پیوند میان زن و شوهر ، مجموعه ای از حقوق و تکالیف مشترک را برای آنان تعیین می کند . این تکالیف و وظایف مشترک ، ریشه در قانون ، شرع ، عرف و اخلاق اجتماعی دارند . به عنوان نمونه ، مهریه و نفقه ای که مرد ، به همسر خود می پردازد و در مقابل نیز ، زنان به لحاظ قانونی می بایست از شوهر خود ، تمکین عام و خاص داشته باشند . گذشته از این ها ، زن و شوهر ، پس از اینکه صاحب فرزند شدند ، می بایست در خصوص حضانت و تربیت فرزندان کوشش نموده و حقوق مادی و معنوی فرزندان را نیز تامین نمایند .

با این وجود ، گاهی مرد ، زودتر از همسر خود فوت می کند و فوت کردن مرد ، زن را به لحاظ مادی و معنوی ، دچار شرایط به نسبت دشواری می نماید ؛ به خصوص در موقعیتی که متکفل معیشت خانواده ، صرفا شوهر بوده باشد . لذا این سوال ممکن است مطرح شود که تکالیف زن بعد از مرگ شوهر چیست و قانون ، برای خانم هایی که شوهر آنان فوت کرده یا مرده است ، چه تکالیف و وظایفی را در نظر گرفته است ؟

لذا برای پاسخ دادن به این سوال که وظایف زن بعد از فوت همسر شامل چه مواردی است ، به بیان نکاتی در خصوص وظایف زن در رابطه با عده بعد از فوت همسر ، وظایف زن در رابطه با حضانت فرزندان بعد از فوت همسر و نیز وظایف زن در رابطه با اموال به جا مانده بعد از فوت همسر خواهیم پرداخت .

فوت شوهر ، زن را به لحاظ حقوقی ، در شرایط خاصی قرار می دهد که بر اساس آن ، زنان می بایست برخی وظایفی که در قانون ، برای آنها مقرر شده است را انجام دهند . گاهی این سوال مطرح می شود که وظایف زن بعد از فوت و مرگ شوهر ، شامل چه مواردی می باشد ؟ به عبارت دیگر ، در قانون ، برای خانم هایی که همسر آنها فوت کرده است ، چه تکالیفی مقرر شده است ؟ برای پاسخ دادن به این سوال ، باید شرایط متمایز هر فرد را نیز لحاظ نمود .

به عنوان نمونه ، زن شوهردار ، با داشتن فرزند ، وظایف و تکالیف بیشتری در خصوص زندگی مشترک خود داشته و به عبارت دیگر ، ممکن است که متکفل امور معیشتی یا پرداخت نفقه به فرزندان خود باشد و موظف به حضانت از کودکان شود .

همچنین ، تمامی خانم هایی که همسر خود را از دست می دهند ، به لحاظ قانونی ، مکلفند که پس از فوت شوهر ، عده نگه داشته و پس از آن ، در صورت تمایل ، با مرد دیگری ازدواج کنند . اما در هر صورت ، در طول مدت عده وفات شوهر ، زنان حق نفقه خواهند داشت .

به علاوه اینکه ، ممکن است شوهر فوت شده ، در حین فوت ، اموالی را از خود به جای گذاشته باشد . در این حالت ، اصولا زن ، می تواند پس از عمل کردن به وصیت شوهر ، از اموال شوهر خود ، حقوق مالی خود از قبیل نفقه معوقه ، اجرت المثل ایام زندگی مشترک و مهریه خود را مطالبه نماید و سپس ، مابقی آن را به صورت سهم الارث ، میان سایر ورثه تقسیم نمایند .

لذا در قسمت های بعدی ، به تفصیل ، مهم ترین تکالیف زن پس از مرگ شوهر را ، در خصوص مواردی همچون نگه داشتن عده وفات شوهر و همچنین ، سایر وظایف زن متاهل ، چه در زمینه مالی و چه در زمینه مراقبت و حضانت فرزندان ، بررسی خواهیم نمود .

البته ، ذکر این نکته نیز الزامی است که علاوه بر اینکه زن ، بعد از مرگ شوهر ، به لحاظ قانونی وظایفی دارد ، حقوقی نیز برای وی پیش بینی شده است که در ادامه ، به برخی از آنها نیز اشاره خواهیم کرد .

یکی از مهم ترین تکالیف پیش بینی شده در قانون مدنی ، برای زنانی که از همسر خود به واسطه طلاق یا فوت جدا شده اند ، نگه داشتن عده است . بر این اساس ، زنان ، موظف هستند که در صورت فوت کردن شوهر یا مرگ همسر خود ، به مدت ذکر شده در قانون ، عده وفات شوهر نگه دارند . فلسفه پیش بینی تکلیف زن جهت نگه داشتن عده وفات بعد از فوت همسر ، آن است که حرمت شوهر فوت شده حفظ شود .

به همین خاطر ، تمامی خانم های بیوه که همسر آنها فوت کرده است ، موظف هستند که به مدت 4 ماه و ده روز ، عده وفات شوهر را نگه دارند و پس از سپری شدن عده فوت همسر ، در صورت تمایل ، با مرد دیگری ازدواج کنند . البته ، نکته مهمی که در خصوص تکلیف زن به جهت نگه داشتن عده فوت شوهر وجود دارد ، آن است که اصولا تمامی خانم ها ، صرف نظر از اینکه با همسر خود رابطه زناشویی برقرار نموده باشند یا خیر ، مکلف به نگه داشتن عده وفات هستند .

یعنی بر خلاف عده طلاق ، که فلسفه آن ، جلوگیری از اختلاط نسل است ، در عده وفات شوهر ، زن برای حفظ حرمت شوهر فوت شده ، باید عده نگه دارد . لذا حتی خانم هایی که به دوران یائسگی رسیده اند نیز ، در صورتی که شوهرشان فوت کند ، باید عده وفات نگه دارند . همچنین ، در مورد تکلیف زنان باردار جهت نگه داشتن عده وفات شوهر ، باید یادآوری نمود که عده وفات زن باردار ، تا پایان بارداری است ؛ مگر اینکه زودتر از 4 ماه و ده روز ، وضع حمل نمایند ؛ که در این صورت ، عده وفات زن باردار ، همان 4 ماه و 10 روز خواهد بود .

ذکر این نکته ضروری است که در مقابل وظیفه زن در رابطه با عده پس از مرگ شوهر ، این حق نیز برای زن پیش بینی شده است که از نفقه دوران عده وفات ، برخوردار شود . به این صورت که بر اساس قانون مدنی ، پرداخت مخارج زندگی زوجه در طول عده وفات ، در صورت عدم امکان پرداخت توسط اموال مرد متوفی، به عهده خویشاوندان همچون پدر وی خواهد بود.

یکی دیگر از تکالیفی که به لحاظ حقوقی ، می توان جزو وظایف زن پس از فوت شوهر محسوب نمود ، به عهده گرفتن حضانت فرزندان مشترک می باشد . در واقع ، به دلیل اینکه حضانت فرزندان ، هم حق و هم تکلیف والدین محسوب می شود ، در صورتی که زن و شوهر ، فرزند یا فرزندان مشترکی داشته باشند ، زن ، پس از مرگ همسر خود ، نمی تواند به لحاظ قانونی ، فرزندان را مهمل گذارد و باید نسبت به حضانت و تربیت آنها اقدام نماید .

شاید بسیاری از افراد ، تصور کنند که در صورت فوت کردن پدر ، مادر هیچگونه حق و تکلیفی، بابت حضانت فرزندان خود نداشته و یا اینکه جد پدری ، می تواند اقدام به گرفتن فرزندان از مادر نماید ؛ اما این امر صحت ندارد . چرا که بر اساس قانون مدنی ، در صورت فوت یکی از والدین ، حضانت به عهده دیگری که زنده است ، قرار خواهد گرفت .

البته ، حضانت فرزندان ، گاهی مستلزم پرداخت هزینه های معاش آنها و به عبارتی ، پرداخت نفقه فرزند نیز می باشد . در این صورت ، این سوال مطرح می شود که در صورت فوت همسر ، آیا زن موظف به پرداخت نفقه به فرزندان خود نیز می باشد ؟ پاسخ به این سوال منفی است ؛ با این توضیح که در صورت مرگ پدر ، ابتدائا جد پدری ، موظف به تامین مخارج نوه های خود بوده و می بایست نفقه آنها را بپردازد . اما در صورتی که جد پدری زنده نباشد ، یا توانایی پرداخت نفقه نداشته باشد ، این وظیفه و تکلیف ، به عهده مادر خواهد بود .

وظایف زن در رابطه با اموال به جا مانده بعد از فوت همسر

در قسمت های قبل ، مهم ترین وظایف و تکالیف زن بعد از مرگ همسر ، در زمینه نگه داشتن عده وفات و همپنین ، حضانت و پرداخت نفقه به فرزندان را مورد بحث و بررسی قرار دادیم . اما گاهی این سوال نیز مطرح می شود که آیا زن ، در ارتباط با اموال به جای مانده از شوهر ، وظیفه یا تکلیف خاصی دارد ؟ به عبارت دیگر ، تکالیف زن در رابطه با اموال به جای مانده بعد از فوت همسر چیست ؟

ابتدا باید مسئله ای را روشن کنیم و آن هم این است که زوجه متوفی ، علاوه بر اینکه از شوهر خود ارث می برد ، ممکن است بتواند برخی دیگر از حقوق قانونی خود را نیز از ترکه شوهر ، مطالبه نماید . به عنوان نمونه ، نفقه معوقه ، مهریه و همچنین اجرت المثل زن پس از فوت شوهر ، از آن جهت که بدهی یا دین شوهر متوفی به زوجه بوده است ، قبل از تقسیم ارث شوهر ، زن می تواند آنها را از اموال به جای مانده همسر خود ، مطالبه و دریافت نماید .

پس از آن ، نوبت به تقسیم ارث شوهر می رسد ؛ اما تکلیف زن در این خصوص چیست ؟ در قانون ، تکلیف خاصی جهت حفظ و مراقبت از اموال شوهر بعد از فوت وی ، مقرر نشده است . لکن ، در صورتی که شوهر فوت شده ، علاوه بر همسر و فرزندان ، ورثه دیگری همچون مادر و پدر نیز داشته باشد ، آنها نیز می توانند از اموال به جای مانده ، سهم الارث خود را مطالبه نمایند و دادخواست انحصار وراثت بدهند .

البته قبل از تقسیم سهم الارث شوهر فوت شده ، می بایست کلیه بدهی های شوهر ( به زوجه و یا سایر طلبکاران وی ) از اموال به جای مانده از شوهر ، پرداخت شود و پس از عمل کردن به وصیت های متوفی ، نوبت به تقسیم ارث می رسد . میزان سهم الارث زن ، در صورتی که زوج ، فرزند داشته باشد ، یک هشتم و در صورتی که شوهر ، فرزند نداشته باشد ، یک چهارم می باشد .

همچنین ، لازم به ذکر است که اگر شوهر ، منزل مسکونی داشته باشد که زوجه ، پس از فوت شوهر در آن سکونت دارد ، اگر بجز زوجه و فرزندان وی ، سایر ورثه شوهر فوت شده ، از قبیل مادر یا پدر وی نیز در آن منزل ، سهم الارث داشته باشند ، می توانند از همسر متوفی ، تقاضای اجرت المثل یا اجاره منزل را داشته باشند که در این صورت ، زن ، موظف است به نسبت سهم الارث ایشان از منزل ، به آنها اجرت المثل بدهد و یا رضایت ایشان را جلب کند .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص وظایف زن بعد از فوت همسر در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون وظایف زن بعد از فوت همسر پاسخ دهند .