بر اساس قانون مدنی و به استناد فقه شیعه ، یکی از مهم ترین وظایف یا تکالیف زوجه در قبال شوهر ، تمکین خاص و عام از وی می باشد که در مقابل ، از حق نفقه برخوردار می باشد . اما در مواردی که زن به ایفای تکالیف خود در خصوص تمکین از شوهر عمل نمی کند و به این ترتیب کانون خانوادگی را با چالش مواجه می سازد ، قانونگذار به مرد این اجازه را داده است تا با اثبات عدم تمکین زن ، از تکلیف الزام به پرداخت نفقه معاف شود .

 به همین مناسبت ، گاهی این سوال مطرح می شود که نحوه اثبات عدم تمکین زوجه یا اثبات ناشزه بودن زن در دادگاه به چه صورت امکان پذیر است و از آن جهت که نشوز یا عدم تمکین زن به واسطه ترک کردن منزل مشترک محقق می شود ، این پرسش مطرح است که چگونه می توان ترک کردن منزل توسط زوجه را اثبات نمود ؟

برای پاسخ دادن به این سوال ، در ادامه این مقاله به بررسی این موضوعات می پردازیم که نحوه اثبات عدم تمکین زن چگونه است ، چگونه می توانم عدم تمکین زنم را اثبات کنم و دلایل اثبات عدم تمکین زن کدامند .

فارغ از اینکه روابط زناشویی میان زوجین بر مبنای حسن معاشرت و بر پایه اصول اخلاقی بنا نهاده شده است ، در برخی قوانین نیز تکالیفی بر عهده ایشان قرار گرفته است که این تکالیف ، با وصف ضمانت های مهم قابل اجرا هستند که یکی از این تکالیف در روابط خانوادگی ، تمکین زن از شوهر و در مقابل ، برخورداری از حق نفقه توسط زوجه می باشد .

بر اساس قانون مدنی ، زن مکلف است که به صورت عام و خاص از شوهر خود تمکین داشته باشد که از مصادیق تمکین عام ، زندگی کردن با شوهر در منزل مشترک و پذیرش ریاست مرد بر کانون خانواده است و تمکین خاص از شوهر نیز به صورت برقراری روابط زناشویی به اندازه متعارف معنا می شود که در مقاله تمکین عام و تمکین خاص از آن صحبت شده است .

البته در برخی موارد ، زن به استناد دلایل موجه عدم تمکین می تواند از تمکین مقابل شوهر خودداری نماید و ضمانت اجرایی در خصوص وی قابل اعمال نخواهد بود ؛ اما بحث بر سر مواردی است که زن بدون داشتن دلیل موجه شرعی و قانونی اقدام به عدم تمکین می نماید که در چنین شرایطی ، مرد می تواند با استفاده از ابزارهای قانونی و حقوقی تمکین مثلا با ارسال اظهارنامه عدم تمکین برای زوجه و یا طرح دعوای الزام به تمکین در دادگاه ، از همسر خود بخواهد تمکین نماید .

در پی ارسال اظهارنامه عدم تمکین زن و طرح دعوای الزام به تمکین در دادگاه ، مرد می بایست اقدام به اثبات عدم تمکین زوجه نماید و به صرف اینکه زن و شوهر در یک منزل سکونت می کنند ، به معنای آن است که زن از شوهر خود تمکین می کند ، فلذا نحوه اثبات عدم تمکین زن توسط شوهر در دادگاه ، مسئله بسیار مهمی است که تکلیف دعوای تمکین و سایر دعاوی مرتبط را مشخص می سازد .

ذکر این نکته ضروری است که گاهی دعوای عدم تمکین و اثبات عدم تمکین زن به این منظور است که زن به منزل مشترک بازگردد و به زندگی با همسر و فرزندانش ادامه دهد ؛ اما در بسیاری از موارد ممکن است که دعوای عدم تمکین به خاطر معافیت مرد از پرداخت نفقه اقامه شده و یا به منظور تحت فشار قرار دادن زن و یا به خاطر کسب اجازه ازدواج مجدد به دلیل عدم تمکین زن اقامه شده باشد .

در همه این حالات ، مرد باید با دلایل موجه و قانونی اقدام به اثبات عدم تمکین همسر خود نماید و همانطور که گفته شد ، اصل بر این است که زن از شوهر تمکین می کند . اما در پاسخ به این سوال که نحوه اثبات عدم تمکین زن چگونه است ، باید گفت که اثبات عدم تمکین زن با استفاده از هر دلیل ، سند و مدرکی که نشانگر نشوز زن و ترک منزل از زوجه می باشد ، امکان پذیر بوده و مرد می تواند به هر یک از ادله اثبات دعوا برای اثبات عدم تمکین زن استناد نماید .

اما در خصوص اینکه اثبات عدم تمکین زن یا نشوز زن به چه صورت است ، باید تا حدود زیادی مسائل جانبی مربوط به پرونده را نیز مد نظر قرار داد ؛ چه بسا که عدم تمکین یا نشوز بانویی به دلیل ترک زندگی مشترک بوده و در پرونده ای دیگر ، به دلیل امتناع از تمکین خاص ؛ حال آنکه نحوه اثبات ترک منزل بسیار آسان تر از نحوه اثبات عدم تمکین خاص می باشد . به همین دلیل در قسمت های بعدی بیشتر به توضیح چگونگی اثبات عدم تمکین زن و دلایل اثبات عدم تمکین زوجه خوهیم پرداخت .

همانطور که اشاره شد ، ناشزه بودن یا عدم تمکین زن ممکن است در دو حالت نشوز عام و نشوز خاص مطرح باشد و این شوهر است که باید ناشزه بودن زن را اثبات نماید . به کرات این سوال مطرح می شود که چگونه می توانم عدم تمکین زنم را اثبات کنم ؟ در پاسخ به این سوال که نحوه اثبات عدم تمکین زوجه چگونه است مطالب زیر قابل توجه است :

در صورتی که نشوز زن به دلیل ترک زندگی مشترک از طرف زن باشد ، همین که مرد بتواند ثابت نماید که زن بدون اجازه از منزل مشترک خارج شده است و در طول مدت متعارف بازنگشته است ، عدم تمکین زن به دلیل ترک منزل توسط زوجه در دادگاه ثابت می شود .

البته ترک منزل به خاطر دیدار با بستگان یا انجام امور ضروری به هیچ وجه نمی تواند اثبات عدم تمکین نماید . همچنین اگر زن حین عقد ازدواج شرط کرده باشد که حق تعیین مسکن یا مسافرت دارد ، مرد نمی تواند به واسطه ترک منزل توسط زن ، نشوز وی را ثابت کرده و از این طریق از پرداخت نفقه معاف شود .

همچنین اگر مرد با استفاده از حیله هایی همچون تعویض کردن قفل درب منزل یا عوض کردن منزل مشترک سبب ترک منزل توسط زن شده باشد و جلوی ورود زن به منزل مشترک را گرفته باشد ، نمی تواند در دادگاه عدم تمکین زوجه را ثابت کند .

علاوه بر ترک منزل و نشوز زن ، در برخی از موارد آقایان از همسر خود به دلیل عدم تمکین خاص شاکی هستند و طبعا می بایست در دادگاه عدم تمکین خاص زن یا عدم برقراری روابط زناشویی به میزان و کیفیت متعارف آن را اثبات نمایند تا به این طریق ، بتوانند الزام به تمکین را خواستار شده و در صورت لزوم از دادگاه اجازه تجدید فراش کسب کنند .

در این حالت ، اگر زن و شوهر در یک منزل سکونت می کنند اصل بر این است که زن از همسر خود تمکین خاص دارد ؛ مگر اینکه عدم آن با ارائه دلایلی اثبات شود . البته به یاد داشته باشید که گاهی عدم تمکین خاص زن نیز موجه و مشروع است و آن حالتی است که مرد یا حتی خود زن بیماری های مقاربتی داشته و یا اینکه زوجه به خاطر ترس از آسیب بدنی اقدام به عدم تمکین نموده است ؛ یا اینکه مثلا در ایام عادت ماهیانه است .

در چنین حالتی اثبات عدم تمکین ممکن است دشوارتر از حالتی باشد که زن اقدام به ترک منزل نموده است ؛ چرا که اصولا برقراری روابط زناشویی جزء آن دسته از اموری است که کسی جز خود زوجین اطلاعی از آن ندارد تا بتواند مثلا با ارائه شهادت اقدام به اثبات نشوز یا عدم تمکین زن نمود ؛ مگر اینکه خود زن اقرار بر عدم تمکین خاص یا عام کرده باشد .

البته برخی آقایان تصور می کنند که پس از اثبات عدم تمکین زن در دادگاه ، می توانند زن را به زور به منزل مشترک بازگردانند یا اینکه آثار عدم تمکین زن ، محرومیت وی از پرداخت مهریه یا حتی مجازات یا زندانی کردن زن ناشزه است ؛ در حالی که هیچ یک از مطالب مذکور صحیح نیست و نمی توان کسی را به زور وادار به برقراری وظایف زناشویی نمود . لذا اثبات عدم تمکین زن صرفا سبب عدم تعلق نفقه و دریافت اجازه ازدواج مجدد مرد خواهد بود .

همچنین در خصوص این سوال که چگونه می توانم عدم تمکین زنم را اثبات کنم ، باید گفت که برای اثبات عدم تمکین زن ، مرد ابتدا باید برای زن اظهارنامه بفرستد و از وی دعوت کند به زندگی مشترک بازگردد . اگر این موضوع مشکل را حل و فصل نکرد ، می توان با طرح دعوای عدم تمکین یا نشوز زن به دلیل ترک زندگی مشترک یا عدم تمکین خاص در دادگاه ، با استفاده از دلایلی که ذیلا ذکر می شود عدم تمکین زوجه را اثبات نمود .

در قسمت قبل در خصوص اثبات نشوز یا ترک منزل از طرف زن صحبت نموده و گفتیم که مرد پس از اقامه دعوای عدم تمکین می تواند اقدام به اثبات عدم تمکین زن یا اثبات نشوز زوجه در دادگاه نماید . اما سوالی که برخی از افراد ممکن است مطرح نمایند این است که دلایل اثبات عدم تمکین زن کدامند و در واقع با ارائه چه اسناد ، مدارک و دلایلی می توان در دادگاه صالح الزام به تمکین ، اقدام به اثبات عدم تمکین زن نمود ؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که دلایل اثبات عدم تمکین یا ناشزه بودن زن ، مانند سایر دلایلی است که با آن می توان یک دعوا را اثبات کرد . بر اساس قانون ، ادله اثبات دعوا می تواند شامل سند ، شهادت ، اقرار ، نظریه کارشناس و مواردی از این قبیل باشد که در اثبات عدم تمکین ، نشوز یا ترک منزل توسط زن نیز موثر هستند .

به عنوان مثال اگر همسایه ، دوستان یا آشنایان می توانند شهادت دهند که زن اقدام به ترک منزل و شوهر خود نموده و در طول مدتی در منزل مشترک حضور ندارد ، می تواند برای ادای شهادت جهت اثبات عدم تمکین ، در دادگاه شهادت دهد و یا اگر پزشک یا روانشناس فرد نظریه خود در زمینه عدم تمکین خاص زن به دلایل بیماری یا ترس را به دادگاه ارائه دهد ، می تواند بسیار تعیین کننده باشد .

همچنین اگر حین رسیدگی به دعوای عدم تمکین ، زن در پاسخ به سوالات قاضی در جلسه تمکین اقرار کند که از همسر خود تمکین نمی کند ، این موضوع سبب اثبات عدم تمکین زن می شود ؛ البته به شرط اینکه عدم تمکین زن موجه نباشد . چرا که گاهی زن حق حبس در عقد نکاح دارد و به استناد این حق ، می تواند از تمکین در برابر شوهر امتناع نماید .

علاوه بر موارد مذکور ، هر دلیل ، سند و مدرک دیگری که نشان دهنده عدم تمکین زن از شوهر خود باشد ، خواه در زمینه عدم تمکین خاص ( روابط زناشویی ) یا عدم تمکین عام ( سوء معاشرت ، ترک زندگی مشترک ، نشوز نسبت به شوهر و مواردی از این قبیل ) می تواند جهت صدور حکم الزام به تمکین توسط دادگاه موثر باشد .

به عنوان مثال ، اگر شوهر برای همسر خود اظهارنامه فرستاده و نوشته باشد که تمایل به زندگی مشترک دارد و زن به آن توجهی نکرده باشد ، اثبات ناشزه بودن زن یا اثبات ترک منزل به استناد اظهارنامه عدم تمکین در دادگاه می تواند با امکان بیشتری صورت گیرد .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص اثبات عدم تمکین زن در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون اثبات عدم تمکین زن پاسخ دهند .