یکی از مهم ترین جرایم پیش بینی شده در قانون مجازات اسلامی در زمینه اموال و مالکیت ، جرم سرقت یا دزدی می باشد که از قضا حجم وسیعی از جرایم ارتکابی در جامعه را نیز به خود اختصاص داده و به شیوه های مختلفی از کیف قاپی گرفته تا سرقت های بزرگ تر را شامل می شود . اما گاهی علی رغم دستگیری و شناسایی متهمان به جرم سرقت و شکایت از آنها، در بررسی های بعدی مشخص می شود که سرقت توسط شخص متهم صورت نگرفته است و در واقع ، متهم از اتهام سرقت تبرئه می شود .

در چنین فرضی لازم است که بر اساس موازین شرعی و قانونی ، متهم بتواند از خود به نحو مناسبی دفاع نموده و بی گناهی خود در جرم سرقت یا دزدی را اثبات نماید  . به همین خاطر گاهی این سوال مطرح می شود که اولا روش های اثبات بی گناهی در سرقت به چه صورتی است و ثانیا پس از اثبات بی گناهی ، چگونه می توان اقدام به اعاده حیثیت از اتهام دزدی نمود ؟

برای پاسخ دادن به این سوالات ابتدا به توضیح این سوال می پردازیم که اثبات بی گناهی در سرقت چه طور است و پس از بررسی دلایل اثبات بی گناهی در سرقت ، نمونه دفاعیه اثبات بی گناهی در سرقت را ارائه خواهیم نمود .

سرقت یا دزدی در قانون مجازات اسلامی تحت عنوان جرم شناسایی شده است ؛ به این صورت که بر اساس ماده 265 قانون مجازات اسلامی جرم سرقت به عنوان ربودن مال متعلق به غیر تعریف شده است . البته سرقت انواع و اقسام متفاوتی دارد و در اشکال مختلفی بروز و ظهور می یابد و در نتیجه ، مجازات آن نیز متفاوت می شود . به همین لحاظ ، بر اساس قانون مجازات اسلامی می توان سرقت حدی یا تعزیری را شناسایی کرد .

اما وجه مشترک تمام انواع سرقت آن است که برای اثبات جرم سرقت ، ابتدا باید وجود سه رکن قانونی ، مادی و معنوی را اثبات نمود تا بتوان متهم را مجازات کرد . در واقع برای اینکه متهم را به جرم سرقت مجازات کرد باید سه رکن زیر به صورت هم زمان وجود داشته باشند که ارکان جرم سرقت عبارتند از :

رکن قانونی همان تعریف جرم سرقت است ؛ یعنی ربودن مال دیگری بر اساس قانون مجازات اسلامی جرم محسوب می شود . طبعا وجود این رکن محقق است .

رکن مادی سرقت عبارت است از ربودن مال دیگری که اگر بتوان با استفاده از ادله و شواهد و مدارک کافی ، ربودن مال را اثبات کرد ، می توان به مجازات سارق یا دزد امیدوار بود .

رکن معنوی یا روانی جرم سرقت این است که دزد یا سارق قصد و نیت لازم برای ارتکاب جرم سرقت را داشته باشد و از روی غفلت یا مستی اقدام به ربودن مال دیگری نکرده باشد .

به همان اندازه که اثبات این ارکان برای مجازات کردن سارق ضروری و الزامی است ، اگر متهم به سرقت یا دزدی نیز بخواهد اقدام به اثبات بی گناهی در سرقت نماید ، باید تلاش کند که وجود این ارکان را نفی نماید . مثلا بگوید که با اجازه خود شخص و با رضایت قبلی ، مال را برداشته ام یا مال ، در دست من امانت بوده است . یا اینکه مثلا برای اثبات بی گناهی خود در سرقت بگوید که اطلاع نداشته که این اموال متعلق به دیگری است و تصور می کرده اموال متعلق به خودش است .

پس در پاسخ به این سوال که اثبات بی گناهی در سرقت چه طور است ، باید گفت که ابتدایی ترین راهکار برای اثبات بی گناهی در جرم سرقت این است که با استفاده از شواهد و مدارک متقن و کافی ثابت کنیم که عنصر مادی ( ربایش مال ) و عنصر معنوی ( قصد و نیت دزدی ) در شخص وجود نداشته است و پس از آن ، اعاده حیثیت در جرم سرقت را انجام دهیم .

در قسمت قبل به این سوال پاسخ دادیم که اثبات بی گناهی در سرقت چه طور است . همانطور که اشاره شد ، اثبات بی گناهی در جرم دزدی و اعاده حیثیت از سرقت منوط به اثبات عدم سوء نیت و یا عدم ربودن مال متعلق به دیگری است ؛ اما ممکن است این سوال مطرح شود که دلایل اثبات بی گناهی در سرقت چیست ؟ به عبارت دیگر ، اگر شخصی قصد داشته باشد بی گناهی خود در جرم سرقت یا دزدی را اثبات نماید به چه دلایلی می تواند استناد کند و به چه روشی اقدام نماید ؟

قبل از بررسی دلایل اثبات بی گناهی جرم دزدی لازم است این نکته را ذکر کرد که برای اثبات جرم سرقت یا دزدی ، مانند همه جرایم دیگر ، این شاکی یا مدعی است که باید در دادگاه ادعای خود را اثبات کند و در واقع با آوردن دلایل کافی ، جرم دزدی را ثابت نماید ؛ چرا که اصل بر برائت یا بی گناهی اشخاص است ؛ مگر اینکه خلاف آن ثابت شود .

این قاعده حقوقی مهم را در اصطلاح تحت عنوان " قاعده البینه علی المدعی " نامگذاری می کنند که به موجب آن ، آوردن دلیل و بینه به عهده مدعی است و اگر مدعی یا شاکی دلیل موجهی برای اثبات جرم ارائه نکند و نتواند ادعای خود را ثابت کند ممکن است که متهم به سرقت پس از رفع اتهام از خود ، از وی به جرم افترا شکایت کرده و علیه او اعاده حیثیت نماید .

مهم ترین دلایلی که شاکی یا مدعی برای اثبات جرم سرقت می تواند به دادگاه ارائه دهد ، استناد به شهادت شهود ، استناد به اقرار خود مرتکب و یا ارائه امارات و شواهدی همچون فیلم دوربین مدار بسته به دادگاه جهت حصول علم قاضی و صدور حکم توسط اوست .

به همین خاطر ، اگر دلایل و مدارک فوق توسط شاکی ارائه شد که با استناد به آنها جرم سرقت اثبات می شد ، لازم است که متهم نیز در مقام دفاع از خود بر آمده و با استفاده از دلایلی بی گناهی خود را اثبات کند . دلایل اثبات بی گناهی در سرقت می تواند به دو صورت به دادگاه ارائه شود :

در حالت اول ، اگر شخصی بخواهد بی گناهی خود را در جرم سرقت اثبات نماید ، باید با استفاده از دلایل قانونی همچون شهادت شهود ، مثلا ثابت کند که در زمان وقوع دزدی در محل دیگری حضور داشته است و یا هر گونه دلایل و قرائن دیگری که به اثبات بی گناهی یا عدم مشارکت وی در سرقت کمک کند به دادگاه ارائه نماید ؛ مثل اینکه فاکتور خرید جنس مسروقه را ارائه دهد .

در حالت دوم ، می توان دلایل و مدارک ارائه شده برای اثبات سرقت که توسط شاکی ارائه شده است را به چالش کشید . به عنوان مثال شرایط شهادت شهود و عادل نبودن آنها را متذکر شد ؛ یا اینکه اصلا شهود در آن لحظه حضور نداشته اند و ربودن مال توسط متهم را مشاهده نکرده اند و صرفا از روی خصومت شخصی شهادت دروغ داده اند . یا اینکه شخصی که در فیلم دوربین مداربسته اقدام به دزدی می کند ، شخص متهم نبوده است .

به یاد داشته باشید که اقرار به سرقت نزد قاضی اثبات سرقت را به آسانی امکان پذیر می کند ؛ پس در صورتی که واقعا جرم سرقت یا دزدی را انجام نداده اید نباید در دادگاه اقرار به سرقت نمایید .

همچنین گفتنی است که سایر ادله اثبات دعوا همچون قسامه و سوگند در اثبات سرقت یا عدم اثبات آن تاثیری ندارند و نمی توان به آنها استناد نمود .

در قسمت قبل به توضیح دلایل و روش اثبات بی گناهی در سرقت با استفاده از ادله اثبات دعوی پرداخته شد . بر این اساس اگر متهم بخواهد از خود به جرم سرقت رفع اتهام و اعاده حیثیت نماید ، باید دلایل اثبات بی گناهی خود را در دادگاه یا به موجب لایحه دفاعیه ارائه نماید تا قاضی به استناد دفاعیه مذکور حکم صادر نماید . بنابراین در این قسمت قصد داریم یک نمونه دفاعیه اثبات بی گناهی سرقت یا دزدی را برای شما عزیزان ارائه نماییم .

البته اتهام سرقت در هر مورد با مورد دیگر تفاوت دارد و برای اینکه لایحه دفاعیه رد اتهام سرقت و اثبات بی گناهی در سرقت به نحو مناسبی نوشته شود ، باید شرایط خاص و اوضاع و احوال هر پرونده به صورت دقیق مورد بررسی قرار گرفته و با توجه به دلایل اثبات بی گناهی سرقت که در قسمت های قبل ذکر شد ، لایحه دفاعیه مناسب تدارک دید . اما به عنوان نمونه ، متن زیر ارائه می شود .

ریاست محترم .....

با سلام و احترام ؛

اینجانب ........... فرزند ............ در خصوص شکایت شاکی آقای/ خانم ........... و کیفرخواست صادره توسط دادستان محترم شهرستان ......... موضوع کلاسه ................... به تاریخ ............. ناظر بر اتهام جرم سرقت یا دزدی معروض می دارم که شکایت مطروحه فاقد اعتبار قانونی است ؛ چرا که اینجانب در تاریخ .......... به ساعت .......... در شهرستان ........... اقامت داشته ام و به موجب شهادت شهود معرفی شده که شهادت آنان ضمیمه پرونده می باشد ، در محل سرقت حضور نداشته ام و شخصی که در فیلم دوربین مداربسته نشان داده شده است ، به رغم شباهت ظاهری ، اینجانب نمی باشم و تصویر فرد سارق در فیلم استنادی ، به وضوح مشخص نیست که این خود دلیل بر رد ادعای شاکی است . بنا بر مراتب عنوان شده و به استناد اصل برائت و تفسیر به نفع متهم در امور کیفری ، صدور حکم بر برائت اینجانب مورد استدعاست .

با تشکر و تجدید احترام

گفتنی است که اگر متهم بتواند با ارائه نمونه لایحه دفاعیه ، بی گناه بودن خود در اتهام سرقت را اثبات نماید و در دادسرا قرار منع تعقیب صادر شده و یا دادگاه حکم برائت وی را صادر کند ، می تواند با استناد به حکم صادره ، به دلیل افترا از شاکی شکایت نماید و به این طریق از خود اعاده حیثیت کند .

لذا برای اعاده حیثیت از اتهام سرقت ، ابتدا باید بی گناهی شخص ثابت شود و سپس با تنظیم یک شکواییه مبنی بر اعاده حیثیت به دادسرا ارائه شود . در صورتی که شرایط لازم برای اعاده حیثیت کیفری وجود داشته باشد ، شاکی به مجازات محکوم می شود . لازم به ذکر است که تهمت دزدی یا جرم افترا ممکن است به دو صورت به شخص وارد شده باشد .

در حالت اول فردی به دیگری بگوید دزد و اینکه تو دزدی کرده ای یا پس از شکایت از جرم دزدی نتواند صحت اتهام دزدی را اثبات کند . این حال که افترای ساده یا لفظی است ، برابر قانون به مجازات یک ماه تا یک سال حبس و تا 74 ضربه شلاق و یا یکی از آنها حسب مورد محکوم خواهد شد .

در حالت دوم ممکن است شخص آلات و ادوات سرقت را در منزل ، وسایل یا محیط کاری دیگری قرار داده و به این طریق زمینه تعقیب کیفری وی را فراهم کند که در این صورت پس از صدور قرار منع تعقیب یا برائت قطعی شخص ، مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا 74 ضربه شلاق محکوم می شود .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص اثبات بی گناهی در سرقت در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون اثبات بی گناهی در سرقت پاسخ دهند .