بر اساس موازین شرعی و همچنین قانون مدنی ، زن و شوهر باید پس از ازدواج ، با یکدیگر حسن رفتار داشته باشند و حقوق یکدیگر را رعایت نمایند . در همین راستا ، در قانون مدنی ، برخی از حقوق و تکالیف مشترک میان زوجین نیز تعیین شده است . بر این مبنا، زنان ، مکلف شده اند که از همسر خود تمکین نمایند و در مقابل ، شوهر نیز موظف شده است به همسر خود نفقه بپردازد .

با این حال ، الزام زن به تمکین از شوهر ، مطلق نبوده و حد و حدود خاصی دارد که باید مورد توجه قرار گیرد . به عبارت دیگر ، تمکین زن از شوهر ، در مواردی ، استثنائاتی هم دارد و مرد ، نمی تواند در هر زمانی ، تمکین کامل از همسر خود را درخواست نماید . اما سوالی که ممکن است مطرح شود ، آن است که بر اساس قانون ، حد تمکین زن شامل چه مواردی است و عدم رعایت آن ، چه آثاری دارد ؟

برای پاسخ دادن به این سوال ، در ادامه این مقاله ، به بررسی این موضوعات می پردازیم که حدود تمکین زوجه به چه معناست ، موارد حد تمکین زن در قانون مدنی شامل چیست و در صورت عدم توجه به آن ، آثار عدم رعایت حد تمکین زن چه مواردی خواهد بود ؟

بر اساس قانون مدنی ، همین که زن و مردی با یکدیگر ازدواج کردند ، حقوق و تکالیفی که ناشی از روابط زوجیت هستند ، بر ایشان بار می شود . یکی از این تکالیف ، تمکین می باشد که معمولا در ارتباط با زوجه مطرح می شود ؛ اما به لحاظ شرعی و قانونی ، مردان نیز موظف به حسن معاشرت با همسر و رعایت حقوق مادی و معنوی وی هستند ، به علاوه اینکه ، پرداخت نفقه زن نیز بر عهده شوهر می باشد .

متاسفانه ، در حال حاضر ، دعاوی ناشی از عدم تمکین زن از شوهر و عدم رعایت حد تمکین زن ، در دادگاه های خانواده ، حجم زیادی از پرونده ها را به خود اختصاص داده و بسیاری از زوجینی که در روابط زناشویی خود با همسر ، دچار اختلاف شده اند ، ابتدائا در دادگاه خانواده ، دعوی الزام به تمکین مطرح می کنند تا از این طریق ، یا رضایت همسر برای تمکین را فراهم نموده و یا اینکه از مزایا و آثار اثبات عدم تمکین زن ، یعنی پرداخت نکردن نفقه ، بهره مند شوند .

در همین راستا ، ممکن است این سوال مطرح شود که حد تمکین زن شامل چه مواردی است ؟ آیا زن در همه موارد ، موظف به تمکین از شوهر خود می باشد یا این تکلیف ، استثنائاتی هم دارد ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که منظور از حد تمکین زن ، صرفا حد و حدود متعارفی است که زن ، می بایست از همسر خود تمکین خاص و تمکین عام به عمل آورد ؛ لذا خارج از حدود متعارف ، زن ، الزامی به تمکین از شوهر نخواهد داشت .

به عنوان نمونه ، مصداق تمکین خاص از شوهر ، برقراری رابطه جنسی متعارف با شوهر می باشد که زن ، در این رابطه ، به لحاظ شرعی و قانونی ، باید نیازهای متعارف همسر خود را در همه حال ، برآورده نماید . با این وجود ، گاهی زن ، در ایام عادت ماهیانه قرار دارد و یا اینکه دچار بیماری ای است که رعایت حد تمکین از همسر برای وی ، غیر ممکن یا دشوار خواهد شد . در این گونه موارد و نیز ، سایر مواردی که زن ، عذر موجه عدم تمکین دارد ، می تواند از تمکین ، برابر شوهر خودداری کند ؛ بی آنکه حکم و آثار عدم تمکین بر وی اعمال شود .

علاوه بر اینها ، برقراری روابط زناشویی میان زوجین ، می بایست بدون آسیب و ضرر رسانیدن به زن و در حدود متعارف باشد ؛ به همین دلیل ، برخی اعمال جنسی غیر متعارف ، از قبیل روابط جنسی دهانی و یا مقعدی ، به لحاظ شرعی ، کراهت شدیدی دارند ؛ فلذا نمی توان در این گونه موارد ، زن را ملزم به تمکین از شوهر دانست ؛ چرا که تمکین ، از حد و حدود متعارف خود ، خارج شده است .

در قسمت قبل ، به این سوال پرداختیم که حد تمکین زن چیست و همانطور که گفته شد ، منظور از حد تمکین زن ، آن است که زن ، تنها در حدود متعارف ، ملزم به تمکین و تبعیت از شوهر خود می باشد و به جهت درخواست های غیر معقول و غیر متعارف شوهر ، به هیچ وجه نمی توان زن را موظف به تمکین دانست . در همین راستا ، قانون مدنی ، برخی موارد تمکین زن از شوهر و حدود آن را مشخص نموده است .

به عنوان نمونه ، بر اساس ماده 1103 قانون مدنی ، هم زن و هم شوهر ، مکلف هستند که با یکدیگر ، حسن معاشرت داشته باشند و به موجب ماده 1104 قانون مدنی ، زوجین باید در راستای تقویت زندگی خانوادگی و تربیت اولاد ، با یکدیگر همکاری و مشارکت داشته باشند . اما در خصوص تمکین عام ، ماده 1105 قانون مدنی مقرر نموده است که در روابط زوجین با یکدیگر ، ریاست خانواده ، با شوهر است و زن ، می بایست ریاست شوهر در امور کلی خانوادگی را پذیرا باشد .

ماده ناظر بر تمکین خاص زن از شوهر نیز ، ماده 1108 قانون مدنی است . بر اساس این ماده ، زن ، می بایست از همسر خود تمکین داشته باشد و در صورتی که بدون مانع مشروع ( از قبیل بیمار بودن ، عادت ماهیانه ، خوف از ضرر بدنی و ... ) از ادای وظایف ناشی از زوجیت ، یعنی روابط زناشویی امتناع نماید ، زن ناشزه محسوب شده و حق دریافت نفقه نخواهد داشت .

با این وجود ، در برخی از مواد قانون مدنی ، حدود تمکین از شوهر نیز تعیین گردیده است . به عنوان نمونه ، بر اساس ماده 1114 قانون مدنی ، اصولا ، زن موظف است در همان منزلی که شوهر تعیین می کند ، سکونت نماید ؛ با این حال ، اگر اختیار تعیین محل زندگی و مسکن ، حین عقد نکاح ، به زن داده شده باشد ، زن می تواند از تمکین عام خودداری کرده و در منزل دیگری سکونت کند ، بی آنکه ناشزه محسوب شود .

همچنین ، بر اساس ماده 1115 قانون مدنی ، اگر زندگی مشترک زن و شوهر در یک منزل ، سبب ایجاد ترس از ضرر بدنی ، مالی و شرافتی برای زن همراه باشد ، زن می تواند در منزل دیگری سکونت کرده و از تمکین امتناع نماید و در عین حال ، نفقه خود را مطالبه نماید . لذا حد تمکین زن ، در چنین مواردی ، محدود و مضیق خواهد شد .

در قسمت قبل ، حدود تمکین زن و موارد قانونی مرتبط با حد تمکین زن ، بر اساس قانون مدنی ، مورد بررسی قرار گرفت . ثمره این بحث ، در آن است که اگر مرد ، دعوایی در خصوص الزام به تمکین در دادگاه اقامه نموده و عدم تمکین زن را اثبات نماید ، آثار عدم تمکین زن اجرا می شود . به همین دلیل ، در این قسمت ، قصد داریم به بررسی این سوال بپردازیم که آثار عدم رعایت حد تمکین زن چیست ؟ اگر اثبات شود که زن ، حد متعارف تمکین در برابر شوهر را انجام نداده ، چه آثار و ضمانت های اجراهایی از این امر ناشی می شود ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که اصولا ، تمکین از شوهر و پرداخت نفقه ، تکلیف متقابل زن و شوهر می باشد . بنابراین ، به دلیل ارتباط تمکین و نفقه ، می توان گفت که مهم ترین اثر عدم رعایت حد تمکین از طرف زن ، آن است که اگر زن ، بدون هیچ گونه دلیل موجه و منطقی و بدون وجود موانع مشروع ، از تمکین در برابر شوهر امتناع نموده باشد ، حق مطالبه و دریافت نفقه را نخواهد داشت .

یکی دیگر از آثار عدم رعایت حد تمکین از طرف زن ، آن است که مرد ، می تواند به دلیل عسر و حرج ناشی از عدم رعایت وظایف زناشویی و حد تمکین زن ، از دادگاه درخواست نماید که به وی ، اجازه ازدواج مجدد داده شود. البته ، صدور حکم اجازه ازدواج مجدد برای مرد ، منوط به این است که ابتدا ، عدم تمکین خاص یا نشوز زن به اثبات رسیده و زن ، به زندگی مشترک با همسر و ایفای وظایف زناشویی خود ، مبادرت نکرده باشد .

البته ، آثار عدم رعایت حد تمکین ، صرفا در شرایطی ایجاد می شود که عدم تمکین زن ، غیر موجه باشد . به همین دلیل ، در صورتی که به عنوان نمونه ، خودداری از تمکین خاص در برابر شوهر و یا ترک زندگی مشترک توسط زوجه ، بنا به دلیل موجه ، مشروع و قانونی صورت پذیرفته باشد ، نه تنها حق نفقه زن قطع نمی شود ، شوهر نیز اجازه ازدواج مجدد ، بدون رضایت زوجه را نخواهد داشت .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص حد تمکین زن در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون حد تمکین زن پاسخ دهند .