بسیاری از شهروندان به صورت خلاصه و اجمالا با مفهوم وکالت و انتخاب وکیل آشنا هستند و وکیل یا وکلا را اشخاصی می دانند که در نزد دادگاه ها و مراجع قضایی حاضر می شوند و به دفاع از حقوق موکل خود می پردازند . هر چند واژه وکیل به همان معنایی است که بسیاری از افراد تصور می کنند ، با این حال وکیل شدن و وکالت کردن علاوه بر اینکه شغلی تخصصی است ، نیازمند داشتن تحصیلات خاص و گذراندان دوره های مخصوصی است تا شخص به عنوان وکیل شناخته شود .

زمانی که شخصی به عنوان وکیل شناخته شود ، تعهدات و اختیارات قانونی ویژه ای پیدا می کند و این امر ، وی را از سایر اشخاصی که در علم حقوق تحصیل کرده اند ، همچون مشاوران حقوقی و کارشناسان حقوقی متمایز می کند . به همین دلیل پرداختن به این سوال که به چه کسانی وکیل گفته می شود و نکات مهم در انتخاب وکیل کدامند ، مهم و ضروری است .

برای پاسخ دادن به این سوال ، در ادامه این مقاله نخست به توضیح اینکه وکیل کیست می پردازیم و در ادامه تفاوت وکیل با مشاور حقوقی و کارشناس حقوقی را بررسی می کنیم . سپس به این سوالات که یک وکیل خوب چه خصوصیاتی دارد و وظایف وکیل کدامند پاسخ می دهیم .

به طور کلی ، هر شخصی که با دیگری قرارداد وکالت امضا کرده باشد ، می تواند تحت عنوان مفهوم وکیل شناسایی شود ؛ به عنوان مثال اگر مردی به همسر خود وکالت در طلاق داده باشد تا هر زمان بخواهد خود را از طرف شوهر مطلقه کند ، این امر سبب می شود که زن وکیل مرد شود ؛ منتها فقط در موضوع طلاق .

اما آنچه که ما امروزه به لحاظ عرفی از لفظ وکیل برداشت می کنیم ، آن شخصی است که به وکالت از شخص دیگری در دادگاه ها و دادسرا ها و سایر مراجع قضایی حاضر می شود و دفاع از موکل خود را بر عهده می گیرد . بنابراین در پاسخ به این سوال که وکیل کیست ، باید گفت وکیل به شخصی گفته می شود که در آزمون وکالت کانون وکلا یا قوه قضاییه پذیرفته شده و پس از گذراندن دوره کارآموزی وکالت خود ، می تواند به شغل وکالت مشغول شود ؛ هر چند به لحاظ عرفی به کارآموزان وکالت نیز وکیل گفته می شود .

در این فرض ، وکیل با عقد قرارداد وکالت با موکل خود از برخی از حقوق ، اختیارات و همچنین تعهدات قانونی برخوردار می شود و می بایست به بهترین وجهی که می تواند از موکل خود دفاع نماید تا به حق و حقوق قانونی خود برسد ؛ هر چند هرگز نمی تواند تعهد کند نتیجه خاصی را برای موکل خود بگیرد .

زمانی می توانیم شخصی را وکیل دیگری تلقی کنیم که قرارداد وکالت ما بین آنها تنظیم شده باشد و حدود اختیارات و وظایف وکیل در آن مشخص شده باشد و به همین دلیل ، وکیل نمی تواند خارج از حد متعارف و خارج از حدود قرارداد اقدامی انجام دهد و در واقع ، هر چند شخص وکیل باشد ، خارج از حدود قرارداد تنظیم شده فی ما بین وکیل و موکل ، اختیاری ندارد .

برخی شهروندان تصور می کنند که به صرف اینکه شخصی در رشته حقوق تحصیل کرده است ، وکیل شده است و یا اصلا می گویند که فلان شخص ، وکالت خوانده است . به کار بردن چنین اصطلاحاتی از منظر حرفه ای و به لحاظ حقوقی نادرست است و سبب می شود که افراد در انتخاب وکیل دادگستری دچار اشتباه شوند .

همین مطلب ، سبب تفاوت وکیل با کارشناس حقوقی و مشاوره حقوقی می شود . به این معنا که بر اساس قوانین و مقررات ، تنها به اشخاصی وکیل اطلاق می شود که تحصیلات حقوقی لااقل در مقطع کارشناسی در یکی از رشته های حقوق یا فقه و حقوق داشته باشند و سپس در آزمون وکالت که توسط مرکز وکلای قوه قضاییه و یا کانون وکلای دادگستری برگزار شده است ، شرکت کرده باشند و با احراز نمره قبولی ، وارد دوره کارآموزی وکالت شده باشند .

وکلای پذیرفته شده در آزمون وکالت کانون وکلا ، پس از طی دوران کارآموزی وکالت ، می بایست مجددا در آزمونی تحت عنوان آزمون اختبار شرکت کنند و قبول بشوند تا به آنها وکیل پایه یک دادگستری گفته شود . بنابراین هر شخصی که صرفا تحصیلات حقوقی داشته باشد ، وکیل نیست و تا قبل از احراز شرایط و شرکت در آزمون ، اگر قصد داشته باشد به امور حقوقی بپردازد ، تحت عنوان کارشناس حقوقی یا مشاور حقوقی شناخته می شود ؛ نه وکیل . همین مطلب در مورد تفاوت نماینده حقوقی و وکیل دادگستری نیز صدق می کند .

پر واضح است که اگر شخصی تنها مشاور حقوقی بوده و تحصیلاتی در سطح کارشناسی حقوق داشته باشد ، نمی تواند به وکالت از دیگران در دادگاه ها و مراجع قضایی اقدام به وکالت نماید ؛ مگر اینکه در طول گذراندن دوره کارآموزی وکالت بوده و با سرپرست خود پرونده گرفته باشد .

یکی از مهم ترین موضوعات و نکات مهم در انتخاب وکیل آن است که شخصی که قرار است به وکالت از ما پرونده ای را به عهده بگیرد ، تخصص و دانش کافی در این حوزه را داشته باشد ؛ به این دلیل که امر وکالت یک مسئله کاملا تخصصی و حرفه ای است .

با این توضیح که تمامی وکلا از سطح دانش قابل قبولی در اکثر حوزه های حقوقی برخوردار می باشند ؛ اما بعضی از وکلا هستند که صرفا در یک زمینه حقوقی خاص فعالیت می کنند و طبیعتا در آن حوزه به تخصص و دانش بیشتری رسیده و کاملا به این حوزه کاری اشراف دارند .

به عنوان مثال ، وکیل خانوادگی با وکیل دیوان عدالت اداری تفاوت دارد و وکیل کیفری نیز با وکیل فعال در حوزه ملک و قرارداد متفاوت دارد . هر چند همه وکلا می توانند در همه حوزه ها و دعاوی حقوقی به وکالت از دیگران در دادگاه حضور یافته و از موکل خود دفاع نمایند ؛ اما استفاده از وکیل متخصص و حرفه ای نتیجه بهتری را تضمین می سازد ؛ هر چند وکیل می تواند با حق توکیل ، اقدام به وکالت در وکالت نماید .

علاوه بر مسئله تخصص و دانش حرفه ای ، برخورداری از صلاحیت های اخلاقی توسط وکلا ضروری است . فرض بر این است که وکلای دارای پروانه سوگند خورده اند که شرافت و اخلاق را در حیطه کاری خود رعایت دارند ؛ بنابراین قطعا هستند وکلایی که هرگز وجدان کاری را قربانی منافع شخصی خود نکرده و به بهترین وجهی از موکل خود دفاع کرده و برای عدالت و کشف حقیقت در پرونده کوشاتر هستند .

یک وکیل خوب چه خصوصیاتی دارد

در پاسخ به این سوال که یک وکیل خوب چه خصوصیاتی دارد ، می توان به موارد مختلف و متعددی اشاره کرد که این صفات و خصوصیات قطعا در انتخاب وکلا توسط افراد موثر واقع می شوند . مهم ترین خصوصیات اخلاقی و حرفه ای که می توان برای وکلا در نظر داشت را می توان به شرح زیر بیان کرد :

وکیل دادگاه اعم از وکیل حضوری یا وکیل تلفنی باید از سطح دانش و تخصص بالایی برخوردار بوده و با تمامی قوانین و مقررات موجود در حیطه پرونده آشنا باشد ؛

وکیل دادگاه باید علاوه بر دانش بالای خود از اطلاعات روزآمد و جدید برخوردار بوده و بتواند دانش خود را با شرایط روز تطبیق بدهد ؛

وکیل دادگاه باید علاوه بر دانش و علم نظری آکادمیک ، از تجربه فراوانی برخوردار بوده و راه و رسم دفاع از حقوق موکل در دادگاه را بلد باشد ؛

وکیل دادگاه باید پایبند به شرافت ، اخلاق ، وجدان و تعهد کاری باشد و به این لحاظ پاسخگوی موکل خود باشد ؛ حتی وکیل معاضدتی که در موارد عدم بضاعت مالی موکل از طرف دادگاه برای وی تعیین می شود .

وکیل دادگستری نمی تواند از اسرار موکل خود و اطلاعاتی که به عنوان مشکل حقوقی به وی ارجاع داده است سوء استفاده کرده و از اسرار موکل به ضرر وی استفاده نماید .

وکیل دادگستری باید به کلیه تعهداتی که در قبال موکل خود نموده پایبند بوده و از تمام تلاش خود برای دفاع از موکل خود استفاده نماید و تا پایان مراحل رسیدگی به دعوا و اعتراض به آن با موکل همراهی نماید ؛

وظایف وکیل کدامند

پاسخ به این سوال که تمام وظایف وکیل کدامند کار دشواری است ؛ چرا که به لحاظ حساسیت شغل وکالت نمی توان تمام وظایف وکیل را بر شمرد ؛ چرا که این وظایف و تکالیف تا حدود زیادی وجدانی هستند و ضمانت اجرای اخلاقی دارند . با این حال در برخی از قوانین و مقررات همچون لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری 1400 به اهم وظایف و تکالیف وکلا اشاره شده است که ذیلا به برخی از مهم ترین آنها اشاره می شود .

مهم ترین وظیفه و تکلیفی که وکیل به آن متعهد شده ، آن است که پس از اثبات وکالت وکیل در دادگاه ، به صورت تمام و کمال از موکل خود دفاع کرده و از اینکه حقوق قانونی وی در مراجع قضایی پایمال شود جلوگیری کند ؛ به ویژه در دعاوی کیفری که بعضا جان انسان ها در گروی دفاعیات وکلا از موکلین خود می باشد .

در این راستا باید این نکته را نیز اضافه کرد که هیچ یک از وکلا تعهدی به نتیجه ندارند و هرگز نمی توانند از ابتدا برای موکل تضمین کنند که به نفع او حکم می گیرند . بلکه تعهد وکیل ، از نوع تعهد به وسیله است ؛ یعنی نهایت کوشش خود را به عمل می آورد تا حقوق موکل را حفظ کند .

این مطلب در بسیاری موارد سبب می شود وکلایی که در پرونده نتوانسته اند حکم به نفع موکل خود بگیرند ، مواجه با شکایت از وکیل شوند ؛ در حالی که این امر که وکیل به نتیجه برسد یا خیر ، به عوامل متعددی بستگی دارد و نمی توان وکیل را به دلیل باخت در یک پرونده مسئول و متخلف قلمداد کرد .

در راستای تلاشی که وکیل برای دفاع از حقوق موکل خود انجام می دهد ، مستحق حق الوکاله یا اجرت است ؛ در همین راستا وکیل می بایست قرارداد مالی وکالت را به صورت شفاف منعقد کرده و فراتر از آن مبلغی را از موکل مطالبه نکند در ازای وجوه و اسنادی که از موکل می گیرد ، به وی رسید داده و یک نسخه از متن وکالت نامه را نیز به موکل تحویل دهد .

علاوه بر اینها وکلا متعهد هستند که پس از تلاش برای حصول صلح و سازش میان طرفین دعوا و عدم امکان سازش ، تمامی پیگیری های لازم در راستای دفاع از موکل را انجام دهند ، ابلاغیه های دادگاه را بررسی کرده ، در دادگاه حضور یابند ، در صورت لزوم لایحه بفرستند و موکل را در جریان آخرین اطلاعات و روند کار پرونده قرار دهند .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص وکیل کیست و نکات مهم در انتخاب آن در کانال تلگرام آیین دادرسی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون وکیل کیست و نکات مهم در انتخاب آن پاسخ دهند .