بانکداری الکترونیکی - نسخه‌ی قابل چاپ +- تالار گفتگوی کیش تک/ kishtech forum (http://forum.kishtech.ir) +-- انجمن: پردیس فناوری کیش (http://forum.kishtech.ir/forumdisplay.php?fid=1) +--- انجمن: فناوری اطلاعات و ارتباطات (http://forum.kishtech.ir/forumdisplay.php?fid=6) +--- موضوع: بانکداری الکترونیکی (/showthread.php?tid=47441)

بانکداری الکترونیکی - محمدی سیدمحمد - 27-12-2020 بانکداری الکترونیکی چیست؟ بانکداری الکترونیکی نوع خاصی از بانکداری است که جهت ارائه سرویس به مشتریان خود از یک محیط الکترونیکی مانند اینترنت استفاده میکند. در این نوع بانک تمامی عملیات بانکی اعم از دریافت یا واریزکردن پول، تایید امضا، ملاحظه موجودی و دیگر عملیات بانکی به صورت الکترونیکی انجام می‌شود و یا به عبارت دیگر استفاده از فناوری‌های پیشرفته نرم افزاری و سخت افزاری مبتنی بر شبکه و مخابرات برای تبادل منابع و اطلاعات مالی به صورت الکترونیکی که می‌تواند باعث حذف نیاز به حضور فیزیکی مشتری در شعب بانک‌ها شود. فهرست عناوین [مخفی کردن] [list] [*]1 تاریخچه بانکداری الکترونیکی در جهان [*]2 تاریخچه بانکداری الکترونیک در ایران [*]3 رویکرد اول مدل‌های بانکداری الکترونیکی [*]4 رویکرد دوم روش‌های ارائه خدمات بانکداری الکترونیکی [*]5 مزایای بانکداری الکترونیک [*]6 سیستم‌های بانکداری الکترونیک [*]7 شاخه‌های بانکداری الکترونیک برحسب نیازهای بازار بانکداری الکترونیک [*]8 مشکلات [*]9 تفاوت بانکداری الکترونیکی و اتوماسیون بانکی [*]10 منابع حقوق بانکداری الکترونیک [/list]تاریخچه بانکداری الکترونیکی در جهان زمان شروع پرداخت الکترونیکی در دنیا به سال ۱۹۱۸ میلادی بر می‌گردد. یعنی هنگامی که بانک‌های فدرال رزرو آمریکا به انتقال وجوه از طریق تلگراف می‌پرداختند. اینترنت درسال ۱۹۷۰ توسط متخصصین دانشگاهی، به منظور اشتراک دریافت‌ها توسعه یافت و تا سال ۱۹۹۳ محبوبیت اینترنت برای عموم و خصوصاً تجاری که امید به گسترش مشتریانشان داشتند، افزایش پیدا کرد. عواملی که بانکداران را به سمت اینترنت متوجه ساخت عبارتند از مواجه شدن با مبالغ هنگفت و رقابت بین غیربانکی‌ها. در سال ۱۹۹۴، بانک‌ها شروع به کاوش در اینترنت کردند تا به عنوان یک سیستم تحویل داری پیشنهادی برای محصولات و خدماتشان از بانکداری اینترنتی استفاده کنند. این نوع بانک برای هر تراکنشی قیمت کمتری را از بانک‌های شعبه دار پیشنهاد کرد، همچنین به دسترسی بازارهای جهانی و آسایش بیشتر مشتریان توجه بیشتری نشان داد. تا ژانویه ۱۹۹۵، فقط ۲۴ بانک بر روی شبکه اینترنت وجود داشت. اما به فاصله یک سال، ۸۰۰ بانک به این تعداد افزوده شد. تاریخچه بانکداری الکترونیک در ایران با رشد هر چه بیشتر سیستم‌های جدید ، بانک‌ها خود را در برابر تعداد زیادی سیستم مجزا و منفک از یکدیگر (سیستم های جزیره‌ای) دیدند که ادامه فعالیت را برایشان دشوار می‌ساخت. در اواخر دهه ۱۳۶۰ بانک‌های کشور به سیستم اتوماسیون عملیات بانکی و رایانه‌ای کردن ارتباطات خود توجه نشان دادند. بر این اساس، نیاز به سیستمی یکپارچه که کلیه خدمات بانکی را از طریق پایگاه داده های متمرکز ارائه و مدیریت نماید بیش از پیش احساس گردید. بنابراین بانک‌ها به سوی استفاده از سیستم جامع متمرکز بانکداری (Core Banking) روی آوردند. حرکت به سمت بانکداری الکترونیکی از اوایل دهه ۷۰ آغاز شد و پس از ان کارت های اعتباری، خودپردازها، سیستم‌های گویاو… وارد خدمات نوین بانکی شد. سیستم شتاب یا شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی درسال ۱۳۸۱ ایجاد شد. همانطور که اشاره شد، زیرساخت‌های بانکداری الکترونیکی یکپارچه، در دهه ۷۰ ایجاد گردید و دو بانک بزرگ کشور (بانک ملی ایران و بانک صادرات ایران) سیستم یکپارچه بانکی خود را عملیاتی نمودند. با راه اندازی این سیستم‌ها، به تدریج حساب‌های سنتی که دسترسی به آن ها برای صاحب حساب تنها از طریق مراجعه حضوری به شعبه افتتاح کننده حساب مقدور بود، به حساب های سیبا در بانک ملی ایران و سپهر (سیستم پردازش هوشمند رایانه‌ای) در بانک صادرات ایران تبدیل گردید. با استفاده از این سیستم‌ها، صاحب حساب برای انجام امور بانکی، دیگر نیازی به مراجعه حضوری به شعبه افتتاح کننده حساب ندارد. شماره این حساب‌های جدید ۱۳ رقمی بوده و در سطح همان بانک منحصر بفرد می‌باشند. رویکرد اول مدل‌های بانکداری الکترونیکی دو نوع کلی از بانکداری الکترونیکی وجود دارد: [list] [*]بانک‌های الکترونیکی: در واقع موسسه‌ای است که فقط روی اینترنت موجود است و دارای هیچ گونه شعب فیزیکی نیست. [*]شعبات الکترونیکی: در این مدل بانک‌های معمولی و مرسوم، خدمات بانک الکترونیکی را به کاربران خود ارائه می‌دهند. علت وجود این مدل این است که تمامی کاربران اینترنت و مشتریان بانک‌ها از خدمات بانک‌های الکترونیکی استفاده نمی‌کنند لذا وجود بانک‌های قدیمی هنوز تا مدتی لازم به نظر می‌رسد. [/list]رویکرد دوم روش‌های ارائه خدمات بانکداری الکترونیکی [list] [*]نخست، بانکداری دوگانه (Brick and Click): ترکیبی از کانال‌های تحویل الکترونیکی و بانکداری سنتی است. بانک‌هایی که فعالیت بانکداری مرسوم را که در آن خدمات بانکی با مراجعه مستقیم مشتریان و در محلی مانند اداره انجام می‌شود، همراه با ارائه خدمات بانکداری اینترنتی انجام می‌دهند در این دسته جای می‌گیرند. [*]دوم بانک‌های مجازی (Virtual Bank): بانکی است که صرفا تولیدات و خدمات خود را از طریق کانال‌های توزیع الکترونیکی بدون وجود شعبه انجام می‌دهند. اینگونه بانک‌ها به دلیل صرفه جویی هایی که از هزینه های غیر مستقیم (Over head) بهره مند می‌شوند معمولا سودی بالاتر از حد متوسط آن کشور پرداخت می‌کنند و صرفا در اینترنت موجود می‌باشند. [/list][/url]این مطلب را حتما بخوانید:  مکانیسم ایحاد پول توسط سیستم بانکی مزایای بانکداری الکترونیک می‌توان آن را از دو جنبه مشتریان و موسسات مورد بررسی قرار داد: ازجنبه مشتریان می‌توان به صرفه جویی در هزینه‌ها اشاره کرد و از جنبه موسسات می‌توان به حفظ مشتریان علی رغم تغییرات مکانی بانک‌ها اشاره کرد، همچنین جلوگیری از اختلاس یکی دیگر ازمزایای مهم ان است. در بانک‌های پیشرو در خدمات بانکداری الکترونیک،کانال‌های مختلف بانکداری با هم تلفیق وسیستم‌های جزیره‌ای یکپارچه می‌شود پس مدیریت اطلاعات و مدیریت ارتباط با مشتریان بهبود می‌یابد و رضایت مشتریان، صرفه جویی در هزینه‌های تولید و درآمد بیشتر برای بانک‌ها را به همراه خواهد داشت اما قبل از اقدام به ایجاد و پیاده سازی سیستم بانکداری الکترونیک باید امکان پذیر بودن آن را در رابطه با محیط فنی، اقتصادی، مالی و نیروی انسانی مورد توجه قرار داد. این چهارچوب کاری باعث می‌شود که بانکی داشته باشیم که نیازی به امور کاغذی ندارد، محدود به مناطق جغرافیایی خاص نیست و هیچ گاه در آن به روی مشتریان بسته نمی‌شود و می‌تواند به صورت ۲۴ ساعته به مشتریان سرویس دهد. سیستم‌های بانکداری الکترونیک این سیستم‌ها در سه سطح به مشتریان سرویس دهی می‌کنند: [list=1] [*]اطلاع رسانی: این سطح ابتدایی ترین سطح بانکداری الکترونیکی اینترنتی است. بانک اطلاعات مربوط به به خدمات و عملیات خود را از طریق شبکه های ارتباطی دولتی وخصوصی فراهم می‌کند. [*]ارتباطات: این سطح امکان انجام مبادلات بین سیستم بانکی و مشتری را فراهم می‌آورد. ریسک این سطح در بانکداری الکترونیک بیشتر از سطح سنتی است. [*]تراکنش: این سیستم متناسب با نوع اطلاعات و ارتباطات خود از بالاترین میزان ریسک برخوردار است. دراین سطح مشتری در یک ارتباط متقابل قادر است تا عملیاتی چون صورت حساب، صدور چک، انتقال وجه و ارائه صورت حساب را انجام دهد. [/list]شاخه‌های بانکداری الکترونیک برحسب نیازهای بازار بانکداری الکترونیک [list] [*]بانکداری تلفن همراه و فناوری‌های مربوط به آن: مشتریان بانک با استفاده از خدمات موبایل، از دستگاه تلفن همراه خود، به صورت همه ساعته به اطلاعات حسابی بانک خود دسترسی داشته و عملیات انتقال وجه به کارت یا حساب دیگری و پرداخت قبض‌ها را انجام می‌دهند. از انواع خدمات بانکی موبایل در کشور ما ایران می‌تواند به مواردی مانند امکان دریافت همه اطلاعات مربوط به حساب مشتری، خرید از فروشگاه‌ها و دیگر امکانات خدماتی، ارائه وضعیت بازار اوراق بهادار و انتقال خرید و فروش اوراق بهادار به وسیله تلفن همراه و اینترنت، خدمات چک و امکان پرداخت انواع قبوض به صورت تلفن‌های همراه در قالب موبایل بانک، اشاره نمود. [/list] [list] [*]بانکداری تلفنی: خدمات تلفن بانک به دو روش انجام می‌گیرد که اولا خدمات که با شماره حساب و رمز حساب کار می‌کنند که این نوع خدمات فقط برای حساب‌های همان بانک است و ثانیا خدماتی که با شماره کارت شتاب و رمز دوم کارت فعالیت انجام می‌دهند ولی این نوع خدمات معمولا برای تمام کارت‌های شتاب است. [/list] [list] [*]بانکداری بر اساس فکس: در بانکداری بر اساس فکس یا نمابر اطلاعات موجودی حساب، وضعیت پرداخت اقساط چک و … به صورت سیستم نمابر ارسال می‌گردد. [/list] [list] [*]بانکداری بر اساس دستگاه‌های خود پرداز: بیشتر مردم یک یا چند کارت بانکی در دسترس دارند می‌توانند از دستگاه‌های خود پرداز استفاده کنند. [/list] [list] [*]بانکداری بر پایه شعبه‌های الکترونیکی: شعبه الکترونیک به وسیله بانک‌ها راه اندازی شده و در طی ۲۴ ساعت شبانه روز به ارائه خدمات بانکی در سوی بانکداری الکترونیک پرداخته می‌شود و حتما در این نوع شعب‌ها نیروی انسانی کمتر دخالت دارند. [/list] [list] [*]بانکداری مبتنی بر پایه کارت خوان‌ها: دستگاه کارت خوان یا پوز که در بیشتر فروشگاه‌ها موجود است و جایگزین خوبی برای پول نقدی شده‌اند، علاوه به وسیله دستگاه پوز می‌توان موجودی حساب‌ها را چک و کارت شارژ خریداری نمود. [/list] مشکلات دستگاه‌های ATM مطابق نیازهای امروز طراحی نشده است. خرابی دستگاه‌ها، کمبود تعداد دستگاه‌ها نسبت به میزان کارت‌های صادر و… شده ازجمله مشکلات است همچنین در رابطه با خدمات اینترنتی بانک‌ها سرعت کم و قطعی‌های مکرر سبب بی‌اعتمادی مردم نسبت به بانکداری الکترونیکی شده است و هنوز درصد بالایی از مراجعات مردم به بانک‌ها جهت به صورت حضوری است. این مطلب را حتما بخوانید:  بانکداری شرکتی چیست و چه خدماتی را شامل می شود؟ [url=https://khanesarmaye.com/corporate-banking/] تفاوت بانکداری الکترونیکی و اتوماسیون بانکی شاید تا حالا برایتان پیش آمده است که وارد یک بانک شوید و با دیدن اینکه غالب کارمندان کار خود را با کمک رایانه انجام می‌دهند، این سوال در ذهن تداعی شود که آیا در این بانک هم از بانکداری الکترونیکی استفاده می‌شود یا نه؟ در اتوماسیون بانکی زیر ساخت‌های بانکداری تغییر نکرده و صرفاً از کامپیوتر جهت آسان‌تر نمودن محاسبات مربوط به حساب‌ها استفاده می‌شود اما در بانکداری الکترونیکی زیر ساخت‌های بانکی تغییر نموده و برای انتقال منابع نیازی به صدور اسناد کاغذی نمی‌باشد بلکه از طریق دستورهای کامپیوتری مشتری این عمل انجام می‌گیرد. منابع حقوق بانکداری الکترونیک در این رابطه دو قانون خاص وجود دارند که ارتباط مستقیم با مباحث الکترونیک دارند: [list] [*]اولین مورد، قانون تجارت الکترونیکی است. اگرچه پرداخت‌های اینترنتی، از این قانون مستثنی شده‌اند و بدین ترتیب، طیف قابل توجهی از مسائلی که میان بانک و مشتری قابل طرح می‌باشند، از حیطه شمول این قانون خارج شده‌اند. در عین حال باید توجه داشت که این قانون، به عنوان قانون کلیدی و پایه در مباحث حقوق تجارت الکترونیکی با وجود ایرادات متعددی که به آن وارد است نمی‌تواند در حقوق بانکداری الکترونیک و اینترنتی مورد توجه قرار نگیرد؛ چرا که بسیاری از مسائل پایه‌ای و کلیدی در خصوص تجارت الکترونیک، از جمله تعاریف و مفاهیم بنیادین در این قانون مطرح شده‌اند. [*]دومین قانون مهم که به بانکداری و تجارت الکترونیکی مربوط می‌شود، قانون جرایم رایانه‌ای است. این قانون که در سال ۱۳۸۸ تصویب شده است، مبنای حقوقی مبارزه با جرایم در فضای سایبر را فراهم نموده است و در صورتی که جرمی در سیاق و فضای بانکداری اینترنتی و الکترونیکی اتفاق افتد، رجوع به این قانون ناگزیر خواهد بود. [*]علاوه بر دو قانون یاد شده، مقررات صادر شده توسط بانک مرکزی در رابطه با ابعاد گوناگون بانکداری الکترونیک و اینترنتی و نیز نظام‌ها و سامانه‌های پرداخت، در حقوق بانکداری الکترونیک نقش مهمی دارند. یکی از کارکردهای بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تنظیم و کنترل قواعد حاکم بر نظام‌های پرداخت در کشور و نظارت بر اجرای صحیح آن قواعد است. بانک مرکزی در این رابطه دستورالعمل‌ها و مقررات متعددی را در خصوص ابعاد مختلف نظام‌های پرداخت و بانکداری اینترنتی از مقررات حاکم بر تأسیس بانک‌های مجازی گرفته تا دستورالعمل‌های سامانه‌های مختلف پرداخت صادر کرده است. در این مقررات دستورالعمل‌ها قواعد فعالیت و گاه حقوق و تکالیف طرفین در رابطه با بانکداری الکترونیک و اینترنتی و نظام‌های پرداخت تبیین شده است. [*]منبع دیگری که در حقوق بانکداری الکترونیک و اینترنتی باید مورد توجه قرار گیرد، قراردادهای میان بازیگران مختلف در این زمینه است. قراردادهای میان بانک‌ها و مشتریان، بانک‌ها با یکدیگر و بانک‌ها با بانک مرکزی، جملگی در تعیین حقوق و تکالیف مشتریان در نظام بانکداری الکترونیک و اینترنتی نقش دارند و نمی‌توان در این زمینه آن‌ها را نادیده گرفت. البته باید به این نکته توجه داشت که قراردادهای یاد شده، نمی‌توانند بر خلاف قوانین و مقررات بانک مرکزی باشند و برخی از شروط مندرج در قراردادهای میان بانک و مشتریان، از برخی جهات خلاف موازین حقوقی به نظر می‌رسند. [*]در نهایت، باید به قانون حمایت از مصرف کنندگان به عنوان منبعی جدید در رابطه با بانکداری الکترونیک و اینترنتی اشاره کرد. اشخاصی که از خدمات بانکداری الکترونیک و اینترنتی استفاده می‌کنند، مصرف کننده تلقی می‌شوند و لذا از حقوق حمایتی مندرج در قانون حمایت از مصرف کنندگان برخوردار می‌باشند. بنابراین ضروری است که این حقوق مورد بررسی قرار گیرند تا میزان و محدوده اعمال آن‌ها در روابط میان بانک و مشتری در زمینه بانکداری الکترونیک و اینترنتی مشخص گردد. [/list]