رسیدگی به دعاوی مطرح شده در مراجع قضایی با رعایت تشریفات خاصی انجام می شود که تشریفات مربوط به دعای حقوقی در قانون آیین دادرسی مدنی و تشریفات مربوط به دعاوی کیفری در قانون آیین دادرسی کیفری پیش بینی شده است .

هدف مشترک آیین دادرسی دعاوی مدنی و کیفری آن است که اصحاب دعوا به نحو مناسبی از روند رسیدگی به پرونده خود مطلع شوند و فرصت کافی برای ارائه مدارک و مستندات و یا دفاع از خود را داشته باشند که این امر از طریق ابلاغیه اوراق قضایی انجام می شود و این ابلاغیه و اخطاریه در حال حاضر به شیوه الکترونیکی صادر می شود .

گاهی ابلاغیه صادر شده از دادگاه به صورت ابلاغ یا اخطار استحضاری می باشد و به همین دلیل این سوال مطرح می شود که ابلاغیه استحضاری یا اخطار استحضاری چیست و در چه مواردی صادر می شود ؟ برای پاسخ دادن به این سوال ابتدا به تعریف ابلاغ و معرفی اقسام آن پرداخته و سپس توضیح می دهیم که ابلاغ استحضاری چیست و موارد صدور ابلاغیه استحضاری کدام می باشند .

بر اساس قانون، هر یک از طرفین دعوا باید به نحو مناسبی از اقداماتی که در خصوص رسیدگی به پرونده در مراجع قضایی انجام می شود اطلاع یابند تا فرصت کافی برای دفاع از خود را داشته و بتوانند در صورت لزوم مدارک و مستندات لازم را ارائه نمایند . به همین دلیل اقدامات دادگاه و روند کار پرونده معمولا از طریق تشریفاتی تحت عنوان ابلاغیه اوراق قضایی و صدور اخطاریه به اطلاع طرفین می رسد .

ابلاغ اوراق قضایی طبق قانون می تواند به دو صورت انجام شود ؛ از یک منظر، اقسام ابلاغ اوراق قضایی شامل ابلاغ واقعی و ابلاغ قانونی است . ابلاغ واقعی به این معناست که ابلاغیه یا اخطاریه به خود شخص تحویل داده شده و اگر شخص حقوقی است به رئیس دفتر یا قائم مقام او رسانده شود . در مقابل ، ابلاغ قانونی در مواردی انجام می شود که بنا به دلایلی برگه های ابلاغیه یا اخطاریه به شخص مخاطب تحویل داده نشده است و به عنوان مثال به یکی از بستگان فرد ارائه شده است .

البته در حال حاضر سامانه ای تحت عنوان سامانه ثنا برای ابلاغ اوراق قضایی ایجاد شده است که از طریق آن می توان ابلاغیه های الکترونیکی را مشاهده نمود و هنگامی که ابلاغیه در حساب کاربری شخص قرار گیرد ، ابلاغ قانونی است و به محض رویت ابلاغیه توسط مخاطب ، ابلاغ واقعی محسوب می شود .

علاوه بر اقسام ابلاغ به لحاظ رویت آن توسط مخاطب ، ابلاغیه یا اخطاریه را می توان به اقسام دیگری نیز تقسیم بندی کرد که از یک منظر شامل ابلاغ استحضاری و ابلاغ غیر استحضاری است که برای استحضار و آگاهی به مخاطب ارسال می شود که در ادامه به توضیح مفهوم ابلاغ استحضاری و موارد صدور اخطار استحضاری خواهیم پرداخت .

قبل از اینکه به توضیح معنا و مفهوم ابلاغ استحضاری بپردازیم ، باید گفت که استحضار در فرهنگ لغت معین به معنای " به حضور خواستن ، یاد آوری کردن ، یاد آوردن و آگاهی " آورده شده است و مفهوم ابلاغ استحضاری به این معناست که با این نوع از ابلاغیه ، شعبه دادگاه قصد داشته است که مطلبی را به مخاطب ابلاغ یادآوری کرده و نسبت به آن اطلاع داده باشد و یا از وی خواسته شده باشد که در شعبه دادگاه حاضر شده باشد .

مسئله مهمی که در خصوص ابلاغ استحضاری یا اخطار استحضاری وجود دارد آن است که در قانون آیین دادرسی مدنی یا آیین دادرسی کیفری برخلاف ابلاغ واقعی و ابلاغ قانونی از واژه و لفظ " ابلاغیه و اخطار استحضاری " استفاده نشده است و به همین دلیل ابلاغیه استحضاری مبنا و مستند قانونی ندارد ؛ با این حال امروزه در بسیاری از موارد دیده می شود که دادگاه ها برای اطلاع رسانی به طرفین دادگاه از ابلاغ استحضاری استفاده می کنند و اخطار استحضاری صادر می کنند .

لازم به ذکر است که ابلاغ استحضاری نیز از طریق سامانه ثنا به مخاطبان ابلاغ می شود و این نوع ابلاغ فاقد پیوست می باشد و در متن ابلاغیه یا اخطاریه استحضاری ، مواردی که نیازمند یاد آوری کردن و اطلاع دادن به مخاطب ابلاغ است قید می گردد . فلذا ارزش ابلاغ استحضاری ، صرفا در حد آگاهی دادن و یاد آوری کردن موضوعی به مخاطب ابلاغ است و ارزش حقوقی دیگری ندارد .

در قسمت قبل به توضیح مفهوم ابلاغ استحضاری و اخطار استحضاری پرداخته شد ؛ با این حال پرسش این است که موارد صدور ابلاغیه استحضاری کدامند و در چه شرایطی دادگاه اخطاریه استحضاری صادر می کند ؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که در قانون آیین دادرسی مدنی شرایطی برای دادخواست در نظر گرفته شده است که در صورت عدم توجه به آنها ، دادخواست رد شده یا اخطار رفع نقص صادر می شود . اما ضمانت اجرای عدم تنظیم دادخواست در برگه چاپی مخصوص ، تنظیم دادخواست به زبان فارسی و همچنین امضای دادخواست در قانون مشخص نشده است .

به همین دلیل به نظر می رسد که شعبه دادگاه باید در این موارد ابلاغیه استحضاری صادر کند و به این طریق ، شخص را از این موضوع مطلع ساخته و به وی یادآوری کند که دادخواست خود را تکمیل نموده و به عنوان مثال آن را امضا کند . البته چون ارسال ابلاغیه و اخطاریه استحضاری در قانون به عنوان یک تکلیف برای شعبه رسیدگی کننده پیش بینی نشده است ، صدور ابلاغ استحضاری نوعی امر اخلاقی ( و نه الزام قانونی ) می باشد که مخاطب مدارک خود را کامل کند .

امروزه با توجه به الکترونیکی شدن فرایند رسیدگی به دعاوی ، اصولا موضوع چاپی بودن و به زبان فارسی بودن دادخواست منتفی است . اما در موارد دیگری هم مشاهده می شود که شعب دادگاه اخطار استحضاری صادر می کنند تا فرایند رسیدگی به دعوی را به اطلاع مخاطب برسانند .

به عنوان مثال در مواردی که بنا به دلایلی دادگاه تجدید نظر ، پرونده را به دادگاه بدوی ارسال نماید ، این موضوع از طریق ابلاغیه استحضاری به اطلاع مخاطب رسانده می شود تا در صورت لزوم از طریق این دادگاه اقدام به پیگیری دادخواست قضایی نماید و یا در صورت استعفای وکیل شخص ، ممکن است دادگاه ابلاغیه استحضاری برای اطلاع مخاطب ارسال کند تا از حق قانونی خود برای انتخاب وکیل جدید یا دفاع از خود استفاده نماید .

همچنین دادگاه می تواند در مواردی که پرونده با ابهام مواجه است ابلاغیه استحضاری صادر نماید تا مخاطب در آن شعبه حاضر شده و یا با ارائه لایحه کتبی ، ظرف مهلت مشخصی مدارک و مستندات خود را به شعبه دادگاه ارسال نماید که البته این امر الزام آور نبوده و صرفا جنبه اطلاع رسانی و یادآوری دارد و مخاطب ابلاغ استحضاری می تواند از این حق خود استفاده نماید . فلذا این ابلاغیه ضمانت اجرایی همچون صدور قرار رد دادخواست ، رد شکایت ، بازداشت شدن مخاطب و غیره را در پی ندارد .

علاوه بر این در موردی که اجرای احکام دادگاه ها صورت گرفته باشد نیز ممکن است از طریق اخطاریه و ابلاغیه استحضاری به اطلاع شخص محکوم رسانیده شود که این ابلاغیه نیز جز اطلاع رسانی ارزش دیگری ندارد .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص ابلاغ استحضاری چیست در کانال تلگرام آیین دادرسی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون ابلاغ استحضاری چیست پاسخ دهند .