-مرابحه مصدر باب مفاعله از ریشه ربح به معنای چیزی را با سود فروختن است .

-قرارداد مرابحه یکی از معاملات مشروع و از نظر فقهی مرابحه یکی از انواع عقد بیع محسوب می شود. در عقد بیع فروشنده کالا یا مالی را می فروشد و خریدار نیز آن مال را به قیمتی که با فروشنده توافق نموده می خرد.
-در معاملات معمول قیمت مبیع بر اساس عرف بازار تعیین می شود و خریدار عملا کاری ندارد که قیمت تمام شده مبیع برای فروشنده چه میزان بوده و فروشنده از تفاوت حاصل از قیمت خرید و قیمت فروش مبیع موردنظر چه میزان سود خواهد برد. اما اساس بیع مرابحه آن است که قیمت مبیع بر اساس سود مشخصی اضافه برقیمت تمام شده مبیع تعیین می گردد.
-بدین جهت فروشنده نیز در عقد مرابحه تعهد خواهد داشت که قیمت تمام شده مال یا کالای مورد معامله را برای خریدار افشا نماید در حالی که این امر در معاملات معمولی عرفآ مرسوم نیست.
-اگر معلوم شود که قیمت بیع کمتر از مبلغی بوده که فروشنده اظهار داشته است، خریدار بین رد و قبول آن بههمان مبلغ مختار است.
-اوراق مرابحه براساس قرارداد مرابحه تعریف م یشود و در حقیقت اساس کار این اوراق بیع مرابحهاست. صاحبان اوراق مرابحه در حقیقت مالکان مشاع دیون حاصل از قرارداد مرابحه خواهند بود.
-در حقیقت مرابحه توافق درباره معامله خرید و فروش برای تأمین مالی دارایی است که در آن، هردو طرف از هزینه ها و حاشیه سود، اطلاع دارند و آنرا قبول کردهاند.در این توافق، فروشندهمیپذیردکه دارایی مورد نیاز مشتری را خریداری کند و آنرا به قیمتی بالاتر و تواف قشده به ویبفروشد. پرداخت این مبلغ، با توجه به توافق دو طرف میتواندنقدی و یا به صورت اقساط باشد.
-این اوراق، یکی از رایجترینابزارهای تأمین مالی کوتاه مدتاست.

انواع مدل های صکوک مرابحه

صکوک مرابحه تامین مالی(مورد قبول) ناشر یا واسط با انتشار اوراق مرابحه، وجوه سرمایه گذاران را جمع آوری می کند. سپس به وکالت از طرف آنها، کالای مورد نیاز بانی را از تولیدکننده یا فروشنده به صورت نقد خریداری کرده، به قیمت بالاتر به صورت بیع مرابحة نسیه به بانی می فروشد.
-صکوک مرابحه تامین نقدینگی (مورد مناقشه) این اوراق مبتنی بر بیع العینه یا بازخرید دارایی فروخته شده است. به عبارت دیگر در این روش، موسسه ناشر اوراق، دارایی های نهاد دیگری را به صورت نقد خریدهو پولش را می دهد، سپس با قیمتی بالاتر و به صورت نسیه مدت دار به خود آن نهاد می فروشد و در مقابل، از آنها اسناد مالی با مبالغ وسررسیدهای معین دریافت می کند.
-صکوک مرابحه تشکیل سرمایه شرکت های تجاری(مورد قبول) با هدف تشکیل سرمایة مستمر شرکت های تجاری است. بانی که نقش ناشر را نیز دارد، با انتشار و واگذاری ارواق مرابحه، وجوه نقدی مازاد افراد را جمع آوری کرده و به وکالت از طرف آنان، کالاهای مورد نیاز مصرف کنندگان را از تولید کنندگان، یا مراکز فروش به صورت نقد خریده، سپس با افزودن نرخ معینی به عنوان سود، بهصورت نسیه به مصرف کنندگان نهایی می فروشد.
-صکوک مرابحه رهنی(مورد قبول) نهاد واسط با انتشار اوراق مرابحه وجوه سرمایه گذاران را جمع آوری نموده، سپس به وکالت از طرف آنان تسهیلات رهنی حاصل از بیع مرابحه بانی مثل بانک و شرکت لیزینگ به دولت، بنگاه ها و خانوارها را به صورت نقد، به قیمتی کمتر از قیمت ...... از بانی خریداری می کند. بدین ترتیب بانی با کمک نهاد واسط با تبدیل به اوراق بهادار کردن مطالبات حاصل از تسهیلات مرابحه، منابع خود را نقد کند. فروش دست دوم قابل تبدیل به اوراق نیست و این سیستم باید بر روی دین واقعی کار کند.

مدل عملیاتی اوراق مرابحه تأمین مالی

1. بانی با تأسیس مؤسسة واسط، پیشنهاد خود مبنی بر خرید نسیه یک ساله )برای مثال( دارایی خاص به قیمت مشخص را اعلام می دارد.
۲ . واسط با انتخاب مؤسسة رتبه بندی مورد تأیید سازمان بورس و اور اق بهادار، امیدنامه خود را برای اعلام رتبه اعتباری تقدیم می کند و
مؤسسة رتبه بندی اعتبار بانی و واسط را اعلام می کند.
۳ . واسط با انتخاب مؤسسة امین مورد تأیید سازمان بورس و اوراق بهادار، نظارت طرح را از او می خواهد و مؤسسة امین با نظارت از ابتدا تا
انتهای طرح موافقت می کند.
۴ و ۵ . واسط بعد از کسب مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار، اقدام به انتشار اوراق مرابحه به ارزش اسمی معادل قیمت نسیه دارایی می
کند، سپس آنها را به قیمت تنزیلی به اضافه هزینه عملیات )حق الوکاله( از طریق شرکت تأمین سرمایه به مردم واگذار می کند.
۶ و ۷ . شرکت تأمین سرمایه، اوراق را به مردم واگذار کرده و وجوه آنان را جمع آوری و در اختیار واسط قرار می دهد.
8 ، ۹ و ۱0 . واسط با وجوه جمع آوری شده، به وکالت از طرف صاحبان اوراق، دارایی مورد نظر بانی را به صورت نقد از تولیدکننده )فروشنده(
خریداری کرده، سپس با افزودن سود مشخص به صورت نسیه به بانی می فروشد.
۱۱ و ۱۲ . بانی متعهد می شود که قیمت نسیه دار ایی را در سررسید مقرر از طریق شرکت تأمین سرمایه به مردم واگذار کند.

مدل عملیاتی اوراق مرابحه تأمین نقدینگی

روابط حقوقی در اوراق مرابحه نوع دوم، همانند نوع اول است . تنها با این تفاوت که در این نوع، مؤسسه واسط دارایی را از خود بانی به
صورت نقد خریداری می کند، سپس همان دارایی را با قیمت بالاتری به صورت نسیة یک ساله به خود او می فروشد.
وجود این قبیل مؤسسات مالی و اوراق مرابحة بازخرید دارایی ها ، این امکان را فراهم می کند که از یک طرف، دولت ها و بنگاههای
اقتصادی که با کمبود نقدینگی مواجه شده اند، بتوانند از طریق فروش نقدی و بازخرید نسیه دارایی های خود به نقدینگی مورد نظر دست
یابند و از طرف دیگر، مؤسسات مالی و به تبع آنها صاحبان وجوه مازاد از طریق خرید و فروش این اوراق به سود معینی برسند .
البته در بحث و بررسی فقهی چنین معاملاتی محل اشکال است.

مدل عملیاتی اوراق مرابحه تشکیل سرمایه شرکت های تجاری

1. واسط )شرکت تجاری( که نقش بانی و ناشر را دارد، با انتخاب مؤسسة رتبه بندی مورد تأیید سازمان بورس و اوراق بهادار، امیدنامه خود را
برای اعلام رتبه اعتباری تقدیم می کند و مؤسسة رتبه بندی، اعتبار بانی و واسط )شرکت تجاری( را اعلام می کند.
۲ . واسط با انتخاب مؤسسة امین مورد تأیید سازمان بورس و اوراق بهادار، نظارت طرح را از او می خواهد و مؤسسة امین با نظارت از ابتدا تا
انتهای طرح موافقت می کند.
۳ و ۴ . واسط )شرکت تجاری( اوراق بهادار مرابحه را به صورت متحد الشکل منتشر کرده و از طریق شرکت تأمین سرمایه به مردم واگذار می
کند.
۵ و ۶ . شرکت تأمین سرمایه وجوه مردم را جمع کرده و در اختیار واسط )شرکت تجاری( می گذارد.
۷ ، 8 و ۹ . واسط )شرکت تجاری( با استفاده از وجوه مردم و به وکالت از طرف، آنان به صورت پیوسته کالاهای مورد تقاضای مصرف
کنندگان را خریداری و با حساب سود به صورت نسیه به آنان می فروشد.
۱0 تا ۱۲ . واسط )شرکت تجاری( در سرر سیدهای مقرر قیمت کالاها را تحویل گرفته، بعد از کسر حق الوکاله، سود حاصل را از طریق
شرکت تأمین سرمایه به مردم واگذار می کند و با اصل سرمایه به فعالیت تجاری ادامه می دهد.

مدل عملیاتی اوراق مرابحه رهنی

1. بانی )بانک یا شرکت لیزینگ( با تأسیس واسط آمادگی خود را مبنی بر واگذاری مطالبات حاصل از تسهیلات مرابحه رهنی را بر اساس
نرخ تنزیل معینی اعلام می دارد.
۲ . واسط با انتخاب مؤسسة رتبه بندی مورد تأیید سازمان بورس و اوراق بهادار، امیدنامه خود را برای اعلام رتبه اعتباری تقدیم می کند و
مؤسسه رتبه بندی اعتبار بانی و واسط را اعلام می کند.
۳ . واسط با انتخاب مؤسسة امین مورد تأیید سازمان بورس و اوراق بهادار، نظارت طرح را از او می خواهد و مؤسسة امین با نظارت از ابتدا تا
انتهای طرح موافقت می کند.
۴ و ۵ . واسط اوراق بهادار مرابحه به صورت متحد الشکل منتشر کرده و از طریق شرکت تأمین سرمایه به مردم واگذار می کند.
۶ و ۷ . شرکت تأمین سرمایه وجوه مردم را جمع کرده و در اختیار واسط می گذارد.
۹ و ۱0 . واسط با استفاده از وجوه مردم و به وکالت از طرف آنان مطالبات، حاصل از تسهیلات مرابحه رهنی را بر اساس نرخ تنزیل معین
خریداری و به وکالت از طرف صاحبان اوراق، مالک دیون )مطالبات حاصل از تسهیلات مرابحه رهنی( می شود.
۱۱ تا ۱۳ . واسط در سررسیدهای مقرر مطالبات حاصل از تسهیلات مرابحه رهنی را تحویل گرفته، بعد از کسر حق الوکاله باقیمانده را از
طریق شرکت تأمین سرمایه به مردم واگذار می کند.

ویژگی های دارایی اوراق مرابحه

مشخصات عمومی دارایی

-دارایی در زمان انتشار اوراق موجود بوده یا شرایط تحویل آن در مواعد زمانی مورد نظر
بانی وجود داشته باشد،
-بکارگیری آن در فعالیت بانی، منجر به ایجاد جریانات نقدی شده یا از خروج وجوه نقد
جلوگیری نماید،
-هیچگونه محدودیت یا منع قانونی، قراردادی یا قضایی برای انتقال دارایی وجود
نداشته باشد،
-تصرف و اعمال حقوق مالکیت در آن برای نهاد واسط دارای هیچگونه محدودیتی
نباشد،
• امکان واگذاری به غیر را داشته باشد،
-تا زمان انتقال مالکیت دارایی به بانی، دارایی از پوشش بیمه ای مناسب و کافی
برخوردار باشد.
دارایی های قابل قبول شامل: زمین، ساختمان و تاسیسات، ماشین آلات و تجهیزات، وسایل حمل و نقل، مواد و کالا

ارکان انتشار اوراق مرابحه

بانی: شخص باني نهادي است براي تامين مالي خود اوراق بهادار منتشر م يكند.
فروشنده: شخصي است كه موضوع انتشار اوراق را به نهاد واسط مي فروشد.
نهاد واسط SPV: یکي از نهادهاي مالي موضوع قانون بازار اوراق بهادار جمهوري اسلامي ایران است كه مي تواند با انجاا ماااملام موضاوع عقود اسلامي نسبت به تأمين مالي از طریق انتشار اوراق بهادار اقدا نماید.
خریدار اوراق: به صورت مشاع مالک)طلبکار( دارایي مالي)دیني( هستند كه بر اساس قراردادمرابحه حاصل شده است.
عامل فروش: عامل فروش شخص حقوقي است كه نسبت به عرضۀ اوراق اجاره از طرف ناشربراي فروش اقدا مي نماید.
ضامن: -ضامن به عنوان عامل تضمين كننده سرمایه و سود دارندگان اوراق بهادار عمل نموده و مطابق مقررام وجودش الزامي است.
-اشخاص صالح براي پذیرش ركن ضامن عبارتند از: بان کها، مؤسسام مالي و اعتباري، بيم هها، تأمين سرمایه ها، شرك تهاي سرمایه گذاري، نهادهاي عمومي و شرك تها و مؤسسام دولتي.
متعهدپذیره نویس: تاهد پذیره نویسي تاهد شخص ثالث براي خرید اوراق بهاداري است كه ظرف مهلت پذیره نویسي به فروش نرسد.
بازارگردان: بازارگردان، كارگزار ماامله گر یا شركت تامين سرمایه اي است كه با اخذ مجوز لاز با تاهد به افزایش نقدشوندگي و تنظيم عرضه و تقاضاي اوراق و تحدید دامنه نوسان قيمت آن، به داد و ستد آن اوراق مي پردازد
عامل پرداخت: شركت سپرده گذاري اوراق بهادار و تسویه وجوه عامل پرداخت در اوراق بهادار اسلامي است.

اوراق مرابحه در بورس
ارزش کل اوراق بدهی قابل معامله در بورس، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی ۱80 هزار میلیارد ریال است.