در حال حاضر بسیاری از پرداخت های روزمره افراد از طریق اینترنت صورت می گیرد و پرداخت های الکترونیکی از طریق در اختیار داشتن اطلاعات حساب بانکی جزء لاینفک زندگی اکثر شهروندان شده است . این موضوع سبب شده تا بسیاری از جرایم نیز به این حوزه راه یافته و از این طریق انجام شوند که یکی از این جرایم اینترنتی ، فیشینگ است که از طریق آن کلاهبرداری و سرقت به صورت اینترنتی انجام می شود .

اشخاصی که قربانی جرم فیشینگ شده و به اصطلاح حساب بانکی آنها خالی می شود ، می توانند اقدام به شکایت از جرم فیشینگ نمایند و در صورت اثبات این موضوع و یافتن فرد مجرم ، وجوه بانکی خود را پس بگیرند . به همین دلیل پرداختن به نحوه شکایت از جرم فیشینگ و مراحل رسیدگی به جرم فیشینگ الزامی است .

به همین مناسبت در ادامه این مقاله ابتدا به بررسی اینکه جرم فیشینگ چیست و مجازات جرم فیشینگ می پردازیم و در ادامه نحوه شکایت از جرم فیشینگ و نحوه و مراحل رسیدگی به شکایت از جرم فیشینگ را توضیح خواهیم داد .

با توجه به نقش پر اهمیت اینترنت در مبادلات مالی اکثر شهروندان ، بسیاری از مرتکبان جرایم به این فکر افتاده اند که جرایم خود را از این طریق انجام دهند تا ضمن مخفی کردن هویت خود به راحتی بتوانند اقدام به سرقت اطلاعات مالی قربانیان خود نموده و از این طریق منافع نامشروعی برای خود کسب کنند . در همین راستا سوء استفاده از اطلاعات مربوط به حساب های بانکی قربانیان سبب شده است تا یک جرم تحت عنوان جرم فیشینگ یا phishing پیش بینی شود .

در بیان مفهوم جرم فیشینگ به طور خلاصه می توان گفت که در این جرم ، افرادی صفحه های اینترنتی تقلبی برای پرداخت ایجاد می کنند که کاملا شبیه صفحه های اصلی بانک ها می باشد و پس از اینکه اشخاص اطلاعات حساب بانکی خود از جمله شماره کارت ، شماره شناسایی cvv2 ، تاریخ انقضا و رمز دوم را در آن صفحه تقلبی وارد کردند ، آن اطلاعات ذخیره می شود و مجرمان از این طریق ، اقدام به خالی کردن حساب بانکی افراد می کنند .

به همین خاطر امروزه پلیس فتا توصیه های متعددی در راستای خرید از وبسایت های معتبر و خودداری از وارد نمودن اطلاعات کارت های بانکی در سایت های غیر رسمی و غیر معتبر نموده و همچنین رمز پویا جایگزین رمزهای دوم ثابت یا ایستا شده است . هرچند جرم فیشینگ علاوه بر درگاه های پرداخت غیر معتبر می تواند از هر طریق دیگری نیز انجام شود ؛ به عنوان مثال فیشینگ با برنامه ها یا اپلیکیشین های تقلبی ، فیشینگ از طریق ارسال پیامک ، فیشینگ از طریق تلگرام و اینستاگرام که همگی برای در اختیار داشتن اطلاعات حساب بانکی افراد است .

با تمام احتیاط های قانونی باز هم ممکن است که برخی افراد قربانی جرم فیشینگ شوند و بخواهند از طریق شکایت از جرم فیشینگ ، تقاضای اعمال مجازات جرم فیشینگ بر مرتکبان را داشته باشند که در ادامه به توضیح مراحل و نحوه رسیدگی به جرم فیشینگ پرداخته ایم .

جرم فیشینگ و سرقت اینترنتی از حساب دیگران یکی از رایج ترین جرایم رایانه ای می باشد و به دلیل اینکه عموما در حوزه استفاده از اینترنت به وقوع می پیوندد ، علاوه بر مواد 740 و 741 قانون مجازات اسلامی ، در فصل سوم قانون جرایم رایانه ای مصوب 1388 با عنوان سرقت و کلاهبرداری مرتبط با رایانه ، در ضمن مواد 12 و 13 به آن پرداخته شده است . بر اساس این مواد مجازات جرم فیشینگ را می توان به این صورت بیان کرد :

" هرکس به طور غیرمجاز داده های متعلق به دیگری را برباید ، چنانچه عین داده ها در اختیار صاحب آن باشد ، به جرای نقدی از یک میلیون ریال تا بیست میلیون ریال و در غیر این صورت ، به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد " .

بر اساس این ماده ، سرقت اطلاعات و داده های اینترنتی دیگران جرم انگاری شده است که اگر هنوز این داده ها در اختیار صاحب داده یا فرد قربانی باقی باشد ، مجازات فیشینگ یک میلیون ریال تا بیست میلیون ریال جزای نقدی است و اگر این داده ها ربوده شده و دیگر در اختیار صاحب آن نباشد ، حبس ، جزای نقدی و یا هر دوی آنها به عنوان مجازات فیشینگ اعمال خواهد شد .

همچنین " هرکس به طور غیرمجاز از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن ، تغییر ، محو ، ایجاد یا متوقف کردن داده ها یا مختل کردن سامانه ، وجه یا مـال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند ، علاوه بر رد مال به صاحب آن ، به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از بیست میلیون ریال تا یکصد میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد " .

بر اساس این ماده مجازات جرم فیشینگ برای اشخاصی که علاوه بر سرقت اطلاعات دیگران ، در مرحله بعد مالی را به صورت غیر مشروع برای خود تحصیل می کنند مشخص شده است که علاوه بر پرداخت مال ، به مجازات حبس و جزای نقدی یا هر دوی آنها محکوم خواهند شد که با مجازات جرم کلاهبرداری به شیوه سنتی متفاوت است .

نکته مهمی که در این خصوص وجود دارد آن است که دادگاه در صورتی می تواند حکم به مجازات مرتکب به دلیل جرم فیشینگ صادر نماید که عنصر قانونی (جرایم مذکور در ماده 12 و 13 قانون جرایم رایانه ای ) ، عنصر مادی ( سرقت اطلاعات و یا تحصیل مال و منافع از طریق جرم فیشینگ ) و عنصر روانی یا معنوی ( قصد ارتکاب جرم فیشینگ ) را احراز نماید .

در صورتی که شخصی قربانی جرم فیشینگ ، یعنی سرقت و کلاهبرداری اینترنتی شود ، باید در اسرع وقت اقدام به طرح شکایت از جرم فیشینگ نماید و در واقع باید تلاش کرد که به محض اطلاع از جرم فیشینگ و قبل از اینکه مجرم ، اقدام به انتقال مال به دیگری نماید پیگیری های لازم را انجام داد . اما در پاسخ به این سوال که نحوه شکایت از جرم فیشینگ به چه صورت است ، باید گفت که افراد به سه روش می توانند اقدام به شکایت از جرم فیشینگ نمایند .

در اولین روش می توان به پلیس فتا در شهرستان ها مراجعه نموده و پس از طی مراحل قانونی ، اقدام به ثبت شکایت نمود . ثبت شکایت در پلیس فتا مستلزم ارائه پرینت حساب و سایر اطلاعات و مستندات لازم می باشد . البته در سایت پلیس فتا نیز امکان ثبت تخلف فیشینگ وجود دارد و افراد می توانند پس از ثبت نام در سایت پلیس فتا اقدام به گزارش تخلف نمایند ؛ اما ثبت گزارش در این سامانه به منزله شکایت قانونی نمی باشد و برای شکایت از جرم فیشینگ باید به نحو دیگری عمل کرد .

نحوه شکایت جرم فیشینگ می تواند به این صورت باشد که مالباختگان به صورت حضوری اقدام به طرح شکایت از جرم فیشینگ در مراجع کیفری نمایند . مرجع صالح برای رسیدگی به جرم فیشینگ در این روش ، در شهرستان ها دادسرای عمومی و انقلاب است و در مورد تهران ، دادسرای جرایم رایانه ای می باشد . شکایت در این مراجع نیز نیازمند ارائه مدارک لازم از جمله پرینت حساب و ... می باشد .

با این حال ، امروزه با توجه به اینترنتی شدن فرایند ثبت و رسیدگی به شکایت از طریق سامانه ثنا ، شکایت از جرم فیشینگ می تواند بدون مراجعه حضوری به دادسراهای مربوطه و صرفا به صورت الکترونیکی انجام شود که به این منظور شاکی الزاما می بایست ابتدا به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و اقدام به ثبت الکترونیکی شکواییه جرم فیشینگ نماید . مدارک اثبات کننده جرم فیشینگ از جمله پرینت حساب و پرینت سایت جعلی و غیره نیز باید ضمیمه شکواییه شود .

نحوه رسیدگی به شکایت جرم فیشینگ

در قسمت قبل به بررسی این موضوع که نحوه شکایت از جرم فیشینگ چگونه است پرداختیم ؛ با این حال مراجع قانونی همچون دادسرای عمومی و انقلاب یا دادسرای جرایم رایانه ای به شیوه خاصی اقدام به رسیدگی به شکایت جرم فیشینگ می کنند . به طور کلی مراحل و نحوه رسیدگی به جرم فیشینگ به این صورت است که :

1افراد پس از مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و ثبت شکواییه جرم فیشینگ ، در اولین مرحله می بایست به دادسرای عمومی و انقلاب در شهرستان ها و دادسرای جرایم رایانه ای در تهران مراجعه و نسخه ای از  شکایت ثبت شده را به آن مرجع ارائه نمایند .

2 دادسرای مذکور به جهت اینکه جرم فیشینگ یک جرم تخصصی در حوزه فضای اینترنتی می باشد ، موضوع را به پلیس فتا ارجاع می دهد و پلیس فتا موظف است در مدت زمان مشخص شده اقدام به انجام تحقیقات لازم نموده و گاها از شاکی نیز درخواست کند تا با مراجعه به پلیس فتا شکایت خود را شرح دهد . لازم به ذکر است که اطلاعات مربوط به روند کار پرونده و مراحل رسیدگی به جرم فیشینگ از طریق سامانه ثنا نیز قابل ملاحظه است .

3پس از اینکه پلیس فتا نتیجه تحقیقات انجام شده را به دادسرای صالح اعلام نمود ، در این مرحله پرونده جرم فیشینگ به دادیار یا بازپرس ارجاع می شود و دادسرا با توجه به تحقیقات و کارشناسی های انجام شده توسط پلیس فتا ، این موضوع را مورد بررسی قرار می دهد که آیا با توجه به شواهد و مدارک موجود ، جرم فیشینگ رخ داده است یا خیر .

4در مراحل بعدی ، اگر نظر دادسرا با توجه به تحقیقات انجام شده مبنی بر ارتکاب جرم فیشینگ باشد ، برای متهم قرار مجرمیت یا قرار جلب به دادرسی صادر نموده و با صدور کیفرخواست پرونده وی را به دادگاه کیفری ارجاع می دهد تا مجددا جرم فیشینگ در دادگاه مورد رسیدگی قرار گیرد .

5در این مرحله رسیدگی به جرم فیشینگ ، قاضی پرونده وجود عناصر جرم فیشینگ از جمله عناصر مادی و معنوی را مورد بررسی قرار داده و در صورتی که متهم جرم فیشینگ را مجرم بداند ، حکم محکومیت وی به جرم فیشینگ را صادر می کند و موضوع را به واحد اجرای احکام ارجاع می نماید تا مجازات جرم فیشینگ بر مرتکب اعمال می شود .

در ادامه بخوانید: جرم جعل رایانه ای و مجازات آن

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص نحوه شکایت از جرم فیشینگ در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نحوه شکایت از جرم فیشینگ پاسخ دهند .