همانطور که قانون ازدواج را محترم شمرده و برای نظم بخشیدن به آن قواعدی وضع کرده ، طلاق را نیز یک راه حل برای اختلافات و مشکلات جدی در نظر گرفته است . علی رغم اینکه طلاق عملی مذموم است ، اما ممکن است در مواردی طرفین با یکدیگر سازش نداشته باشند و چاره ای جز جدایی طرفین باقی نماند . به همین دلیل ، در قانون راه ها و روش های مختلفی برای طلاق پیش بینی شده است که بر اساس آن می توان طلاق را به طلاق از طرف مرد ، طلاق از طرف زن و طلاق توافقی تقسیم بندی کرد .

در طلاق توافقی، ابتدا زن و شوهر در مورد سرنوشت حقوق و تکالیف مالی و غیر مالی با یکدیگر توافق کرده و سپس اقدام به تقدیم دادخواست و مراجعه به دادگاه می نمایند. نکته ای که در رابطه با طلاق توافقی باید مورد توجه قرار گیرد آن است که گرچه دعوای طلاق توافقی، نوعی از دعوای طلاق بوده، اما از نظر برخی تشریفات رسیدگی در دادگاه، متفاوت از سایر اقسام طلاق می باشد.

با توجه به آنچه در مورد تفاوت تشریفات طلاق توافقی از سایر انواع طلاق گفته شد، در این مقاله توضیح خواهیم داد که روند و شرایط طلاق توافقی چیست و سپس به  مراحل طلاق توافقی ، شرایط طلاق توافقی، نحوه درخواست، مدارک لازم و در نهایت، روند رسیدگی به طلاق توافقی خواهیم پرداخت .

طلاق توافقی، یکی از اقسام طلاق بوده که در آن، زوجینی که قصد جدا شدن از یکدیگر را داشته، ابتدا بر سر مسائل مالی هم چون مهریه ، نفقه، اجرت امثل و اموال مشترک و مسایل غیر مالی همچون حضانت فرزندان بعد از طلاق، توافق نموده و سپس به دادگاه مراجعه می نمایند. دادگاه نیز با احترام به این توافق، چنانچه توافق بر خلاف مقررات آمره کشور نباشد، رای بر طلاق توافقی صادر نموده که این رای، گواهی عدم امکان سازش نامیده می شود.

ساده ترین و کم دردسر ترین نوع طلاق ، طلاق توافقی است که این روزها به دلیل رسیدگی و صدور رای در کوتاه ترین زمان ممکن، تبدیل به طلاقی رایج شده است . علاوه بر این ، طی کردن مراحل طلاق توافقی بدون نزاع و درگیری طرفین انجام شده واحتمال بروز اختلافات در آینده را به حداقل می رساند .

بنابراین از آنجا که در طلاق توافقی ، نیازی به مراجعه به داوری نمی باشد، می توان گفت که مراحل طلاق توافقی به شرح زیر می باشد:

بنابر اعلام دادگستری کل استان تهران از آذر ماه 97، ثبت دادخواست طلاق توافقی در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، صرفا با ارائه گواهی عدم انصراف از طلاق که توسط مراکز مشاوره خانواده بهزیستی صادر گردیده، امکان پذیر می باشد. زوجین، برای اخذ نوبت مشاوره ابتدا باید در سامانه تصمیم طلاق ثبت نام کرده و سپس روز ، ساعت و مرکز مشاوره را در این سامانه انتخاب کنند . لازم به ذکر است که عدم حضور زوجین در مشاوره طلاق تبعاتی نیز دارد که در مقاله ای جداگانه به آن پرداخته شده است .

پس از انجام مراحل مشاوره و صدور گواهی عدم انصراف از طلاق توسط یکی از این مراکز، زوجین یا وکیل آن ها باید با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، اقدام به ثبت دادخواست طلاق توافقی نمایند. پس از ثبت دادخواست طلاق توافقی، دادخواست از طریق دفتر خدمات قضایی برای دادگاه مربوطه ارسال گردیده که توسط واحد ارجاع آن مجتمع قضایی به یکی از شعب ارسال می گردد.

با وصول پرونده به شعبه، شعبه مربوطه اقدام به تعیین وقت جلسه رسیدگی طلاق توافقی کرده و این وقت رسیدگی به طرفین ابلاغ می گردد. در جلسه رسیدگی طلاق توافقی، قاضی با بررسی نظر کارشناس مشاوره و با در نظر گرفتن توافقات طرفین، اقدام به صدور گواهی عدم امکان سازش یا همان رای طلاق توافقی می کند.

شرایط طلاق توافقی را در یک تقسیم بندی کلی می توان به دو گروه شرایط عمومی و اختصاصی طلاق توافقی تقسیم نمود، که در ادامه مورد بررسی قرار می گیرد:

همچون سایر انواع طلاق، طلاق توافقی مستلزم تقدیم دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و پرداخت هزینه دادرسی مربوطه می باشد.  تنها تفاوت طلاق توافقی با طلاق از طرف مرد یا طلاق از جانب زن، آن است که در طلاق توافقی لازم است که هر دو زوجین، در دفتر خدمات حاضر شده و اقدام به تقدیم و امضا دادخواست طلاق توافقی نمایند، در حالی که در سایر انواع طلاق، زوج یا زوجه ای که خواهان طلاق می باشد، به تنهایی دادخواست طلاق را تقدیم و امضا می نماید.

 به علاوه، لازم است تا تمام حقوق مالی زوجه به طور کامل پرداخت گردیده یا اینکه زوجه به عدم دریافت آن ها رضایت داده یا به طریق دیگری با زوج توافق نماید. در نهایت، صدور رای طلاق توافقی، مستلزم ارائه گواهی عدم بارداری از جانب زوجه و رعایت عده طلاق می باشد.

همانطور که گفته شد بر خلاف سایر انواع طلاق، در طلاق توافقی، شرط ارجاع به داوری وجود نداشته و به جای این شرط، زوجینی که قصد دریافت رای طلاق توافقی را دارند، باید پیش از تقدیم دادخواست، جهت اخذ گواهی عدم انصراف از طلاق به مراکز مشاوره خانواده بهزیستی مراجعه نمایند. به علاوه صدور حکم طلاق توافقی، مستلزم توافق در تمام حقوق و تکالیف مالی و غیر مالی زوجین به نحوی که گفته شد، می باشد .

نحوه درخواست برای طلاق توافقی، تقریبا مانند نحوه درخواست برای انواع دیگر طلاق می باشد. به عبارت دیگر، درخواست برای طلاق توافقی، مانند سایر انواع طلاق، مستلزم ثبت دادخواست طلاق توافقی از طریق دفاتر خدمات قضایی و پرداخت هزینه دادرسی آن می باشد.

با این وجود، نحوه درخواست برای طلاق توافقی، دارای تفاوت هایی با نحوه درخواست برای انواع دیگر طلاق می باشد. یکی از این تفاوت ها آن است که تا زمانی که زوجین، گواهی انصراف از طلاق صادر شده از سوی مراکز مشاور خانواده بهزیستی را اخذ نکرده باشند، دادخواست طلاق توافقی آنها ثبت نشده و یا در صورت ثبت، به دادگاه ارجاع نمی شود. 

هر چند به دلیل اجباری شدن حضور زوجین در جلسات مشاوره خانواده و اخذ گواهی عدم انصراف از طلاق از سال 97، روند رسیدگی به طلاق توافقی نیز طولانی تر و وقت گیر تر شده، اما در حال حاضر نیز در مقایسه با سایر دعاوی، روند رسیدگی به طلاق توافقی از سرعت بیشتری برخوردار می باشد.

این امر به این دلیل است که بر اساس رویه رسیدگی در دادگاه ها، رسیدگی به برخی از پرونده های قضایی ، سریعتر و در وقت های دادرسی نزدیک تر انجام می گیرد. یکی از این پرونده ها، پرونده طلاق توافقی می باشد. بنابراین با وجود افزایش حجم کاری قوه قضایه در سال های اخیر و طولانی تر شدن وقت های دادرسی، هنوز هم دعوای طلاق توافقی نسبت به سایر انواع طلاق، با سرعت بیشتری مورد رسیدگی قرار می گیرد.

روند رسیدگی به طلاق توافقی، پس از اخذ گواهی عدم انصراف از طلاق و ثبت دادخواست و ارجاع به شعبه دادگاه خانواده، به این صورت می باشد که دادگاه با تشکیل یک جلسه دارسی، زوجین را برای شنیدن آخرین توافقات به دادگاه دعوت می کند. پس از توافق زوجین در تمام مسایل مالی و غیر مالی و با تنظیم صورت جلسه دادگاه بر اساس این توافقات، دادگاه خانواده اقدام به صدور رای طلاق توافقی یا گواهی عدم امکان سازش می نماید.