چک به عنوان یکی از مهم ترین روش های پرداخت ، نقش بسیار مهمی در مبادلات مالی میان افراد جامعه دارد و به نحو گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد . با این حال عدم اطلاع از جزییات حقوقی و قانونی مربوط به چک ، گاها سبب دردسرهایی برای صادر کننده ، دارنده و ظهرنویسان چک می شود و دعاوی حقوقی مهمی را ایجاد می کند که بعضا پای محکومیت های کیفری نیز به میان می آید .

یکی از انواع سوء استفاده هایی که از سند چک به عنوان وسیله پرداخت صورت می گیرد ، سرقت یا دزدیدن چک می باشد . در واقع از آن جهت که چک مانند وجه نقد و اسکناسی است که در صورت داشتن شرایط لازم ، بانک موظف به پرداخت آن است ، گاها چک به سرقت می رود و دزدیده می شود که در این شرایط ، دارنده یا ذی نفع چک باید به طریقی جلوی سوء استفاده از آن را بگیرد . به همین دلیل پرداختن به جرم سرقت چک و مجازات دزدیدن چک موضوع مهمی است که باید به آن پرداخته شود .

در همین راستا در ادامه مقاله به ترتیب این موضوعات را مورد بررسی قرار می دهیم که جرم سرقت چک چیست و مجازات سرقت یا دزدی چک چیست . در ادامه نیز نحوه پیگیری حضوری سرقت چک از طریق دادسرا و بانک را توضیح داده و سپس نحوه پیگیری سرقت چک از سامانه ساد 24 را مورد بررسی قرار می دهیم .

امروزه صدور چک نقش مهمی در پرداخت های مالی میان افراد دارد . در صورتی که چک سفید امضا صادر شده باشد و یا فاقد هر گونه امضایی باشد ، ممکن است چک به سرقت رفته و دزدیده شود و از آن جهت که این نوع چک ها در حکم پول نقد هستند ، هر کسی که آن را در دست داشته باشد می تواند با مراجعه به بانک وجه چک را نقد کند . نظر به همین خاصیت چک است که امکان سرقت چک و دزدیده شدن آن وجود دارد . هر چند در حال حاضر با توجه به راه اندازی سامانه صیاد و الزامی شدن ثبت چک در این سامانه ، امکان دزدیده شدن چک کاهش یافته است .

دزدیدن چک مانند دزدیدن هر کالا یا وسیله دیگری جرم تلقی می شود و بر اساس قانون مجازات اسلامی با دارا بودن شرایط قانونی لازم برای احراز جرم سرقت ، سارق یا دزد را با تعقیب کیفری و مجازات مواجه می سازد . به طور کلی ، جرم سرقت چک عبارت است از اینکه چک بدون رضایت صاحب آن به صورت عمدی ربوده شده باشد که مجازات سرقت یا دزدیده شدن چک را در قسمت بعدی توضیح می دهیم .

اما در کنار جرم سرقت یا دزدیده شدن چک ، جرایم دیگری در ارتباط با جرم سرقت چک متصور است که ضرورت استفاده از روش های امن برای نحوه انتقال چک را آشکار می کند ؛ مانند اینکه چک نه به واسطه ربوده شدن آن ، بلکه به واسطه خیانت در امانت یا جعل شدن چک ، مورد سوء استفاده قرار گرفته باشد . هر یک از عناوین یاد شده عنوان مجرمانه خاص خود را دارند که در تعیین مجازات سوء استفاده از چک موثر واقع می شوند .

سرقت یا دزدی اموال دیگران در قانون مجازات اسلامی جرم انگاری شده است و بسته به نوع سرقت ، مجازات متفاوتی در انتظار سارقان خواهد بود . در واقع ، تقسیم بندی انواع سرقت اعم از حدی و سرقت تعزیری یا سرقت ساده و مشدد مانع از آن است که بتوان مجازات جرم سرقت چک را به صورت دقیق بیان کرد ؛ چرا که مجازات جرم سرقت چک بسته به اوضاع و احوال خاص سرقت چک تفاوت می کند .

اما در صورتی که چک سرقتی از طریق سارقان خیابانی دزدیده شده باشد ، بر اساس ماده 657 قانون مجازات اسلامی که مقرر می دارد هر کس مرتکب ربودن مال دیگری از طریق کیف‌ زنی ، جیب‌ بری و امثال آن شود ، سارق چک به مجازات حبس از یک تا پنج سال و تا 74 ضربه شلاق ‌محکوم خواهد شد .

علاوه بر این ، چک سرقت شده یا دزدیده شده به روش های مختلفی ممکن است مورد سوء استفاده قرار بگیرد و در واقع ، مجازات سرقت چک بسته به نوع استفاده ای که از چک دزدیده شده به عمل می آید نیز ممکن است متفاوت بوده و عناوین مجرمانه مختلفی نیز داشته باشد .

اگر چک سرقت شده به شکل سفید امضا بوده باشد و مرتکب سرقت ، از آن سوء استفاده کرده و آن را نقد کند ، به مجازات جرم سوء استفاده از سند سفید مهر یا سفید امضا محکوم خواهد شد که این مجازات در ماده 673 قانون مجازات اسلامی مطرح شده است : " هر کس از سفید مهر یا سفید امضایی که به وی سپرده شده است و یا به هر طریق آن را به دست آورده ، سوء استفاده نماید ، به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد " .

علاوه بر این ، پس از سرقت چک ممکن است که به همراه آن جرم جعل نیز اتفاق افتاده باشد و به عنوان مثال ، مبلغ چک بیشتر شده باشد و یا اینکه امضای دیگری در چک جعل شده باشد که در این صورت ، مرتکب علاوه بر جبران‌ خسارت وارده به حبس از شش ماه تا دو سال یا به سه تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد .

در قسمت های قبل به توضیح جرم سرقت چک و مجازات دزدیدن چک به لحاظ قانونی پرداختیم ؛ اما نکته مهمی که در ارتباط با وقوع جرم سرقت چک وجود دارد ، روش هایی است که به واسطه آنها می توان از سوء استفاده از چک پس از دزدیده شدن آن جلوگیری نمود . یکی از این روش ها ، شکایت کردن بابت سرقت چک و متعاقب آن ، دستور عدم پرداخت وجه چک به دارنده چک می باشد .

علاوه بر این ، پیگیری بابت سرقت چک در سامانه ساد 24 نیز امکان پذیر است که در قسمت بعد به توضیح آن می پردازیم ؛ اما آنچه در این قسمت توضیح داده می شود ، نحوه پیگیری حضوری سرقت چک از طریق بانک و از طریق دادسرا می باشد .

نحوه پیگیری سرقت چک از طریق بانک به منظور شکایت از سرقت چک ، در ضمن ماده 14 قانون صدور چک و تبصره های آن توضیح داده شده است که بر اساس این ماده ، صادر کننده چک ، ذی نقع یا قائم مقام قانونی آنها با تصریح به اینکه چک سرقت ، مفقود یا جعل شده و یا از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت یا جرایم دیگری تحصیل گردیده است ، می تواند کتبا دستور عدم پرداخت وجه چک را به بدهد . بانک بعد از احراز هویت دستور دهنده ، از پرداخت وجه چک خودداری خواهد کرد .

لازم به ذکر است که در این شرایط ، دارنده چک می تواند علیه کسی که دستور عدم پرداخت وجه چک به دلیل سرقت چک را داده است ، شکایت کند و اگر ثابت شود که عدم پرداخت چک بر خلاف ادعای مطرح شده مبنی بر سرقت چک بوده است ، کسی که خواهان عدم پرداخت وجه چک توسط بانک شده است ، علاوه بر پرداخت خسارات قانونی به مجازات چک برگشتی نیز محکوم می شود .

البته بر اساس تبصره دوم همین ماده ، دستور دهنده مکلف است پس از اعلام سرقت چک به بانک ، شکایت کیفری بابت سرقت چک را به مراجع قضایی تسلیم کرده و حداکثر ظرف مهلت یک هفته ، گواهی طرح شکایت خود را به بانک ارائه دهد . در غیر این صورت ، بعد از گذشت یک هفته ، بانک وجه چک را به دارنده چک پرداخت خواهد کرد .

بنابراین برای پیگیری حضوری سرقت چک می بایست فورا به بانک مراجعه و دستور عدم پرداخت وجه چک را به بانک داده و سپس با مراجعه به دادسرای محل دزدیده شدن چک و ذکر مشخصات چک از جمله شماره سریال آن ، اقدام به طرح شکایت کیفری بابت سرقت چک کرد و گواهی طرح شکایت را از دادسرا اخذ کرده و آن را ظرف مهلت یک هفته به بانک ارائه داد . در این صورت ، بانک موظف می شود تا تعیین تکلیف نهایی توسط مرجع رسیدگی کنننده در خصوص چک سرقتی ، وجه چک را در حساب مسدودی نگهداری کند .

نحوه پیگیری سرقت چک از سامانه ساد 24

یکی دیگر از امکاناتی که در خصوص پیگیری چک های سرقت شده وجود دارد ، استفاده از سامانه ای موسوم به سامانه ساد 24 می باشد . سامانه ساد 24 سامانه ای است که تحت نظارت معاونت پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه به منظور جلوگیری از ارتکاب جرایم در حوزه سرقت یا مفقودی چک ایجاد شده است ؛ هر چند راه اندازی سامانه صیاد نقش مهمی در جلوگیری از سوء استفاده از چک ایفا می کند .

در گذشته که این سامانه وجود نداشت ، فردی که چک خود را گم می کرد یا چک او سرقت یا دزدیده می شد ، مجبور بود که در روزهای اداری به بانک یا دادسرا مراجعه نموده و اقدام به پیگیری حضوری سرقت چک نماید که این امر ممکن بود مدت زمانی را به طول بینجامد و در نهایت چک سرقتی نقد می شد .

اما با راه اندازی این سامانه ، همه افراد می توانند علاوه بر اینکه قبل از دریافت چک از دیگری ، در سامانه ساد 24 استعلام نمایند تا مطمئن شوند چک سرقتی نیست ، زمانی هم که چک آنها سرقت یا مفقود شد با استفاده از این سامانه ، سرقت یا مفقودی چک را در ساد 24 ثبت نمایند تا سارق نتواند اقدام به نقل و انتقال چک به دیگران نماید . نحوه پیگیری سرقت چک در سامانه ساد 24 به شرح زیر است :

می توانید در مرورگر خود عبارت سامانه ساد 24 را جستجو نمایید و از نتایج به دست آمده ، طبق تصویر زیر وارد اولین سایت ، یعنی سامانه اعلام سرقت و استعلام چک بین بانکی شوید و یا اینکه مستقیما وارد سایت www.sad24.ir شوید .

پس از اینکه وارد سایت ساد 24 شدید ، تصویری مطابق تصویر زیر مشاهده می کنید .

از طریق کلیک کردن بر روی قسمت " ثبت چک سرقتی و مفقودی " می توانید دزدیده شدن چک خود را در این سامانه ثبت نمایید . ابتدا شماره تماس خود را وارد کنید و پس از اینکه کد تایید به تلفن همراه شما ارسال شد ، کد دریافتی را در کادر مربوطه وارد نمایید .

در این مرحله برای ثبت چک سرقت شده می بایست اطلاعات خود را در سامانه تکمیل و به ثبت برسانید . 

پس از وارد کردن اطلاعات لازم ، می بایست شماره شبا بانکی خود را وارد نمایید و یا از قسمت محاسبه شبا برای جستجوی آن اقدام نمایید .

با کلیک کردن بر روی افزودن شماره شبا ، پنجره ای مانند تصویر زیر گشوده می شود که می بایست در کادر بالایی شماره شبا را وارد نموده و پس از انتخاب نوع چک اعم از چک صیاد یا چک غیر صیاد ، وضعیت چک را نیز معلوم کنید . اگر چک به سرقت رفته یا گم شده ، کادر مربوطه را علامت بزنید و اگر مالک یا دارنده چک هستید نیز گزینه مربوطه را انتخاب و بر روی گزینه ثبت کلیک کنید .

از طریق سامانه ساد 24 ، اشخاص می توانند با وارد نمودن شماره شبا و شماره سریال ، چک های سرقتی یا مفقودی را جستجو نمایند .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص سرقت چک در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون سرقت چک پاسخ دهند .