دستگاه های اندازه گیری تابلویی

[علیرضا پورحبیب]

دستگاه های اندازه گیری تابلویی وسایل اندازه گیری الکتریکی هستند که معمولاً با دقت (حساسیت) کمتر و در کلاس (طبقه بندی) پایین تر (۵- ۲٫۵) ساخته می شوند.

در موردهای دقیق تر با کلاس ۱٫۵ یا ۱ هم ممکن است ساخته شوند، از نظر ساختمان خارجی ضدضربه، ضدآب و مقاوم در برابر عوامل خارجی نیز می باشند به خاطر نصب در روی تابلوهای کارخانجات صنعتی یا تابلوهای فرمان، تولید و توزیع انرژی الکتریکی به صورت: ولت متر، آمپر متر، وات متر، فرکانس متر، کسینوس فی متر و کنتور به همراه مبدلهای (ترانسفور اندازه گیری) جریان و یا ولتاژ استفاده می شوند.

صفحۀ نشان دهندۀ این وسایل به شکل مربع، مربع مستطیل و یا گرد با حدود اندازه گیری ۹۰، ۲۷۰ و ۳۶۰ درجه می باشند و در روی تابلو به صورت عمودی، افقی و یا مایل نصب می شوند در شکل مربع با استندارد دین، معمولاً به اندازه های ۴۸، ۷۲، ۹۶، ۱۴۴، ۱۹۲ میلی متر انتخاب می شوند و برخلاف دستگاه های اندازه گیری پرتابل (قابل جابه جایی) و آزمایشگاهی یک رنج سنجش بیشتر ندارند و قابل تغییر نیستند.

 
[list]

[*]آمپرمتر
[/list]

در مدار به شکل سری قرار می گیرد، برای توسعۀ اندازه گیری در جریان های مستقیم و متناوب توان پایین از مقاومت های موازی (Rp) که به آن شنت آمپرمتر می گویند استفاده می شود.

برای نصب در تابلوهای سه فاز آمپر پایین (کمتر از ۱۰۰ آمپر) به شکل مستقیم (یکسره، بدون مبدل) و برای آمپراژهای بالا با استفاده از ترانسفورماتور جریان بسته می شوند. سیم پیچ اولیه ترانسفورماتور جریان فقط شین (شمش) حامل جریان می باشد.

نسبت تبدیل معمولاً در این مبدل ها به گونه ای است که همواره جریان خروجی (ثانویه) از محدودۀ ۵ آمپر بیشتر نمی شود و مثلاً با نسبتهای ۱۰۰ به ۵ آمپر یا ۲۰۰ به ۵ آمپر ساخته می شوند.

وسایلی برای اندازه گیری جریان الکتریکی است. از جهات مختلف، انواع گوناگونی دارد. برای سفارش یک آمپر متر می بایست به نکات زیر توجه کرد و آن ها برای سازنده در مقطع سفارش مشخص  نمود.

– اندازه آمپرمتر (۴۸*۴۸ ، ۷۲*۷۲ ، ۹۶*۹۶، ۱۴۴*۱۴۴، ۹۶*۴۸)

– نحوه نصب (Flush mounted: مناسب برای نصب روی درب – Surface mounted: مناسب برای نصب روی سطح). اغلب در صنعت تابلوسازی از نوع Flush mounted استفاده می شود.

– کلاس دقت ۰٫۵ ، ۱ و یا ۱٫۵ که هرچه این عدد کمتر باشد دقت وسیلۀ اندازه گیری بیش تر خواهد بود.

– نحوۀ مندرج نمودن صفحه آمپرمتر: برای مشخص نمودن این مشخصه بایستی دو مشخصه فرعی را متذکر شد.

۱٫ نسبت تبدیل ترانس جریانی که آمپرمتر را تغذیه می کند.

۲٫ حداکثر جریانی که ممکن است از آمپرمتر عبور کند بدون آن که ضربه ای ناگهانی به عقربه بخورد.

به این مشخصه در زبان انگلیسی Graduation گفته و عدد مشخص کننده این کمیت می تواند ۱، ۱٫۲ ، ۲، ۵ و یا ۶ باشد. در مصارف موتوری به علت جریان راه اندازی که ۵ الی ۶ برابر جریان نامی است In Graduation=(5 or6) مورد نیاز است، لذا در مصارف غیر موتوری این عدد می تواند ۱٫۲ یا ۲ باشد. حداکثر زاویه ی که عقربه طی می کند این عدد می تواند ۹۰ درجه یا ۱۸۰ درجه و یا ۲۴۰ درجه باشد.

 

نکته:

برخی آمپرمترها می توانند به عقربه ای مجهز باشند که فقط می تواند از اعداد کم به سمت اعداد بزرگ تر حرکت کند. به عبارت دیگر پشت این عقربه خاص، فنری وجود ندارد که در وقتی جریان کم می شود عقربه نیز به سمت اعداد کم تر برگردد. به این نوع از آمپرمترها که مجهز به عقربه ثانویه ای با این مشخصه باشند آمپرمتر مجهز به Max.Demandگفته می شود.

 
[list]

[*]ولت متر
[/list]

ولت متر در مدار به صورت موازی بسته می شود. برای توسعه اندازه گیری در جریان مستقیم و متناوب یک فاز فشار ضعیف از مقاومتهای سری (Rs) جهت زیاد شدن مقاومت داخلی استفاده می کنند.

برای اندازه گیری ولتاژهای بالا (فشار متوسط و قوی) از ترانسفورماتور ولتاژ که معمولاً به نسبت ۲۰ کیلو ولت به ۲۰۰ ولت طراحی و ساخته شده است استفاده می نمایند. در تابلوهای سه فازه با استفاده از کلید ویژه (کلید ولت متریک کلید لاین) فقط با یک ولت متر می توان ولتاژهای هر فاز  T,N-S,N-R,N و همچنین ولتاژهای خط T,R-S,T-R, S را در هر زمان به سادگی اندازه گیری نمود.

 

این دستگاه اندازه گیری نیز مشابه آمپرمتر بوده با این تفاوت که به جای نسبت تبدیل جریان، باید تبدیل ولتاژی را مشخص کرد. برای سفارش ولت متر VT:20.000/100 کافیست لذا اگر ولت به ازای ۱۰۰ ولت در ورودی اش مقدار ۲۰ کیلو ولت را نشان دهد، به ازای ۱۰۰/V3 ولت در ورودی خود، عدد ۱۱۵۰۰ ولت را که همان ۲۰٫۰۰۰/V3 است را نشان خواهد داد.

تفاوت دیگری که ولت متر با آمپرمتر دارد این است که Graduation عقربه هیچ موقع نمی تواند ۵ یا ۶ برابر ولتاژ نامی سیستم باشد؛ چون ولتاژ شبکه ۵ یا ۶ برابر حالت ولتاژ نامی اش نمی شود. اغلب Graduation برابر با ۱٫۲ کافی است.

 
[list]

[*]پاورمتر 
[/list]پاورمتر اشنایدر الکتریک با داشتن کلاس دقت بالا، قابلیت محاسبه دیماند، پورت ارتباطی سریال یا شبکه اترنت، ورودی – خروجی دیجیتال یا آنالوگ، ساعت داخلی یا RTC، قابلیت ایجاد تعرفه، محاسبه THD و یا TDD، نمایش بزرگی مولفه های هارومونیکی بصورت انفرادی از مرغوبترین پاورآنالیزرهای موجود به شمار می آید. در حال حاضر پاورمترهای سری ۲۰۰۰ اشنایدر الکتریک جایگزین پاورمترهای سری ۱۰۰۰ شده است و همچنین قیمت پاورمتر اشنایدر الکتریک باتوجه به امکانات آن افزایش می یابد.