تركيب پسماند بيمارستاني - نسخه‌ی قابل چاپ

در كشورهاي مختلف طبقه بندي هاي متفاوتي نسبت به پسماندهاي بيمارستاني ارائه گرديده است . اين تقسيم بندي ها بر اساس يكي از سه روش زير است :

الف) تقسيم بندي بر اساس روش دفع

ب) تقسيم بندي بر اساس درجه خطرزايي

ج) تقسيم بندي بر اساس منبع توليد

مـثـلاً در بـرخـي كـشـورهـاي اروپـايي بر اساس منبع توليد ، پسماندهاي بيمارستاني به شكل زير تقسيم بندي شده است :

1) پسماند ويژه بيمارستاني

2) پسماند آشپزخانه و پسماندهاي مشابه پسماند خانگي

3) ساير پسماندها

پسماند بـيـمـارسـتـانـي بـر اسـاس احـتـمـال خـطـري كـه ايـجـاد مـي كنند به صورت‌ زير طبقه بندي مي شوند:

1) پسماند شبيه مواد خانگي

2) پسماند ويژه بيمارستاني

تنها پسماند هاي مخصوص بيمارستاني هستند كه احتمال خطرزايي آنان بيش از پسماندهاي عادي است. به همين دليل تعيين نوع پسماند بيمارستاني در مقايسه با پسماند خانگي بسيار مهم است .

طبقه بندي پسماندهاي بيمارستاني

طبقه بندي و جدا سازي پسماند هاي بيمارستاني به دلايل زير الزامي است:

*از بعد بهداشتي و زيست محيطي براي تأمين سلامت شاغلين، بيماران، همراهان‌، ملاقات كنندگان، عدم تداخل مواد،كنترل بهينه جمع آوري ، دفع و تصفيه .

*از بعد اقتصادي و تكنيكي شامل در آمدهاي حاصل از فروش موادي كه مي توانند باز يافت شوند ، صرفه جويي در حمل ونقل و مواد ضد عفوني كننده ، انضباط شغلي ، سهولت بارگيري و دفع .

عمده ترين طبقه بندي مواد زايد بيمارستاني كه تا به حال بر اساس نظريه WHO متدوال بوده است در هشت گروه به شرح زير خلاصه مي شود.

- مواد زايد معمولي

ايـن زايـدات شـبـيـه زبـالـه هـاي خـانـگـي بـوده و بـيشتر مربوط به قسمت هاي اداري بيمارستان هستند .از نظر حمل ونقل، مشكل خاصي ندارند و جزء مواد زايد خطرناك محسوب نمي‌شوند .

- مواد زايد پاتولوژيك

ايـن زايدات شامل با‌فت‌ها و قسمت هاي اعضاء مختلف بدن هستند كه در عمل نمونه‌برداري يا كالبد شكافي وجراحي ايجاد مي‌شوند. اين زايدات به طور بالقوه اي امكان ايجاد بيماري داشته و عامل بيماري‌زا در آن ها بسيار زياد است .

-پسماندهاي راديو اكتيو

اين پسماندها شامل پسماندهاي جامد ، مايع و گازي آلـوده بـه مـواد راديـو اكـتـيـو هستند .كاربرد مواد راديواكتيو در عكس‌برداري‌ها، پرتودرماني ها و بعضي آزمايش‌ها معمول است .

- پسماندهاي شيميايي

اين پسماندها شامل اشكال مگوناگوني از پسماندهاي شيميايي بوده كه به طور مثال از آزمايشگاه ها و فعاليت هايي نظير نظافت و ضد عفوني حاصل مـي شـونـد .

ايـن زايدات ممكن است خطرناك بـاشـنـد . طبق موازين بين المللي ، خصوصيات سـمــي بـودن ،خـورنـدگـي ، قـابـل اشـتـعـال بـودن واكنش دهندگي، سرطانزايي باعث طبقه بندي مـواد زايد شيميايي در زمره مواد زايد خطرناك مـي شوند. مواد شيميايي غير خطرناك، موادي هـسـتـنـد كـه خصوصيات فوق را نداشته باشند. مثل قندها، آمينو اسيدها و بعضي از نمك هاي معدني و آلي .

- پسماندهاي عفوني

طبق تعريف پسماندهاي عفوني، پسماندهايي هستند كـه قـادرند حداقل يك بيماري عفوني را منتقل ســازنــد . طبق طبقه بندي WHO,EPA پسماند عفوني ، حـداقـل شـامـل مـواد زايـد آزمـايـشـگـاهـي نـظير محيط‌هاي كشت، مواد زايد بخش هاي جراحي و كـالـبـد شـكـافـي و بـخـش هاي ايزوله است كه بـيـمـاران عـفـونـي در آن بـسـتري مي‌شوند .مواد زايـدي كـه از بـخـش هـاي هـمودياليز بيماران به دست مي آيد(‌مثل فيلترها ولوله ها، حوله هاي يـكـبـــار مــصـــرف، روپـــوش هــا، پـيــش بـنــدهــا و دستكش ها و... ) و نيز مواد زايد حيوانات تلقيح شده در زمره اين گروه زايدات قرار دارند .

طبق نظريه Liber man مواد زايد عفوني در 12‌نوع مشخص طبقه بندي شده اند.

1) پسماند بخش هاي ايزوله

بـيـمـاران ايـن بـخـش بـه دلـيـل داشـتـن بيماري عـفــونــي قــابــل انـتـقــال ، از سـايـر بـيـمـاران مـجـزا شده‌اند. بديهي است از نظر انتقال ويروس ايدز و هپاتيت B مراقبت هاي لازم در دفع زباله هاي خـــونــيــن و مــايـعــات بــدن بـيـمــاران بـسـتــري در بـيـمـارسـتـا ن هـا و بـخـش هـاي ايـزوله ضرورت كامل دارد .

2) پسماند محيط هاي كشت و ديگر عوامل عفوني

ايـــن مـــواد از آزمـــايــشــگـــاه هـــاي تـشـخـيــص طـبـي‌،آزمـايـشـگـاه هـاي پـاتـولـوژي و مـيـكـروب شـنـاسـي وتـحـقـيـقـاتي توليد مي شوند كه شامل كشت هاي تهيه شده از نمونه هاي اخذ شده از بيماران است. نمونه هاي نگهداري شده براي تـحـقـيق و زايدات فرآورده هاي معين دارويي ، قـسمت ديگري از اين مواد زايد عفوني قلمداد مي شوند.

3) فرآورد ه هاي خوني

ايـن گـونـه زايـدات تـوسـط بـانـك هاي خون، آزمـايـشـگاه هاي تشخيص طبي، مراكز دياليز و شركت هاي دارويي توليد مي شوند. اين مواد به طـور بـالـقـوه عفوني بوده و امكان وجود عوامل بـيـمـاري زا در آن‌هـا بـسـيار زياد است .اين مواد مـمكن است علاوه بر ويروس ايدز و هپاتيت، ساير بيماري هاي قابل انتقال به وسيله خون نظير مالاريا سرخجه مادرزادي و... را منتقل كنند .

4) پسماند ناشي از اعمال جراحي و كالبد شكافي

پسماند كـه در جـريـان عـمـل جـراحي و كـالـبد شكافي به دست مي آيد همراه با عوامل بـيـمــاري زا بـه عـنـوان مـواد زايـد عـفـونـي تـلـقـي مـي‌شوند. از ديدگاه مراقبت هاي جهاني تمام مـواد زايـديرا كـه در تـمـاس بـا خـون و جريان خـون هـسـتـنـد بايد به عنوان پسماند عفوني تلقي كرد .

5) پسماندهاي آلوده آزمايشگاهي

ايـــن دســتـــه از پسماندها، ظــروف كـشــت و وسـايـلـي را كه براي تهيه محيط كشت و انتقال آن‌ها به كار مي رود شامل مي شوند. بديهي است پـارچـه هـايـي كه در تماس با محيط هاي كشت هستند نيز آلوده هستند. در هر صورت مواد زايد آزمايشگاهي شامل تمام مواد زايدي هستند كه در تماس با عوامل بيماري زا بوده و ممكن است حاوي كشت‌ها و نمونه‌هاي آزمايشگاهي آلوده باشند :

6) وسايل آلوده نوك تيز و برنده مثل سوز ن ها و سرنگ ها، شيشه هاي شكسته، چاقوهاي جراحي و نظاير آن ها .

7) پسماند بخش دياليز

اين مواد زايداتي هستند كه در اثر تماس با خون بيماران همو دياليز به وجود آمده و شامل وسايل ،و ابزار و موادي هستند كه به علت مصرف در اين بخش ايجاد مي شوند .

8) پسماندهاي آلوده بخش نگهداري حيوانات

ايـن مواد شامل لاشه و قسمت هاي مختلف آلوده حيواناتي است كه جهت انجام آزمايش هاي مختلف تحقيقاتي در معرض عوامل بيماريزا قرارمي گيرند.

9) پسماندهاي بيولوژيك ودارويي

ايــن پسماندها شــامــل واكـسـن هـا و سـايـر مـواد زايـدي هـسـتـنـد كـه در جـريـان تـولـيـد فـرآورده‌هـاي بـيولوژيك شركت هاي دارويي توليد مي شوند. اين مواد به علت عدم استاندارد بودن يا گذشت تاريخ مصرف و خروج از رده به بازار ، دور ريخته مي شوند . بيمارستان ها و مراكز تحقيقاتي ، بيولوژيك، كلينيك ها ، داروخانه ها و... منبع اصلي مـواد زايـد بـيـولـوژيـك مـخـاطـره آمـيـز هـسـتـنـد. از جـمـلـه خـصـوصـيـات مـهـم مواد زايد بيولوژيك، قدرت آلوده سازي، عفونت زايي وايجاد مسموميت براي موجودات زنده است . مواد زايدي كه در اين گروه قرار مي گيرند عبارتند از :

بافت هاي بدخيم حاصل از جراحي ، مواد آلوده مثل سوزن ها ، باند ها و... مواد زايد بـيولوژيك به عنوان محصول فرعي حاصل از فرآيندهاي بيولوژيك يك كارخانه نيز مي‌تواند باشد .

10) پسماند غذايي وساير فرآورده هاي آلوده

اين مواد زايد شامل مواد غذايي آلوده (پس مانده غذايي بيماران عفوني )، داروها و مواد بهداشتي كه آلوده و غير قابل مصرف تشخيص داده شده اند، هستند .

11) لوازم وابزار آلوده

وسـايـلـي كه در آزمايشگاه هاي پزشكي و ميكروبيولوژي و تحقيقاتي كه با عوامل عفوني در تماس بوده و در توليد وآزمايش فرآورده هاي دارويي، آلوده مي شوند در اين گروه قرار مي گيرند. اگر قرار است اين وسايل ضد عفوني شده و مجددا مورد استفاده قرار گيرند، دقت لازم در خصوص رفع آلودگي از آن ها ضروري است .

12) زباله هاي پاتولوژيك

نسوج، اعضاء و قسمت هايي از بدن انسان كه در عمل بيوپسي ، اتوپسي و اتاق هاي عمل جراحي برداشته مي شوند، اصطلاحا زباله هاي پاتولوژيك خوانده مي شوند. اين زباله ها به دليل امكان وجود عوامل بيماريزا بالقوه، ايجاد بيماري مي كنند .

طبقه بندي هاي مواد زايد عفوني كه توسط (CDC) مركز كنترل بيماري پيشنهاد شده است به شرح زير است:

1- مواد زايد آزمايشگاهي ميكروبيولوژي

2- مواد زايد پاتولوژيك

3- نمونه هاي خون و فرآوردهاي خوني

4- مواد تيز و برنده

5- مواد زايد بخش هاي ايزوله

طبقه بندي پسماند عفوني توسط EPA به قرار زير است:

1- مواد زايد بخش هاي ايزوله

2-كشت هاي ميكروبي و مواد بيولوژيك مربوطه

3-خون و فرآورد ه هاي خوني

4- مواد زايد پاتولوژيك

5-مواد تيز آلوده

6-لاشه حيوانات ،اعضاء بدن و ملافه هاي آلوده

7- مواد زايد حاصل از جراحي و كالبد شكافي

8- زايدات آزمايشگاهي آلوده

9- زايدات واحد دياليز

10- مواد تيز استفاده نشده

زباله هاي عفوني از منابع متعددي توليد مي شوند به طوركلي 90-3 درصد زباله هاي بيمارستاني مي توانند عفوني باشند .

بـر اساس تحقيقات به عمل آمده در ساير كشورها مشخص شده است كه معمولا 15-10 درصد از زباله هاي بيمارستاني را زباله هاي عفوني تشكيل مي دهند .

در تـقـسـيـــم بــنـــدي ديــگـــر ،مـــواد زايـــد ويـــژه بيمارستاني شامل 6‌گروه زير هستند:

الـف) مـواد زايـد آنـاتـومـيـك، شامل مواد زايد اطـاق عـمـل، مـواد زايـد اطـاق زايـمـان، اعـضاء و اندام هاي قطع شده، جنين مرده و جفت و مواد آناتوميك ناشي از جراحي هاي سطحي است .

ب) مــواد زايــد بـيــولــوژيــك حــاصـل از تـمـام بخش‌ها شامل:

الف) پارچه هاي آغشته به الكل و اتر و خون.

ب) اجــســـام يـــك بـــار مــصــرف فـلــزي ،نـظـيــر سرنگ،سوزن هاي تزريق زير جلدي ،تيغه هاي چاقوي جراحي، اجسام پلاستيكي مثل ظروف ادرار، لـــولـــه هـــاي پـــلاســتــيــكـــي، بــطــري هــاي پلاستيكي ، سرنگ و ماسك و دستكش.

بـسـتـه بـنـدي مـثـل ظـروف شـيشه اي سرم خون ،بطري هاي شيشه داروها، انواع آمپول ها، كارتون كاغذ و جعبه‌هاي دارو .

ج)‌مواد زايد ويژه مثل : فيلترهاي دياليز كليه، گچ شكسته بندي و قالب گيري .

د)‌مواد زايد بخش راديولوژي ، آزمايشگاه‌هاي شيميائي و باكتريولوژي شامل :

- نـمـك هـاي نـقره ، فيلم هاي اشعه ايكس ، ظــــاهــــر كــنــنــــده فــيــلــــم- اجــســـاد حــيـــوانـــات