضو هیئت علمی دانشگاه که نظر وی را دربارهٔ تغییرات پدید آمده در دانشگاه آزاد اسلامی سؤال کرده بود، پاسخ داده‌است: «بنده از عضویت در هیئت مؤسس استعفا داده‌ام و اصلاً در جریان آنچه در دانشگاه آزاد وی می‌گذرد نیستم و به هیچ وجه در امور دانشگاه دخالت نداشته و ندارم؛ بنابراین آنچه در مورد اینجانب گفته می‌شود بشدت تکذیب می‌شود.»[۱۴]
هیئت امنا
هیئت امنا که عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری در مورد این دانشگاه است تشکیل شده از: سه نفر از اعضای هیئت مؤسس که حتماً یک‌نفر از آن‌ها باید روحانی باشد (در حال حاضر: علی‌اکبر ولایتی (رئیس هیئت امنا)، سید حسن خمینی، عبدالله جاسبی)،[۱۵] رئیس دانشگاه (محمد مهدی طهرانچی)، وزیر بهداشت (سعید نمکی) و وزیر علوم (منصور غلامی)، رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها (مصطفی رستمی)، و سه نفر از اعضای هیئت علمی تمام وقت دانشگاه‌ها در مرتبه دانشیاری یا بالاتر که هیچ‌گونه سمت مدیریتی و حکومتی غیر از تدریس و پژوهش نداشته باشند به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی (محمدمهدی طهرانچی، فریدون عزیزی، فرهاد رهبر)[۱۶][۱۷][۱۸]
مدیریت دانشگاه
مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی توسط ریاست عالیه آن صورت می‌گیرد. ریاست عالیه این دانشگاه، توسط هیئت امناء این دانشگاه منصوب می‌شود. دانشگاه آزاد اسلامی همانند دیگر مؤسسات آموزشی در ایران، زیر نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت می‌کند. نوع مدرک اعطایی به فارغ‌التحصیلان این دانشگاه، به صورت مستقل و از طرف دانشگاه آزاد اسلامی اعطا می‌گردد (با قید محل تحصیل). این دانشگاه عضو اتحادیه دانشگاههای جهان اسلام است. هم‌اکنون عبدالله جاسبی، ریاست این اتحادیه را بر عهده دارد.
جاسبی نخستین رئیس دانشگاه آزاد
رؤسای دانشگاه آزاد اسلامی
۱- عبدالله جاسبی (از تابستان ۱۳۶۱ تا اسفند ۱۳۹۰)
۲- فرهاد دانشجو (از اسفند ۱۳۹۰ تا شهریور ۱۳۹۲)
۳- حمید میرزاده (از شهریور ۱۳۹۲ تا اردیبهشت ۱۳۹۶)
۴- علی محمد نوریان (از اردیبهشت ۱۳۹۶ تا ۲۵ تیر ۱۳۹۶)
۵- فرهاد رهبر (از ۲۵ تیر ۱۳۹۶ تا ۲۸ مرداد ۱۳۹۷)
۶- محمدمهدی طهرانچی (از ۲۸ مرداد ۱۳۹۷ تاکنون)
جنجال ریاست بر دانشگاه
ریاست این دانشگاه از اسفند ۱۳۹۰ پس از کش و قوس‌های طولانی از طرف شورای عالی انقلاب فرهنگی به فرهاد دانشجو داده شد. اکبر هاشمی رئیس هیئت امنای دانشگاه آزاد از امضای حکم فرهاد دانشجو امتناع ورزید و بنا به قانون به رئیس‌جمهور واگذار شد و احمدی‌نژاد –رئیس‌جمهور وقت– امضای حکم را به وزیر علوم واگذار کرد و وزیر علوم حکم ریاست دانشگاه آزاد را امضاء کرد. فرهاد دانشجو تا ۲۷ شهریور ۱۳۹۲ رئیس دانشگاه آزاد بود و در این تاریخ با رأی اکثریت اعضای هیئت امنای دانشگاه، حمید میرزاده، جایگزین وی شد.[نیازمند منبع] علی‌محمد نوریان طی حکم علی‌اکبر ولایتی، رئیس هیئت مؤسس و هیئت امناء دانشگاه در اردیبهشت ۱۳۹۶ به عنوان سرپرست موقت دانشگاه آزاد منصوب [۱] و در ۲ مرداد فرهاد رهبر با تأیید شورای عالی انقلاب فرهنگی، رئیس قطعی دانشگاه آزاد شد. پیش از این، در جلسه هیئت امنای دانشگاه آزاد در ۲۵ تیرماه وی به عنوان سرپرست جدید این دانشگاه انتخاب و به کمیته انتخاب رؤسای دانشگاه‌ها شورای عالی انقلاب فرهنگی معرفی شده بود.[۱۹]
آمارهای کلی
نقشه شهرستان‌هایی که دارای واحد مجری علوم پزشکی دانشگاه آزاد هستند
آمار اعضای هیئت علمی و دانشجویان
بر طبق آخرین آمار تعداد دانشجویان که مربوط به سال تحصیلی ۹۱–۹۰ می‌باشد، تعداد دانشجویان به شرح زیر است:[۲۰]
کاردانی کارشناسی کارشناسی ارشد دکتری حرفه‌ای دکتری تخصصی جمع
۳۳۷۶۹۳ ۱۰۲۲۸۱۷ ۱۹۸۳۳۴ ۱۰۰۸۵ ۷۳۲۰ ۱۵۷۶۳۴۹
بر طبق آخرین آمار، تعداد اعضای هیئت علمی تا پایان سال تحصیلی ۹۱–۹۰ به شرح زیر است:[۲۰]
استاد دانشیار استادیار مربی مربی آموزشیار جمع
۵۷۶ ۸۸۳ ۸۱۵۰ ۱۹۹۷۱ ۵۰۲ ۳۰۰۸۳
لازم است ذکر شود که تا این سال (سال تحصیلی ۹۱–۹۰) تعداد اعضای هیئت علمی دانشگاههای دولتی ۱۸۲۸۲، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ۱۲۶۷۲، پیام نور ۲۸۲۹، مؤسسات آموزش عالی غیردولتی غیرانتفاعی ۲۲۳۴، وزارت آموزش و پرورش ۱۳۴ و دانشگاه فنی و حرفه‌ای ۸۰ نفر بوده‌است که بنابراین دانشگاه آزاد اسلامی بزرگترین جامعهٔ متشکل از اعضای هیئت علمی را دارد.[۲۰]
در حال حاضر (مهرماه ۱۳۹۳)، ۱۲ هزار نفر استادیار در دانشگاه آزاد اسلامی مشغول فعالیت هستند.[۲۱] تا انتهای تیر ماه ۱۳۹۸ حدود ۶٬۰۰۰٬۰۰۰ تن از این دانشگاه دانش‌آموخته، حدود ۱٬۱۰۰٬۰۰۰ دانشجو در آن مشغول تحصیل، حدود ۲۵٬۰۰۰ عضو هیئت علمی تمام وقت و حدود ۴۵٬۰۰۰ استاد مدعو و ۳۵٬۰۰۰ کارمند در آن مشغول کار هستند.
این افراد در ۵۰۵ واحد و مرکز دانشگاهی و در فضایی حدود ۲۰٬۰۰۰٬۰۰۰ متر مربع فضای آموزشی و رفاهی مشغول به تحصیل یا کار هستند. دانشگاه آزاد دارای بیش از ۳۰۰ هزار میلیارد تومان سرمایه، ۲۰ میلیون متر مربع فضای آموزشی و ۱۱٬۰۰۰ آزمایشگاه و کارگاه (ساها) و بیش از ۵۰۰ واحد و مرکز آموزشی است. دانشگاه همچنین دارای ۷۰۰ مدرسه با حدود ۱۰۰٬۰۰۰ دانش آموز است در حال حاضر ۱۰ مجتمع بیمارستانی این دانشگاه در حال فعالیت هستند و ۱۰ مجتمع بیمارستانی دیگر نیز به زودی به این مجموعه اضافه خواهند شد. این دانشگاه عهده‌دار ۳۸ درصد بار آموزش عالی در حوزه‌های مختلف و بیش از ۴۰ درصد بار آموزش پزشکی کشور است. حوزه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی دارای ۹۳ واحد دانشگاهی، هزار و ۸۰۶ عضو هیئت علمی، ۶۱ هزار دانشجو در مقاطع مختلف تحصیلی، ۵۱ رشته دانشگاهی، هزار و ۵۰۰ تخت بیمارستانی در ۱۰ بیمارستان کشور و ۱۳ مجله علوم پزشکی است.[۲۲][۲۲]
ششمین دانشگاه جهان از دیدگاه شمار دانشجو
دانشگاههای نخست جهان از دیدگاه شمار دانشجو عبارتند از:[۲۳]
دانشگاه ایندیرا گاندی در هندوستان
دانشگاه علامه اقبال در پاکستان
سیستم کامیونیتی کالج کالیفرنیا در ایالات متحده
دانشگاه ملی بنگلادش در بنگلادش
دانشگاه آنادولو در ترکیه
دانشگاه آزاد اسلامی در ایران
جایگاه دانشگاه آزاد در رتبه‌بندی سایمگو سال ۲۰۱۴ در جهان
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: وضعیت ۱۰۲ دانشگاه ایرانی در سه حوزه پژوهش، نوآوری و وب سایت در میان بیش از ۵ هزار مؤسسه تحقیقاتی و دانشگاهی دنیا اعلام شد. در این رتبه‌بندی دانشگاههای مختلفی در دنیا در صدر هر کدام از حوزه‌ها قرار گرفته‌اند.[۲۴]
در حوزه نوآوری و شاخص تأثیر فناورانه
دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین رتبه دوم در کشور و ۳۲۸ در جهان
در حوزه پژوهش و شاخص برونداد
دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات (مجموعه واحدها) رتبه هفتم در کشور و ۶۳۸ در جهان
در حوزه پژوهش و شاخص استعداد علمی
دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات (مجموعه واحدها) رتبه سوم در کشور و ۴۵۸ در جهان
مراکز پژوهشی
در حال حاضر دانشگاه آزاد اسلامی دارای یک پژوهشکده (مصوب شورای گسترش آموزش عالی: پژوهشکده محیط‌های خشک (واحد مشهد)) و ۲۸ مرکز تحقیقاتی می‌باشد. برخی از مراکز مهم تحقیقاتی عبارتند از: مرکز تحقیقات مکاترونیک MRL[۲۵] (واحد قزوین)، مرکز تحقیقات مواد پیشرفته AMRC[۲۶] (واحد نجف آباد)، مرکز تحقیقات مهندسی مکانیک و خودرو (واحد قزوین)، مرکز تحقیقات صنعت ساختمان و بتن (واحد قزوین)، مرکز تحقیق و توسعه علوم کامپیوتر CSRDL(واحد قزوین)، مرکز تحقیقات فیزیک پلاسما، مرکز عالی بین‌المللی تحقیقات بین رشته‌ای (CEIS)، مرکز مطالعات استراتژیک، مرکز تحقیقات گیاهان دارویی اردبیل، مرکز مطالعات و تحقیقات محیط زیست و انرژی (CEEVS)، مرکز تحقیقات مهندسی پزشکی (RCBME واحد مشهد)، مرکز تحقیقات باستان‌شناسی (واحد ابهر)، مرکز تحقیقات تهران پزشکی، مرکز تحقیقات شیر و فراورده‌های آن (واحد کرج)، مجتمع آزمایشگاهی و مزارع تحقیقاتی (واحد بروجرد)، مرکز تحقیقات کشاورزی (واحد دامغان) مزارع آموزش تحقیقاتی و گلخانه‌ای (واحد جیرفت)، مزارع آموزشی و تحقیقاتی (واحد رودهن).
بودجه پژوهشی
بودجه پژوهشی دانشگاه از سال ۱۳۷۵ با یک درصد شهریه دریافتی ۳۴ درصد در هر سال برخوردار بوده و به ۳۷۲ میلیارد ریال در سال ۱۳۸۴ افزایش یافته‌است. همچنین درصد بودجه هزینه شده در امر پژوهش به کل بودجه اختصاص یافته به پژوهش در سال اول فقط حدود ۱۲ درصد بود، با روندی افزایشی با درصد جذبی حدود ۴۰ درصد در سال ۱۳۸۴ به حدود ۲۳۵ میلیارد ریال افزایش یافته‌است.[۲۷]
تولیدات علمی
طبق آخرین آمار دریافت شده از پایگاه Scopus، در پنج ماه اول سال ۲۰۰۹ دانشگاه آزاد با ۱۰۷۹ مقاله در سطح کشور موفق به کسب رتبه اول در تولید مقالات علمی شده‌است. به‌طور کلی توسط این دانشگاه تاکنون ۱۴۵۵ کتاب تألیف، ۳۹۱ کتاب ترجمه، ۳۳۶۷ مقاله در نشریات ISI و ۴۹۸۲ مقاله در نشریات علمی-پژوهشی منتشر شده‌است.[۲۸]
طبق آمار سال ۱۳۸۴ تعداد ۹۷۰ مقاله ISI و ۱۹۲۰ مقاله علمی-پژوهشی و ۲۳۰۰ مقاله نیز در کنفرانس‌های خارجی، توسط این دانشگاه منتشر شده‌است. ۳۲۱۲ طرح تحقیقاتی اجرا شده و ۳۰۹۸ طرح تحقیقاتی نیز در حال اجرا بوده‌است. تعداد ۳۳۲ عنوان اختراعات و ابداعات دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی نیز به ثبت رسیده‌اند که که برخی از آنان موفق به دریافت جوایز بین‌المللی گردیده‌اند.[۲۷]
طبق آمار بخش علم سنجی پایگاه سیویلیکا، تاکنون ۸۵ هزار و ۱۷۵ عنوان مقاله در کنفرانس‌ها و ژورنال‌های داخلی توسط مراکز مختلف دانشگاه آزاد ارائه شده‌است و در بین واحدهای دانشگاه آزاد هم واحد علوم و تحقیقات با سه هزار و ۵۳۸ مقاله، اهواز با سه هزار و ۴۷ مقاله و تبریز با دو هزار و ۴۶۹ مقاله از سایر واحدها پیشی گرفته‌اند.[۲۹]
مجلات علمی
دانشگاه آزاد دارای ۳ مجله ISI و ۷۹ مجله علمی-پژوهشی و علمی ترویجی وزارتین و ۱۶۰ مجله علمی عمومی است.[۳۰] رتبه‌بندی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی براساس تعداد مجلات مصوب وزارتین به قرار زیر است:
نام واحد دانشگاهی تعداد مجلات مصوب وزارتین رتبه در بین واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی
علوم و تحقیقات تهران ۱۴ ۱
مرودشت ۸ ۲
تهران جنوب ۵ ۳
کرج، خوراسگان، تهران مرکزی، جیرفت، اهواز ۳ ۴
اراک، گرمسار، تبریز، مجلسی ۲ ۵
باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان
باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی با ۱۸۰ دفتر و ۵ شعبه در تمام استان‌های کشور فعال است.[۲۷] از ابتدای تأسیس باشگاه تاکنون ۵۴هزار نفر جذب شده‌اند.[۳۱] با شروع ریاست دکترکریم زارع فعالیت‌های باشگاه افزایش چشمگیری داشت. ابتدا نام این مجموعه از «باشگاه پژوهشگران جوان» به «باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان» تغییر یافت. جهت‌گیری باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان در دوره جدید حیات خود در راستای توجه به پتانسیل‌های جهان اسلام و حضور نخبگان در حل مشکلات جامعه قرار گرفت و فعالیت‌های آن در این مسیر افزایش یافت.[۳۲] رونمایی ۱۲ طرح باشگاه پژوهشگران در مجلس شورای اسلامی موجب شد با تصویب نمایندگان مجلس در بودجه سال ۹۲ نام بنیاد ملی نخبگان و نام باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان در کنار هم آورده شود و این به معنای برخورداری و بهره‌مندی باشگاه پژوهشگران از تمام کمک‌هایی است که به بنیاد ملی نخبگان ارائه می‌شود.[۳۳] دکترکریم زارع اعلام نمود که با تصویب نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان به حساب باشگاه واریز شده‌است.[۳۴] با پیگیری‌های ریاست باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، قرارداد مرکز پردیس تحقیقاتی پژوهشگران جوان و نخبگان (شهر دانایی) با همکاری شورای اسلامی شهر و شهرداری رودهن منعقد و مقرر شد برای تأسیس دفتر شهر دانایی قطعه زمینی به مساحت ۳۰۰۰ مترمربع در جنب سایت دانشگاه آزاد اسلامی‌رودهن و قطعه زمین دیگری به مقدار تقریبی ده هکتار که قابل توسعه است، به باشگاه اهدا شود. همچنین تاکنون بیش از ۵۰۰ میلیون تومان تشویقی نقدی به مقالات اعضای باشگاه پرداخت شده‌است.[۳۵] تفاهم نامه همکاری علمی – پژوهشی – فناوری بین مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) و باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان (دانشگاه آزاد اسلامی ایران) در مورخ دوم اردیبهشت ۹۳ منعقد گردید.[۳۶] علاوه بر آن باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان با سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، واحد الکترونیکی دانشگاه آزاد اسلامی، پارک علم و فناوری استان آذربایجان شرقی و مرکز علوم و فناوری‌های پیشرفته دانشگاه آزاد اسلامی تفاهم‌نامه منعقد کرده‌است.[۳۵]
کسب مقام در مسابقات جهانی
مسابقات روبوکاپ آلمان(۲۰۰۶)
مسابقات روبوکاپ ژاپن (۲۰۰۵)
نمایشگاه مخترعات و مبتکران آلمان (۲۰۰۵)
مسابقات روبوکاپ پرتغال (۲۰۰۴)
مسابقات روبوکاپ نیوزلند (۲۰۰۴)
مسابقات بتن آمریکا (۲۰۰۴)
مسابقات روباتیک آمریکا (۲۰۰۴)
مسابقات روباتیک شرق کانادا (۲۰۰۴)
نمایشگاه مبتکران و مخترعان اتریش (۲۰۰۴)
مسابقات روباتیک کانادا (۲۰۰۳)، مسابقات بتن کانادا (۲۰۰۳)
مسابقات روبوکاپ ایتالیا (۲۰۰۳)
مسابقات روبوکاپ پرتغال (۲۰۰۲)
سومین دوره مسابقات بتن (۲۰۰۵)
چهارمین دوره مسابقات بتن (۲۰۰۶)
مسابقات روباتیک کانادا (۲۰۰۵)
مسابقات و نمایشگاه بین‌المللی اختراعت و ابداعات ژنو (۲۰۰۶)
مسابقات بتن کشور در واحد یزد (۱۳۸۵)
مسابقات بهترین رتبه در مقاله‌نویسی آمریکا (۲۰۰۶)
اولین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۰۶
دومین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۰۷
سومین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۰۸
چهارمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۰۹
پنجمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۱۰
ششمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۱۱
هفتمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۱۲
هشتمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۱۳
نهمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۱۴
برگزارکننده نه دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران توسط دانشگاه آزاد اسلامی قزوین و پرافتخارترین تیم دانشجویی درایران
قبولی در مقاطع بالاتر
از کل پذیرفته شدگان در مقطع کارشناسی ارشد (۱۹۵۱۹ نفر)، ۹۵۶۸ آن‌ها از فارغ التحصیلان این دانشگاه بوده‌اند (بر اساس نتایج آزمون سال ۱۳۸۵ دانشگاه آزاد اسلامی). همچنین از ۱۸۲ نفر پذیرفته شده در مقطع دکترای تخصصی، ۹۵ نفر آن‌ها از فارغ التحصیلان این دانشگاه (۵۲ درصد) بوده‌اند.
در طول ۹ سال متوالی دانشجویان رشته دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان در امتحان جامع وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قبولی ۱۰۰ درصدی داشته‌اند که در سطح کشور چنین موفقیتی بی‌نظیر است.
کسب بیشترین تعداد قبولی در امتحانات تخصصی دستیاری کشور به‌طوری‌که ۱۳۴ نفر از دانش آموختگان واحد دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی در امتحانات مذکور قبول شده‌اند.
کسب رتبه اول امتحانات بورد تخصصی کشور در سال ۱۳۸۳ توسط دانش آموختگان دانشگاه آزاد اسلامی (با کسب نمره ۱۰۰ از ۱۰۰).
کسب رتبه اول امتحانات جامع علوم پایه دندانپزشکی کل کشور در سال‌های مختلف توسط دانش آموختگان دانشگاه آزاد اسلامی و کسب رتبه دوم امتحانات جامع علوم پایه دندانپزشکی کشور توسط دانش آموختگان دانشگاه آزاد اسلامی.[۲۷]
انجمن‌های دانشجویی
هم‌اکنون ۱۳۴۳ انجمن در حال فعالیت هستند که ۱۱۲۸ عدد از آن‌ها به تصویب رسیده‌اند و بقیه بررسی و گذراندن مراحل تصویب هستند.[۲۷]
در آغاز دهه ۸۰ هجری، عده‌ای از دانشجویان رشته‌های تحصیلی مهندسی عمران و مهندسی صنایع، اقدام به تأسیس انجمن اسلامی دانشجویان پیرو خط امام دانشگاه آزاد اسلامی تهران در این دانشگاه نمودند که در کمتر از ۲ سال پس از اخذ موافقت اصولی این تشکل دانشجوئی، فعالیت آن متوقف شد. این تشکل از آن جهت اهمیت دارد که اولین انجمن اسلامی دانشجویان (بمعنی واقعی کلمه) در دانشگاه آزاد اسلامی بود و توانست در مدت کوتاهی بیش از ۲۰۰۰ عضو جذب کند.[۳۷]
انجمن اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب از ۱۳۹۲/۰۹/۰۹تأسیس شد. این انجمن در مدت کوتاهی توانست پایگاه‌های خود را در تمامی واحدهای تهران جنوب فعال نماید.
فعالیت‌های ورزشی
در بخش مسابقات داخلی دانشگاه با انجام مسابقات گوناگون ورزشی در ۲۷ رشته فعالیت داشته که ۴۰۰٬۰۰۰ دانشجو دانشجو در آن شرکت داشته‌اند. لازم است ذکر شود علی‌رغم موانع متعددی که بر سر راه حضور تیم‌های ورزشی این دانشگاه در مسابقات جهانی وجود داشته‌است، دانشجویان این دانشگاه توانسته‌اند هر سال در مسابقات جهانی دانشجویان (FISU) مقام‌های متعددی کسب نمایند. بیش از ۷۰ درصد تیم‌های اعزامی ایران به مسابقات مذکور از این دانشگاه بوده‌است و بیشترین سهم را در کسب مدال‌های مختلف جهانی برای کشور داشته‌اند.
دانشگاه آزاد با در اختیار داشتن ۲٬۵۰۰٬۰۰۰ مترمربع امکانات ورزشی دارای سرانه فضای ورزشی ۲ مترمربع است. بسیاری از قهرمانان کشور که در این دانشگاه مشغول به تحصیل هستند، توانسته‌اند ۲۸۸ مدال طلا، ۱۸۷ مدال نقره و ۲۳۶ مدال برنز در مسابقات ورزشی بین‌المللی کشور کسب نمایند. دانشگاه آزاد اسلامی در مسابقات بین دانشجویی جهانی (IFISU) -به عنوان تنها نماینده آسیا- شرکت کرد و در میان ۷۰ تیم عنوان نخست را از آن خود کرد.[۲۷]
رسانه‌ها
روزنامه فرهیختگان، خبر گزاری‌های آنا و ایسکانیوز ذیل مرکز رسانه و نشر علمی دانشگاه آزاد اسلامی فعالیت می‌کنند.[۳۸][۳۸]
مناطق آمایشی
دانشگاه آزاد اسلامی دارای ۳۱ دانشگاه استانی به تعداد استان‌های کشور است. رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، روسای دانشگاههای استانی که همان مراکز استان‌ها می‌باشد را با تأیید و معرفی به شورای عالی انقلاب فرهنگی تعیین می‌کند. سایر واحدهای درون هر استان با نظر رئیس استان و تأیید رئیس دانشگاه آزاد معین می‌شوند. واحدهای هر استان زیر نظر دبیرخانه هیئت امنا استان اداره می‌شوند. همچنین بر اساس سند آمایش آموزش عالی، دانشگاههای چند استان با یکدیگر در یک منطقه آمایشی قرار می‌گیرند. دانشگاه آزاد به ده منطقه آمایشی به شرح زیر تقسیم می‌شود:
منطقه یک: استان‌های تهران و البرز
منطقه دو: استان‌های گیلان، مازندران و گلستان
منطقه سه: استان‌های اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، زنجان
منطقه چهار: استان‌های همدان، مرکزی، قزوین، قم
منطقه پنج: استان‌های کردستان، کرمانشاه، لرستان، ایلام
منطقه شش: استان‌های یزد، اصفهان، چهارمحال و بختیاری
منطقه هفت: استان‌های بوشهر، فارس، کهگیلویه و بویراحمد
منطقه هشت: استان‌های هرمزگان، کرمان، سیستان و بلوچستان
منطقه نه: استان‌های خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سمنان
منطقه ده: استان خوزستان[۳۹]
رتبه علمی دانشگاه آزاد اسلامی و واحدهای آن
براساس گزارش۲۰۱۵ایالات متحده آمریکا
دانشگاه آزاد اسلامی جزوه۲۰دانشگاه برتر جهان درحوزه نانو است.
براساسCWUR 2019
دانشگاه آزاد اسلامی برترین دانشگاه ایران و در رتبه۳۷۱ جهان قراردارد. وبالاتر از دانشگاه تهران وصنعتی شریف قرارگرفت.
رتبه‌بندی ۲۰۱۹یو اس نیوز
دانشگاه آزاداسلامی باکل امتیاز۴۷٫۷ دومین دانشگاه ایران، ودرجهان با رتبه۴۶۰ قرارگرفته‌است.
رتبه‌بندی۲۰۱۸ شانگهای
دانشگاه آزاد اسلامی ۲۰بار در رتبه‌بندی موضوعی جزو دانشگاههای برتر ایران قرار گرفت.
رتبه‌بندی۲۰۱۷ QS
دانشگاه آزاد اسلامی در رتبه‌بندی موضوعی (کشاورزی وجنگلداری) رتبه۲۵۱–۳۰۰ را در جهان کسب کرده‌است.
رتبه‌بندی ۲۰۱۸ سایماگو
براساس رتبه‌بندی ۲۰۱۸ مؤسسه سایماگو که براساس اطلاعات سایت علمی اسکوپوس رتبه‌بندی صورت گرفته‌است، رتبهٔ علمی واحد علوم وتحقیقات تهران در ایران ۱۱ ودرجهان۵۴۸ است.[۴۰]
لازم است ذکر شود سایماگو نظامی است که دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی جهان را بر اساس عملکرد پژوهشی در قالب مقالاتی که در نشریات معتبر بین‌المللی چاپ می‌شود (مدارک منتشر شده در نشریات علمی نمایه شده در پایگاه اسکوپوس) ارزیابی و رتبه‌بندی می‌کند.[۴۱]
رتبه‌بندی سال ۹۴–۹۳ پایگاه استنادی علوم جهان اسلامISC
در سال ۹۴ پایگاه استنادی علوم جهان اسلام رتبه‌بندی واحدهای دانشگاههای آزاد اسلامی را بر اساس مبانی زیر منتشر کرد:
پژوهش
آموزش
وجهه بین‌المللی
تسهیلات (امکانات)
فعالیت اجتماعی- اقتصادی
نتیجه رتبه‌بندی بر این اساس بود:[۴۲]
شعبهٔ دانشگاه آزاد رتبه در بین دانشگاههای آزاد
علوم و تحقیقات تهران ۱
کرج ۲
مشهد ۳
تبریز ۴
تهران جنوب ۵
اراک ۶
اصفهان (خورسگان) ۷
تهران مرکزی ۸
شهرضا ۹
اردبیل ۱۰
تهران شمال ۱۱
ساوه ۱۲
نجف آباد ۱۳
یادگار امام خمینی (ره) - شهرری ۱۴
یزد ۱۵
قائم شهر ۱۶
مرودشت ۱۷
شهرکرد ۱۸
رشت ۱۹
قزوین ۲۰
اهواز ۲۱
شاهرود ۲۲
ساری ۲۳
اسلامشهر ۲۴
کرمانشاه ۲۵
آیت لله آملی ۲۶
شیراز ۲۷
ورامین ۲۸
لاهیجان ۲۹
ارومیه ۳۰
همدان ۳۱
گچساران ۳۲
شبستر ۳۳
تنکابن ۳۴
زنجان ۳۵
گرمسار ۳۶
زاهدان ۳۷
تاکستان ۳۸
چالوس ۳۹
کرمان ۴۰
واحدهای جامع
درجه جامع در دانشگاه آزاد اسلامی بالاترین رتبه‌ای است که به واحدهای پیشرو از طرف سازمان مرکزی داده می‌شود. در حال حاضر ۴۶ واحد از حدود ۴۵۰ واحد و مرکز دانشگاه آزاد اسلامی حائز این درجه هستند که عبارتند از:
اردبیل، ارومیه، اهواز، ایلام، بجنورد، بروجرد، بندرعباس، بوشهر، بیرجند، چالوس، خرم‌آباد، دامغان، رشت، رودهن، زاهدان، زنجان، ساری، ساوه، سمنان، سنندج، شاهرود، شوشتر، شهر قدس، شهرکرد، قم، قائمشهر، قوچان، کرمان، کرمانشاه، گرگان، نیشابور، ورامین، همدان، یاسوج، یزد، اراک، تبریز، اصفهان (خوراسگان)، شیراز، قزوین، کرج، مشهد، نجف‌آباد، تهران پزشکی، تهران شمال، تهران جنوب، تهران مرکزی و علوم و تحقیقات[۴۳]
واحدهای جامع مستقل
واحدهای جامع مستقل اختیارات بیشتری دارد و مستقیم با سازمان مرکزی و همین‌طور رئیس دانشگاه آزاد اسلامی کار می‌کند، یعنی این واحدها تابع دانشگاه استان نیستند و ساختار تشکیلاتی دارند که عبارتند از:
نجف‌آباد و علوم و تحقیقات[۴۴]
بحث ادغام و تجمیع
در دانشگاه آزاد اسلامی چندین نوع ادغام مطرح شده‌است که برخی اجرایی شده و برخی هنوز در حد ایده می‌باشد. خلاصه‌ای از وضعیت ادغام‌ها به این صورت است که ابتدا طرح تجمیع یک اجرا شده‌است. در این طرح ۷۵ واحد ادغام شده و تغییر کاربری دادند یا منحل شدند. تعداد واحدهای دانشگاه از ۴۷۲ واحد در مهر ۹۲ بود به ۳۹۷ واحد رسیده‌است. در طرح تجمیع دو تعداد معاونت‌های سازمان مرکزی از ۱۵ معاونت به هفت یا هشت معاونت می‌رسد. کاهش معاونت‌ها و کوچک‌سازی ساختار در ادامه در واحدها و استان‌ها اجرایی می‌شود.
پردیس‌های علوم و تحقیقات تهران
در مقطعی دانشگاه آزاد اسلامی با یک بحران مواجه شد، بحران دولت با دانشگاه آزاد اسلامی که نه رشته‌ای برای دانشگاه آزاد اسلامی تصویب می‌شد و نه همکاری با آن می‌شد. در این شرایط مدیریت دانشگاه و هیئت امنای وقت دانشگاه واکنشی را تدارک دید که آن تدبیر تصویب و تأسیس شعب علوم و تحقیقات بود. مانند دانشگاههای دولتی که برای دانشگاههای خود پردیس و شعب ایجاد کرده بودند. دانشگاه آزاد اسلامی نیز امکان استفاده کرد و این منجر به تأسیس ۴۱ شعبه علوم و تحقیقات در سطح کشور شد. در هر مرکز استان یک شعبه علوم و تحقیقات در نظر گرفته شد. البته در برخی استان‌ها دو شعبه تأسیس شد. رشته‌هایی در این شعبه‌ها ایجاد شد که از سرریز علوم و تحقیقات در آن شهر دانشجو گرفته می‌شد. برنامه این بود که شعب بتوانند مجوز موافقت اصولی تأسیس بگیرند ولی از این ۴۱ شعبه فقط ۸ شعبه توانستند مجوز دریافت نمایند. آن شعبی که مجوز مستقل داشتند با عنوان واحد و آن‌هایی که مجوز نداشتند با عنوان پردیس شناخته می‌شدند. وزارت علوم ضرب‌العجلی را تعیین کرد که تا مهر ماه ۹۳ هر واحدی که نتواند موافقت اصولی دریافت کند، منحل می‌شود و همین‌طور رشته‌هایی که دانشجو گرفته می‌شد مقرر شد تا مهر ماه ۹۳به تصویب نهایی وزارت علوم برسند و در غیر این صورت منحل بشوند. بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم طی توافق وزارت علوم و دانشگاه آزاد اسلامی قرار شد این شعب و واحدهای علوم و تحقیقات با واحدهای مجاور ادغام بشوند و رشته‌ای حذف نشود و به دانشجویان و رشته‌های شعب علوم و تحقیقات به واحدهای مادر دانشگاه آزاد اسلامی هر استان انتقال یابد. ودرسال۱۳۹۷ بااخذ مجوزسازمان مرکزی دانشگاه آزاداسلامی برخی از واحدهای دانشگاهی درمقطع تحصیلات تکمیلی به عنوان پردیس واحد علوم وتحقیقات اقدام به فعالیت نمودند.[۴۵]
ادغام واحدها و مراکز به علت زیان ده بودن
طبق آخرین بحث‌های صورت گرفته، برای توسعه کیفیت دانشگاه آزاد اسلامی، واحدهایی که از نظر کیفیت دارای استاندارد مطلوب نیستند و فضای آموزشی مناسب را ندارند در واحدهای مادر تجمیع می‌شوند.[۴۶] تعداد واحدهای زیان ده در شهریور ۹۲، ۲۳۵ واحد بوده‌است که این تعداد به ۱۷۱ واحد در اسفند ۹۲ کاهش یافته‌است.[۴۷] به علت زیان ده بودن برخی از واحدها با تصویب هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی، ادغام واحدها و مراکز زیان ده با واحدهای همجوار آغاز شد. اولین ادغام واحدها ادغام واحد بومهن در واحد رودهن و مرکز آبسرد در واحد دماوند در تاریخ ۶ آبان ۱۳۹۳ اتفاق افتاد.[۴۸]
تجمیع واحدهای استان‌ها
معاون آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی در تاریخ ۱۹ آبان ۱۳۹۳ جزییات این طرح را مطرح کرد. با هدف افزایش کیفیت آموزشی و جلوگیری از گسترش بی‌رویه کمی واحدهای این دانشگاه، طرح تجمیع دانشگاه آزاد اسلامی در کشور اجرا می‌شود. با اجرای طرح تجمیع، استان‌ها به چهار منطقه شمال، جنوب، غرب و شرق تقسیم می‌شوند و در هر منطقه یک دانشگاه که دارای امکانات و تجهیزات کافی باشد به عنوان مرکز و دانشگاه جامع منطقه‌ای انتخاب و بقیه دانشگاههای اطراف به عنوان دانشکده آن دانشگاه به فعالیت خواهند پرداخت. در اجرای این طرح از گشایش رشته‌های مشابه در دانشکده‌ها و دانشگاه جامع خودداری می‌شود و در هر منطقه با توجه به نیاز جامعه در دانشکده‌ها و دانشگاه جامع، رشته تحصیلی تأسیس و از ایجاد رشته‌های مشابه در دانشکده‌ها و دانشگاه جامع جلوگیری می‌شود.[۴۹]
به صورت عملیاتی، در روز دوشنبه ۱۱ خرداد ۱۳۹۴، اعلام شد که جلسه هیئت امنای استان ایلام دانشگاه آزاد اسلامی برگزار و موضوع تجمیع واحدها و مراکز آموزشی استان مطرح شد که بر اساس آن با تشکیل دانشگاه آزاد اسلامی استان ایلام در چارچوب مصوبه ۷۲۱ شورای عالی انقلاب فرهنگی موافقت گردید در این راستا تمامی واحدها و مراکز آموزشی استان ایلام به عنوان پردیس واحد ایلام کماکان ادامه فعالیت خواهد داد. همچنین مقرر شد هیئت امنای استانی در مدت یک ماه نسبت به تدوین آیین‌نامه اجرایی و تجمیع مدیریت‌ها و تشکیل دانشگاه آزاد اسلامی استان ایلام و تعریف پردیس‌ها و عملکرد آن‌ها اقدام نماید.[۵۰]
البته در استان اصفهان به لحاظ تضاد بین دو واحد بزرگ منطقه یعنی واحدهای اصفهان (خوراسگان) و نجف‌آباد طرح استانی شدن عملاً شکست خورد و واحد نجف‌آباد به همراه واحد علوم و تحقیقات به عنوان واحد جامع مستقل شناخته شد.
تجمیع واحدهای کاردانی دانشگاه آزاد اسلامی در سازمان سما
رئیس سازمان سما دانشگاه آزاد با اشاره به طرح تجمیع واحدهای کاردانی دانشگاه آزاد در واحدهای سازمان سما گفت: بخشنامه این طرح صادر شده و پس از انجام طرح‌های پژوهشی امیدواریم تا بهمن‌ماه(۱۳۹۳) این طرح عملیاتی شود و تمامی واحدهای کاردانی در سازمان سما تجمیع شوند. بخشنامه تجمیع کاردانی دانشگاه آزاد در واحدهای سازمان سما تدوین شده و دستور آن نیز صادر شده‌است. اما برای عملیاتی کردن این کار طرح پژوهشی را در حال اجرا داریم تا نقاط مثبت و منفی این طرح ارزیابی شود. با اجرایی شدن این طرح، رشته محل‌های کاردانی ناپیوسته نیز به فعالیت‌های سازمان سما می‌پیوندند.[۵۱]
انتقادات
حداد عادل در انتقاد از دانشگاه آزاد گفته‌است: «این دانشگاه کیفیت را پابه پای کمیت توسعه نداده‌است و باید اجازه دهیم انتقادها هم از آن بیان شود اما برخورد سیاسی با این دانشگاه را نیز درست نمی‌دانم. وی افزود: ظرفیت دانشگاههای دولتی در حال حاضر برای تحت پوشش قرار دادن تمام متقاضیان کافی نیست و باید چنین نهادهایی وجود داشته باشد اما این بدان معنا نیست که دانشگاه آزاد نباید مورد نظارت باشد.»[۵۲]
منابع مالی
در اساسنامه دانشگاه آزاد محل تأمین هزینه‌های آن اخذ شهریه از دانشجویان، کمک‌های مردم، دولت و نهادهای انقلاب اسلامی ذکر شده‌است. اولین قلم کمک به دانشگاه آزاد نیز مبلغ یک میلیون تومان کمک روح‌الله خمینی بود.[۵۳] دانشگاه آزاد فعالیت خود را پیش از بازگشایی دانشگاههای دولتی (که در جریان انقلاب فرهنگی تعطیل شده بود) بدون دریافت مجوز از شورای عالی گسترش آموزش عالی یا شورای عالی انقلاب فرهنگی آغاز و مجدداً کمکی به ارزش صد و پنجاه میلیون ریال از دادستانی انقلاب دریافت کرده و در ۲۷ اسفند ۱۳۶۱ خود را به عنوان مؤسسه‌ای غیرتجاری به شماره ۲۴۵۱ در اداره ثبت شرکت‌ها ثبت می‌کند.
دانشگاه آزاد معتقد است که اقدام در اخذ شهریه بسیار منطقی‌تر است است چرا که به این شکل برخلاف روش دانشگاههای دولتی که از منابع دولت استفاده می‌کنند، هزینه تحصیل فقط توسط خود فرد تأمین می‌شود.
مجموع شهریه دریافت‌شده از یک میلیون و دویست هزار دانشجوی دانشگاه در سال ۸۴–۸۵ نیز حدود ۷۰۰ میلیارد تومان بوده که در مقایسه با یک میلیارد و سیصد و پنجاه میلیون تومان بودجه نظام آموزش عالی دولتی برای سیصد هزار دانشجو به این معنا است که دانشگاههای دولتی به ازای هر دانشجو هزینه‌ای معادل هفت و نیم برابر شهریه دانشگاه آزاد از صندوق دولت برداشت کرده‌اند.[۵۴]
علی عزتی نماینده مجلس شورای اسلامی در این ارتباط گفت:دانشگاه آزاد اسلامی بدون هیچ گونه حمایت از سوی دولت و تنها از محل پرداخت شهریه‌های اخذ شده از دانشجویان اداره شده و نه تنها هیج هزینه‌ای را بر دولت تحمیل نکرده‌است، بلکه سالیانه از خروج میلیاردها دلار ارز از کشور جلوگیری کرده‌است.[۵۵]
جستارهای وابسته
فهرست مراکز دانشگاه آزاد اسلامی
آموزش عالی در ایران
شورای عالی انقلاب فرهنگی
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
وزارت آموزش و پرورش
جهت اطلاعات بیشتر به سایت www.kishtech.com مراجعه فرمایید.
abolfazl