عقد ازدواج یا نکاح ، سبب ایجاد پیوند زوجیت میان زن و مردی می شود که تا قبل از آن ، با یکدیگر بیگانه بوده اند ؛ اما به محض اینکه عقد نکاح ، به صورت صحیح و قانونی انجام گرفت ، هر کدام از آنها ، موظف هستند که تکالیف ناشی از زوجیت را پذیرفته و با یکدیگر حسن معاشرت داشته باشند . بنابراین ، صرفا پس از خواندن صیغه عقد نکاح ( اعم از دائم و موقت ) است که زن و مرد ، به هم محرم شده و اصطلاحا ، زن و شوهر می شوند .

به منظور صحیح بودن صیغه عقد نکاح و جاری شدن آثار ناشی از زوجیت ، در شرع اسلام و همچنین در قانون مدنی ، شرایطی پیش بینی شده است که از جمله مهم ترین آنها ، می توان به شهادت شاهدان در عقد نکاح اشاره نمود . به عبارت دیگر ، عقد نکاح ، برای صحیح بودن ، نیازمند آن است که افرادی ، شاهد ازدواج باشند تا از اختلافات بعدی پیرامون نفی زوجیت ، جلوگیری شود . اما سوال اینجاست که تعداد شهود عقد ازدواج چه تعداد است و این شهود ، باید چه شرایطی داشته باشند ؟

به همین منظور ، در ادامه این مقاله ، به این سوال پاسخ می دهیم که آیا حضور شهود در عقد ازدواج الزامی است ؟ سپس ، تعداد شاهدان عقد نکاح و شرایط شهود عقد ازدواج را نیز مورد بررسی قرار خواهیم داد .

بر اساس قانون حمایت خانواده ، ثبت ازدواج دائم در محضر ، الزامی است و در صورت عدم ثبت آن ، ممکن است مرد ، به مجازات جرم عدم ثبت ازدواج محکوم شود . علاوه بر این ، ثبت عقد ازدواج موقت نیز در برخی شرایط ، مثل باردار شدن زن ، الزامی و اجباری است . هر چند که به لحاظ شرعی ، اگر زن و مردی ، صیغه عقد ازدواج یا نکاح را میان خود ، حتی در منزل ، جاری نموده و آن را در محضر ثبت نکرده باشند نیز ، عقد نکاح واقع شده ، کاملا صحیح و معتبر است .

اما نکته مهمی که در این خصوص وجود دارد ، آن است که در برخی از قوانین مربوطه ، تشریفات خاصی برای ازدواج مقرر شده است . از جمله مهم ترین شرایط صحت عقد نکاح بر اساس قانون مدنی ، می توان به قصد و رضای طرفین عقد و اهلیت داشتن آنها اشاره نمود . به همین دلیل ، این سوال مطرح می شود که آیا حضور شهود عقد ازدواج نیز جزء شرایط صحت عقد ازدواج تلقی می شود ؟ آیا حضور شهود عقد ازدواج الزامی است ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که در قانون مدنی ، علی رغم اینکه یکی از شرایط صحت صیغه طلاق ، معرفی تعدادی شاهد است ، در مورد الزام به حضور شهود در عقد ازدواج ، حکم خاصی وجود ندارد . به لحاظ شرعی نیز ، همانطور که بیان شد ، حضور شهود در عقد ازدواج الزامی نمی باشد و بدون حضور شهود نیز ، زن و مرد می توانند با رعایت سایر شرایط مقرر برای صحت عقد نکاح ؛ از جمله رضایت پدر برای ازدواج دختر باکره ، عقد ازدواج را منعقد نمایند .

با این حال ، به موجب برخی از قوانین و مقررات دیگر ، ثبت عقد ازدواج در محضر ، نیازمند معرفی شاهد ازدواج می باشد ؛ فلذا به لحاظ قانونی ، حضور شهود برای عقد ازدواج یا نکاح ، الزامی است . البته ، بررسی جزییات این موضوع ، نیازمند آن است که تعداد شهود عقد ازدواج و شرایط آنها نیز مورد بررسی قرار گیرند که در ادامه ، در خصوص آن ، توضیح داده می شود .

در قسمت قبل ، به این سوال پاسخ دادیم که آیا حضور شهود عقد ازدواج، الزامی است یا خیر . همانطور که اشاره شد ، بر اساس برخی از مقررات ، حضور شهود برای عقد نکاح ، به لحاظ قانونی ، الزامی و اجباری دانسته شده است و در حال حاضر که ثبت عقد نکاح دائم در محضر ، الزامی دانسته شده است ، می بایست تعدادی از شاهدان واجد شرایط نیز ، در محضر حاضر شده و شهادت دهند . اما سوالی که در این خصوص مطرح می شود ، آن است که تعداد شهود عقد ازدواج ، چند نفر است و اگر زن و مردی بخواهند در محضر ازدواج نمایند ، باید چه تعداد شاهد برای نکاح معرفی کنند ؟

بر اساس ماده 7 نظامنامه ثبت ازدواج و طلاق ، « در صورتی که هویت زوجین ، نزد صاحب دفتر ازدواج و طلاق ، محرز و مشخص نباشد ، بایستی دو نفر از اشخاص معروف و معتمد ، حضورا ، هویت زن و مرد را تصدیق نموده و مراتب این موضوع ، در دفتر ، قید و به امضای معرفین برسد » . بر این اساس ، می توان گفت که تعداد شهود معرفی شده برای عقد ازدواج ، دو نفر هستند که در ادامه ، شرایط شاهدان نکاح را مورد بررسی قرار می دهیم .

البته ، علاوه بر معرفی تعداد شهود مذکور ، رضایت پدر برای ازدواج دختر نیز الزامی است . به عبارت دیگر ، علاوه بر امضای شهود ازدواج ، جاری کنندگان صیغه ازدواج در محضر نیز باید ذیل سند ازدواج را امضا کنند و در صورتی هم که زوجه ، دوشیزه باشد ، پدر ایشان می بایست رضایت خود برای ازدواج دختر را به صورت حضوری در محضر اعلام نموده و یا اینکه به دختر خود ، وکالت در ازدواج داده باشد .

همانطور که گفته شد ، بر اساس نظامنامه ثبت ازدواج ، تعداد شاهدان عقد ازدواج ، حداقل دو نفر هستند که باید به محل دفترخانه ازدواج و طلاق مراجعه نموده و هویت زوجین را تصدیق یا تایید کنند تا در آینده ، در خصوص ازدواج آنها ، شک و شبهه ای ایجاد نشود ؛ البته در حال حاضر ، ثبت الکترونیکی ازدواج ، الزامی شده است . اما ممکن است این سوال مطرح شود که شرایط شهود عقد ازدواج چیست و به عبارت دیگر ، چه اشخاصی نمی توانند شاهد عقد ازدواج میان زن و مرد باشند ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که یکی از مهم ترین دلایل الزام قانونی جهت معرفی تعداد شهود عقد نکاح ، آن است که شاهدی برای ازدواج زن و مرد وجود داشته باشد تا ضمن تایید هویت زن و مردی که قصد ازدواج دارند ، از اختلافات احتمالی در خصوص انکار رابطه زوجیت در آینده ، احتراز شود . به همین دلیل ، یکی از مهم ترین شرایط شهادت شهود ازدواج ، آن است که کور یا کر نباشند تا بتوانند زوجین را شناسایی نموده و بر وقوع عقد نکاح ایشان ، شهادت دهند .

علاوه بر این ، یکی دیگر از شرایط شهود عقد ازدواج ، آن است که شهود معرفی شده ، محجور نباشند . اشخاص محجور ، به کسانی گفته می شود که به سن بلوغ نرسیده اند ، یا سفیه و دیوانه هستند . بنابراین ، شاهد عقد ازدواج ، باید لااقل 18 سال سن داشته و عاقل باشد ؛ به این منظور ، لازم است که شهود عقد ازدواج ، با در دست داشتن شناسنامه ، برای شهادت در محضر ، حاضر شوند و ذیل سند ازدواج را امضا کنند .

معمولا تعداد شاهدان عقد ازدواج ، از بزرگان و معتمدان خانواده و فامیل ، همچون پدربزرگ ، عمو ، دایی و ... انتخاب می شوند ؛ اما در هر حال ، وجود رابطه قرابت یا خویشاوندی میان شهود ازدواج ، با زن و مرد ، جزء شرایط شهود عقد نکاح نمی باشد و به همین دلیل ، از میان دوستان ، سایر بستگان و یا آشنایان نیز ، می توان شهودی را انتخاب و به محضر ، معرفی نمود . لازم به ذکر است که به لحاظ قانونی ، منعی برای معرفی شهود یکی از زوجین برای دیگری ، وجود ندارد و به عبارت دیگر ، تعداد شاهدان معرفی شده هر یک از زوجین ، می توانند شاهد طرف مقابل نیز باشند .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص تعداد شهود عقد ازدواج در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تعداد شهود عقد ازدواج پاسخ دهند .