همه چیز درباره دیه و مجازات آن

[darsoodarabi]

یکی از مهم‌ترین مجازات‌ها در قانون مجازات اسلامی، دیه است. مجازات دیه برای جرم‌های غیرعمدی که توسط فردی علیه جان، اعضای بدن یا منافع اعضای بدن فرد دیگری انجام شود، مشخص شده است. همچنین اگر فردی جرمی را به صورت عمدی انجام داده باشد و طبق قوانین کشور، شامل قصاص نشود، مجرم ملزم به پرداخت دیه خواهد بود. بنابراین طبق قانون و مقررات کشور و اسلام، اگر فردی به عمد یا غیر عمد موجب آسیب به جان و سلامت جسمی شخص دیگری شود، مجازات شده و باید جبران خسارت کند. در این مطلب به بررسی انواع دیه و مسائل مربوط به آن می‌پردازیم.



تعریف دیه چیست؟
دیه مال و اموال مجرم بوده که به علت صدمه به جان، قطع اعضای بدن یا منافع اعضا، به فرد دیگر یا ورثه او تعلق می‌گیرد. مبلغ دیه با توجه به وقوع جرم در ماه‌های حرام به میزان یک سوم افزایش می‌یابد که در اصطلاح فقهی، تغلیظ دیه نامیده می‌شود.
تعریف دیه طبق ماده ۴۴۵ قانون مجازات اسلامی عبارت است از: “دیه مقدار مال معینی است که در شرح مقدس به سبب جنایت غیر عمدی بر نفس، عضو، منفعت یا جنایات عمدی در مواردی که به هر جهت قصاص ندارد، تعیین شده است.”
بنابراین شرایط تعیین دیه عبارت است از:
جرم‌هایی که به صورت عمدی انجام شده و به دلایل قانونی شامل قصاص نمی‌شوند.
در جرایمی نظیر ضرب و شتم که به صورت غیر عمد انجام شده، مجرم محکوم به پرداخت دیه است.

اقسام دیه چیست؟
دیه دارای دو بخش مجزا بوده که عبارتند از:
دیه مقدر
دیه غیر مقدر
دیه مقدر به این منظور است که میزان دیه توسط قانون مجازات اسلامی مشخص شده است اما در دیه غیر مقدر میزان دیه در قانون مجازات مشخص نشده و توسط کارشناسی پزشکی قانونی و قاضی دادگاه تعیین می‌شود.

معرفی انواع دیه
دیه بر طبق قوانین مجازات اسلامی دارای انواع مختلفی است. در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
دیه قتل
دیه قتل، دیه کامل انسان است که توسط قوه قضائیه مبلغ آن در هر سال مشخص می‌گردد. بنابراین طبق قانون اگر فردی مرتکب قتل شود، محکوم به پرداخت دیه کامل به خانواده مقتول است و بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران، میزان دیه قتل نفس زن و مرد تفاوت دارد.
دیه اعضای بدن
دیه اعضای بدن به گونه ایست که اگر فردی به صورت عمدی یا غیر عمدی به اعضای بدن شخص دیگری آسیب وارد کند، ملزم به پرداخت دیه است. به این صورت که اگر شخصی از یک عضو، تنها یک عدد داشته باشد و آن عضو توسط مجرم از بین برود، مجرم ملزم به پرداخت دیه کامل به آن شخص است. در صورتی که شخص از یک عضو دو عدد داشته باشد (مانند دست)  و یکی از عضوها توسط فرد مجرم از بین برود، مجرم محکوم به پرداخت نصف دیه کامل به آن شخص خواهد بود. همچنین در صورت از بین رفتن هر دو عضو، مشمول پرداخت دیه کامل می‌شود. در قانون و مقرارت مجازات اسلامی برای از بین بردن اعضای بدن، دیه مشخصی تعیین شده است. برای نمونه، دیه لب، بینی، لاله گوش، زبان، دندان، گردن، فک، دست و پا توسط قانون مجازات اسلامی به صورت جداگانه مشخص شده است. شما می‌توانید با مطالعه مقالات زیر اطلاعات کامل‌تری درباره دیه اعضای بدن به دست آورید.
دیه لب چقدر است؟
دیه شکستگی بینی
دیه گوش چقدر است؟
دیه کج شدن بینی
دیه منافع اعضا
دیه منافع اعضا به مجرمی که موجب از بین رفتن حواس یک فرد شده، تعلق می‌گیرد. به این صورت که فرد ضارب محکوم به پرداخت دیه منافع اعضا خواهد بود. برای نمونه می‌توانیم به گوش فردی که توسط شخص ضارب آسیبی به آن نرسیده اما شنوایی آن فرد از بین رفته، اشاره کنیم. دیه منافع اعضا بر طبق قانون مجازات اسلامی به مواردی نظیر دیه عقل، دیه بینایی، دیه بویایی، دیه شنوایی و غیره تعلق می‌گیرد.معرفی انواع دیه
دیه جراحات
در مواردی که مجرم به صورت عمدی یا غیرعمدی جراحتی در یک شخص به وجود آورد، مجرم محکوم به پرداخت دیه جراحات به آن فرد خواهد شد. میزان دیه جراحات با توجه به مقدار جراحت ایجاد شده در فرد مضروب با تشخیص پزشکی قانونی تعیین می‌شود. دیه جراحات شامل دیه خراش، کبودی و تورم است.

نرخ دیه چگونه محاسبه می‌ شود؟
میزان دیه کامل یک انسان با مبلغ روز ۱۰۰ شتر سالم و بدون مشکل برابر است اما میزان دیه‌های مختلف در زمان پرداخت آنها توسط قانون مجازات کشور محاسبه خواهد شد. همچنین برای بسیاری از جرایم، دیه مشخصی توسط قانون مجازات اسلامی مشخص نشده، به همین سبب مبلغ دیه این جرایم بر اساس گواهی پزشکی قانونی تعیین می‌گردد.

تعیین مبلغ دیه و قیمت دیه سال 1401
میزان دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۱ در ماه‌های غیر حرام توسط قوه قضائیه ۶۰۰ میلیون تومان اعلام شد. در ماه‌های حرام نظیر محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه، دیه به میزان یک سوم افزایش پیدا کرده و ۸۰۰ میلیون تومان است.

تفاوت دیه زن و مرد
از اصلی ترین دلایل تفاوت دیه زن و مرد طبق اسلام این است که مردان مسئولیت و تأمین خرج و مخارج زندگی را برعهده دارند و تأمین نیازهای مالی خانواده برعهده مردان است. بنابراین با از بین رفتن سرپرست خانواده، مشکلات مالی زیادی برای آن خانواده به وجود می‌آید. به همین سبب قانون مجازات اسلامی دیه مرد را دو برابر دیه زن اعلام کرده تا نیازهای مالی خانواده رفع شود. تفاوت دیه زن و مرد، نشان دهنده برتری مرد نسبت به زن نخواهد بود. قوه قضائیه قانونی برای حمایت از زنان سرپرست خانواده تصویب کرده تا از طریق بیمه، زن و مرد دیه برابری داشته باشند. بنابراین طبق قوانین جدید در قانون بیمه شخص ثالث، شرکت‌های بیمه و صندوق تأمین خسارت‌های بدنی باید به صورت برابر دیه زن و مرد را پرداخت کنند. توجه داشته باشید که این قانون تنها برای حوادث رانندگی و شرکت‌های بیمه قابل اجرا خواهد بود. بر اساس قانون، خسارت و دیه وارد شده بر شخص ثالث در حوادث رانندگی، توسط شرکت‌های بیمه پرداخت شده و تفاوتی میان میزان دیه زن و مرد نیست و هر دو دیه کامل را دریافت خواهند کرد. بنابراین شرکت‌های بیمه باید خسارات وارد شده را بدون توجه به مواردی نظیر دین و جنسیت تا سقف تعهدات بیمه نامه به زن و مرد پرداخت کنند.