25-05-2021, 01:07 PM
پردیس فناوری کیش_طرح مشاوره متخصصین صنعت و مدیریت_گروه فناوری اطلاعات و ارتباطات
مقدمه: کاربرد راهح های فناوری اطالعات و ارتباطات برای موفقیت اجرای سیاستهای
اجتماعی، شام اصالح امنیت اجتماعی و طراحی و مدیریت استراتژیک برنامههای امنیت
اجتماعی، ضروری است. بنا به این ضرورت، پژوهش حاضر به بررسی تأایر ICT بر احساس
امنیت اجتماعی شهروندان پرداخته است.
روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، پیمایشی است. جامعه مورد بررسی
در این تحقیق، شهروندان منطقه 1 ارومیه بودند که از بین آنها 319 نفر با استفاده از جدول
مورگان، به عنوان حجم نمونه برآورد شدند و با تلفیقی از روشهای نمونهگیری تصادفی ساده،
طبقهبندیشده و نظا مند، انتخاب و پیمایش شدند.
یافتهها: نتایج نشان داد که فناوری اطالعات و ارتباطات با امنیت اجتماعی، رابطة م بت دارد و از
بین سه مؤلفة امنیت اجتماعی )اعتماد شهروندان، هویتخواهی اجتماعی و فقر اقتصادی(،
بیشترین تأایر آن، بر مؤلفة اعتماد اجتماعی است.
بحث: باتوجهبه یافتههای این مطالعه، اگر از فناوری ارتباطات و اطالعات به درستی استفاده شود،
میتواند به عنوان ابزار توانمندسازی در جهت توسعةامنیت اجتماعی جامع تر، مطرح شود.
مقدمه
کاربرد راهح های فناوری اطالعات و ارتباطات برای موفقیت اجرای سیاستهای
اجتماعی شام اصالح امنیت اجتماعی و طراحی و مدیریت استراتژیک برنامههای امنیت
0 اجتماعی، ضروری است )مؤسسه امنیت اجتماعی بینالمللی
،1501 .)تکنولوژی جدید،
گوهر دموکراسی را تغییر میدهد. با این حال، در مباحث دموکراسی الکترونیکی، به ندرت
1 این دگرگونی به طور مشروح توضیح داده شده است )فریدلند
، 0993 .)تکام نو بشر را
میتوان باتوجهبه اختراعات و تلفیق تکنولوژیهای جدید از نظر جامعهشناختی مورد
بررسی قرار داد )برو
3
، 0980 .)به نظر میرسد بیشترین پیشرفتهای تکنولوژیکی که
آشکارا و به طور واضح تأایرگذارند، آنهایی هستند که مستقیماً راههای برقراری ارتباط میان
، 0994 .)در واقع، فناوری 4 انسانها را تحت تأایر قرار میدهند )بگ دیکیان، 0983؛ کاتلر
اطالعات و ارتباطات )ICT ،)نقش بسیار مهمی را در تمامی ابعاد حیات ملی )سیاست،
اقتصاد، توسعه اجتماعی و فرهنگی و...( جوامع امروزی ایفا مینماید. فناوری اطالعات و
ارتباطات، به سرعت روند زندگیامان، حتی شیوهای را که به سبب آن به تجارت
میپردازیم؛ به اطالعات و خدمات دسترسی مییابیم و به برقراری ارتباط با یکدیگر و
سرگر نمودن خودمان میپردازیم را، دستخوش تغییر میسازد. فناوری اطالعات و
ارتباطات، اقتصاد جهانی را تقویت و پشتیبانی مینماید. همچنین، با حقوقبشر در ارتباط
بوده و در بهترین حالت، از آزادی بیان و حق استفاده از اطالعات، براساس ماده 09 بیانیة
0 جهانی حقوق بشر حمایت به عم میآورد )کلس
.)1553 ،
تکنولوژی در توسعه اقتصادی و اجتماعی، همواره یک وسیله ضروری بوده و خواهدبود. امروزه بر همگان روشن است که علت اصلی کندی کشورهای در حال توسعه در
پیشرفتهای اجتماعی و اقتصادی و حتی فرهنگی، ناتوانی آنها در بازشناخت یا گسترش
تکنولوژی درست و بهرهگیری از آن در فعالیتهای تولیدی است )شریف، 0319 .)در
عصر حاضر، فناوری اطالعات در تعریف قدرت و تمدن جوامع، نقش کلیدی پیدا کرده
است. از این رو، در دو دهه گذشته، کشورهای پیشرفته و صاحب فناوری، به فناوری
اطالعات به عنوان محور بنیادین توسعه توجه پیدا کردهاند؛ به طوری که هر یک از
کشورها به نوبه خود طرحهای ملی و منطقهای خاصی را برای توسعه این فناوری، اجرا
کردهاند )علیاحمدی، 0381 .)فناوری، همواره به عنوان یک ابزار، بخشی از زندگی ما را
تشکی داده است و با افزایش تواناییهای بشر به عنوان سازگاری با محیط برای رهایی از
نیروهای قهار طبیعت، مطرح بوده است )کامرانی، 0381.)
چارچوب نظری
چارچوب نظری این تحقیق، براساس دو ایده شک گرفته است: یکی مفهو امنیت
اجتماعی و دیگری پیرامون رابطة فناوری اطالعات و ارتباطات و امنیت اجتماعی.
مفهوم امنیت اجتماعی
ابعاد عینی و ذهنی امنیت اجتماعی: امنیت اجتماعی را در ابعاد و زوایای مختلفی
میتوان بررسی و تحلی کرد. آنچه که در این پژوهش به آن توجه میشود، تقسیم آن به
بُعد عینی )امنیت واقعی( و بُعد ذهنی )احساس امنیت( است.
الف( بُعد عینی امنیت اجتماعی
این بعد از امنیت به کمیت جرایم، آسیبها و ناهنجاریهای اجتماعی در جامعه
میپردازد که تغییرات در میزان آنها، امنیت جامعه را تغییر میدهد. بیتردید تأایر امنیت بر بزهکاری، از دلمشغولیهای نظری و تجربی اه نظر بوده و در این راستا کوششهایی هم
انجا شده است. همه پژوهشهایی که در حوزه حاشیهنشینی و پتانسی های آن برای
0 بزهکاری انجا شده است، مؤید این ادعاست. برای م ال، ایگبو
و همکاران )1503 )در
بررسی آاار فناوری اطالعات و ارتباطات بر مشکالت اخالقی جوانان نیجریه، دریافتند که
فناوری اطالعات و ارتباطات در کنار عواملی همچون سن و جنس، از عوام تأایرگذار بر
جرایم سایبری، رفتار پرخاشگرانه، جرایم جنسی و فرار از مدرسه میباشد )ایبگو و
همکاران، 1503 .)
لیکن امنیت اجتماعی در این تحقیق معنای وسیعی را در بر میگیرد. در واقع، امنیت
اجتماعی به معنای فضایی است که فرد در زمان حال و آینده، تصویر روشن و
امیدوارکنندهای از زندگی خود و خانوادهاش و جامعه دارد. مهمترین شاخ های این بُعد
از امنیت عبارتند از:
0 .میزان آسیبهای اجتماعی: منظور معضالتی هستند که ریشه در کژکارکردی نهادهای
مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نظا اجتماعی دارند و از سوی دیگر در قانون
برای آنها مجازات تعیین نشده است.
1 .میزان وقوع جرایم و بزهکاری: میزان کمی جرایم و بزهکاری در یک جامعه،
نشاندهنده میزان امنیت عینی در آن جامعه است.
3 .میزان آشفتگیهای اجتماعی: آشفتگی اجتماعی یا آنومی اجتماعی، به مرحله بحرانی
آسیبها و جرایم اطالق میشود که در این شرایط میزان و نرخ آسیبها و جرایم از یک حد
طبیعی فراتر رفته و به مرحله بحرانی رسیده است.
4 .توان و مهارت و قدرت عمل پلیس در مقابله با جرایم و ناامنی: به هر اندازه که
نیروهای پلیس در سطح جامعه با تکیه بر سه اص سرعت، دقت و صحت، بتوانند
قدرت عم خود را در مقابله با جرایم و ناهنجاریها نشان دهند؛ زمینه برای گسترش
ناامنی، کاسته شده و فرآیند جر در حیطه کنترلی پلیس قرار میگیرد و در این شرایط
فضای توسعة امنیت اجتماعی فراهم میگردد.
0 .هماهنگی نهادها و سازمانهای ذیربط در حوزة کنترل آسیبها و جرایم: از آنجائیکه
آسیبها و بهتبع آن جرایم، در واقع در بستر کژکارکردیهای سازمانهای مختلف یک نظا
اجتماعی اعم از اقتصادی، فرهنگی، قضایی، انتظامی و امنیتی به وجود آمده و گسترش
پیدا میکند، ضرورت این هماهنگی بیش از پیش نمایان میشود.
1 .از دیگر شاخ های مهم و مورد استفاده برای موضو امنیت، امید به آینده است.
امیدواری به آینده، خود، محصول احساس امنیت از شرایط جامعه و احساس امنیت از
شرایط خانوادگی است. این شاخ در بررسی ارتباط امنیت و بزهکاری، بسیار قاب
اعتناست.
ب( بُعد ذهنی امنیت اجتماعی )احساس امنیت(
احساس امنیت پدیده روانشناختی- اجتماعی است که دارای ابعاد گوناگونی میباشد.
این احساس، ناشی از تجربههای مستقیم و غیرمستقیم افراد از شرایط و اوضا محیط
پیرامونی است و افراد مختلف به صورتهای گوناگون آن را تجربه میکنند. منابعِ
تأمینکننده احساس امنیت، برای آحاد و گروههای مختلف جامعه نیز متفاوت از همدیگر
است و این منابع در سطوح مختلف اارگذار میباشند.
امنیت اجتماعی و سایر تقسیمات آن
امنیت اجتماعی دارای ابعاد سیاسی و حکومتی بوده و به شدت آمیخته با مقوله اساسی قدرت است و در مطالعات و بررسیهای استراتژیک، در ذی امنیت ملی، مورد مطالعه و بررسی قرار میگیرد. امنیت اجتماعی را از حیث شمولیت و فراگیری، میتوان امنیت
عمومی نیز قلمداد نمود که حوزه امنیت جمعی و گروهی را، میتواند پوشش دهد. در
میان نظریهپردازان امور امنیتی، »ویور«، امنیت اجتماعی را توانمندی جامعه برای مراقبت از
خصوصیات و ویژگیهای بنیادین خود در شرایط تغییر و تهدیدات عینی و احتمالی
تعریف نموده و بر ارتباط نزدیک میان هویت جامعه و امنیت تأکید داشته و خاطرنشان
میکند که جامعه، امنیت اهمیتیاش را میطلبد )نویدنیا، 0381 .)بر این اساس، امنیت
اجتماعی، آرامش و آسودگیِ خاطری است که هر جامعه، موظف است برای اعضای خود
ایجاد نماید و غالباً به امنیت شغلی، سیاسی و قضایی تقسیم میشود )رجبی، 0381
0 .امنیت شغلی: یعنی ایجاد آرامش و آسایش برای انسان از طریق شغ در برابر تالش
عادالنه.
1 .امنیت اقتصادی: ایجاد آن چنان نظمی در اجرا و بخشهای اقتصادی جامعه که افراد
را از احساس خطر نسبت به کمبود و فقدان لواز و امکانات اساسی مورد نیاز مصون
میدارد.
3 .امنیت سیاسی: امکان اظهارنظر افراد، میزان چگونگی اداره امور جامعه و شرکت در
این گونه امور، بدون احساس بیم، هراس، خطر و تهدید.
4 .امنیت قضایی: ایمنی افراد از هر نو تعرض، تجاوز، ارعاب و تهدید نسبت به جان و
مال، ناموس، آزادی، شرف، حی یت، شغ و مسکن و بهطور کلی تما حقوق قانونی و
مشرو آنان.
شایان ذکر است که طبق ماده 3 اعالمیه جهانی حقوق بشر، »هر فردی حق زندگی،
آزادی و امنیت شخصی دارد« و براساس ماده 11 اعالمیه فوقالذکر، هر شخ به عنوان
عضو جامعه حق امنیت اجتماعی دارد
قدرت است و در مطالعات و بررسیهای استراتژیک، در ذی امنیت ملی، مورد مطالعه و
مقدمه: کاربرد راهح های فناوری اطالعات و ارتباطات برای موفقیت اجرای سیاستهای
اجتماعی، شام اصالح امنیت اجتماعی و طراحی و مدیریت استراتژیک برنامههای امنیت
اجتماعی، ضروری است. بنا به این ضرورت، پژوهش حاضر به بررسی تأایر ICT بر احساس
امنیت اجتماعی شهروندان پرداخته است.
روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، پیمایشی است. جامعه مورد بررسی
در این تحقیق، شهروندان منطقه 1 ارومیه بودند که از بین آنها 319 نفر با استفاده از جدول
مورگان، به عنوان حجم نمونه برآورد شدند و با تلفیقی از روشهای نمونهگیری تصادفی ساده،
طبقهبندیشده و نظا مند، انتخاب و پیمایش شدند.
یافتهها: نتایج نشان داد که فناوری اطالعات و ارتباطات با امنیت اجتماعی، رابطة م بت دارد و از
بین سه مؤلفة امنیت اجتماعی )اعتماد شهروندان، هویتخواهی اجتماعی و فقر اقتصادی(،
بیشترین تأایر آن، بر مؤلفة اعتماد اجتماعی است.
بحث: باتوجهبه یافتههای این مطالعه، اگر از فناوری ارتباطات و اطالعات به درستی استفاده شود،
میتواند به عنوان ابزار توانمندسازی در جهت توسعةامنیت اجتماعی جامع تر، مطرح شود.
مقدمه
کاربرد راهح های فناوری اطالعات و ارتباطات برای موفقیت اجرای سیاستهای
اجتماعی شام اصالح امنیت اجتماعی و طراحی و مدیریت استراتژیک برنامههای امنیت
0 اجتماعی، ضروری است )مؤسسه امنیت اجتماعی بینالمللی
،1501 .)تکنولوژی جدید،
گوهر دموکراسی را تغییر میدهد. با این حال، در مباحث دموکراسی الکترونیکی، به ندرت
1 این دگرگونی به طور مشروح توضیح داده شده است )فریدلند
، 0993 .)تکام نو بشر را
میتوان باتوجهبه اختراعات و تلفیق تکنولوژیهای جدید از نظر جامعهشناختی مورد
بررسی قرار داد )برو
3
، 0980 .)به نظر میرسد بیشترین پیشرفتهای تکنولوژیکی که
آشکارا و به طور واضح تأایرگذارند، آنهایی هستند که مستقیماً راههای برقراری ارتباط میان
، 0994 .)در واقع، فناوری 4 انسانها را تحت تأایر قرار میدهند )بگ دیکیان، 0983؛ کاتلر
اطالعات و ارتباطات )ICT ،)نقش بسیار مهمی را در تمامی ابعاد حیات ملی )سیاست،
اقتصاد، توسعه اجتماعی و فرهنگی و...( جوامع امروزی ایفا مینماید. فناوری اطالعات و
ارتباطات، به سرعت روند زندگیامان، حتی شیوهای را که به سبب آن به تجارت
میپردازیم؛ به اطالعات و خدمات دسترسی مییابیم و به برقراری ارتباط با یکدیگر و
سرگر نمودن خودمان میپردازیم را، دستخوش تغییر میسازد. فناوری اطالعات و
ارتباطات، اقتصاد جهانی را تقویت و پشتیبانی مینماید. همچنین، با حقوقبشر در ارتباط
بوده و در بهترین حالت، از آزادی بیان و حق استفاده از اطالعات، براساس ماده 09 بیانیة
0 جهانی حقوق بشر حمایت به عم میآورد )کلس
.)1553 ،
تکنولوژی در توسعه اقتصادی و اجتماعی، همواره یک وسیله ضروری بوده و خواهدبود. امروزه بر همگان روشن است که علت اصلی کندی کشورهای در حال توسعه در
پیشرفتهای اجتماعی و اقتصادی و حتی فرهنگی، ناتوانی آنها در بازشناخت یا گسترش
تکنولوژی درست و بهرهگیری از آن در فعالیتهای تولیدی است )شریف، 0319 .)در
عصر حاضر، فناوری اطالعات در تعریف قدرت و تمدن جوامع، نقش کلیدی پیدا کرده
است. از این رو، در دو دهه گذشته، کشورهای پیشرفته و صاحب فناوری، به فناوری
اطالعات به عنوان محور بنیادین توسعه توجه پیدا کردهاند؛ به طوری که هر یک از
کشورها به نوبه خود طرحهای ملی و منطقهای خاصی را برای توسعه این فناوری، اجرا
کردهاند )علیاحمدی، 0381 .)فناوری، همواره به عنوان یک ابزار، بخشی از زندگی ما را
تشکی داده است و با افزایش تواناییهای بشر به عنوان سازگاری با محیط برای رهایی از
نیروهای قهار طبیعت، مطرح بوده است )کامرانی، 0381.)
چارچوب نظری
چارچوب نظری این تحقیق، براساس دو ایده شک گرفته است: یکی مفهو امنیت
اجتماعی و دیگری پیرامون رابطة فناوری اطالعات و ارتباطات و امنیت اجتماعی.
مفهوم امنیت اجتماعی
ابعاد عینی و ذهنی امنیت اجتماعی: امنیت اجتماعی را در ابعاد و زوایای مختلفی
میتوان بررسی و تحلی کرد. آنچه که در این پژوهش به آن توجه میشود، تقسیم آن به
بُعد عینی )امنیت واقعی( و بُعد ذهنی )احساس امنیت( است.
الف( بُعد عینی امنیت اجتماعی
این بعد از امنیت به کمیت جرایم، آسیبها و ناهنجاریهای اجتماعی در جامعه
میپردازد که تغییرات در میزان آنها، امنیت جامعه را تغییر میدهد. بیتردید تأایر امنیت بر بزهکاری، از دلمشغولیهای نظری و تجربی اه نظر بوده و در این راستا کوششهایی هم
انجا شده است. همه پژوهشهایی که در حوزه حاشیهنشینی و پتانسی های آن برای
0 بزهکاری انجا شده است، مؤید این ادعاست. برای م ال، ایگبو
و همکاران )1503 )در
بررسی آاار فناوری اطالعات و ارتباطات بر مشکالت اخالقی جوانان نیجریه، دریافتند که
فناوری اطالعات و ارتباطات در کنار عواملی همچون سن و جنس، از عوام تأایرگذار بر
جرایم سایبری، رفتار پرخاشگرانه، جرایم جنسی و فرار از مدرسه میباشد )ایبگو و
همکاران، 1503 .)
لیکن امنیت اجتماعی در این تحقیق معنای وسیعی را در بر میگیرد. در واقع، امنیت
اجتماعی به معنای فضایی است که فرد در زمان حال و آینده، تصویر روشن و
امیدوارکنندهای از زندگی خود و خانوادهاش و جامعه دارد. مهمترین شاخ های این بُعد
از امنیت عبارتند از:
0 .میزان آسیبهای اجتماعی: منظور معضالتی هستند که ریشه در کژکارکردی نهادهای
مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نظا اجتماعی دارند و از سوی دیگر در قانون
برای آنها مجازات تعیین نشده است.
1 .میزان وقوع جرایم و بزهکاری: میزان کمی جرایم و بزهکاری در یک جامعه،
نشاندهنده میزان امنیت عینی در آن جامعه است.
3 .میزان آشفتگیهای اجتماعی: آشفتگی اجتماعی یا آنومی اجتماعی، به مرحله بحرانی
آسیبها و جرایم اطالق میشود که در این شرایط میزان و نرخ آسیبها و جرایم از یک حد
طبیعی فراتر رفته و به مرحله بحرانی رسیده است.
4 .توان و مهارت و قدرت عمل پلیس در مقابله با جرایم و ناامنی: به هر اندازه که
نیروهای پلیس در سطح جامعه با تکیه بر سه اص سرعت، دقت و صحت، بتوانند
قدرت عم خود را در مقابله با جرایم و ناهنجاریها نشان دهند؛ زمینه برای گسترش
ناامنی، کاسته شده و فرآیند جر در حیطه کنترلی پلیس قرار میگیرد و در این شرایط
فضای توسعة امنیت اجتماعی فراهم میگردد.
0 .هماهنگی نهادها و سازمانهای ذیربط در حوزة کنترل آسیبها و جرایم: از آنجائیکه
آسیبها و بهتبع آن جرایم، در واقع در بستر کژکارکردیهای سازمانهای مختلف یک نظا
اجتماعی اعم از اقتصادی، فرهنگی، قضایی، انتظامی و امنیتی به وجود آمده و گسترش
پیدا میکند، ضرورت این هماهنگی بیش از پیش نمایان میشود.
1 .از دیگر شاخ های مهم و مورد استفاده برای موضو امنیت، امید به آینده است.
امیدواری به آینده، خود، محصول احساس امنیت از شرایط جامعه و احساس امنیت از
شرایط خانوادگی است. این شاخ در بررسی ارتباط امنیت و بزهکاری، بسیار قاب
اعتناست.
ب( بُعد ذهنی امنیت اجتماعی )احساس امنیت(
احساس امنیت پدیده روانشناختی- اجتماعی است که دارای ابعاد گوناگونی میباشد.
این احساس، ناشی از تجربههای مستقیم و غیرمستقیم افراد از شرایط و اوضا محیط
پیرامونی است و افراد مختلف به صورتهای گوناگون آن را تجربه میکنند. منابعِ
تأمینکننده احساس امنیت، برای آحاد و گروههای مختلف جامعه نیز متفاوت از همدیگر
است و این منابع در سطوح مختلف اارگذار میباشند.
امنیت اجتماعی و سایر تقسیمات آن
امنیت اجتماعی دارای ابعاد سیاسی و حکومتی بوده و به شدت آمیخته با مقوله اساسی قدرت است و در مطالعات و بررسیهای استراتژیک، در ذی امنیت ملی، مورد مطالعه و بررسی قرار میگیرد. امنیت اجتماعی را از حیث شمولیت و فراگیری، میتوان امنیت
عمومی نیز قلمداد نمود که حوزه امنیت جمعی و گروهی را، میتواند پوشش دهد. در
میان نظریهپردازان امور امنیتی، »ویور«، امنیت اجتماعی را توانمندی جامعه برای مراقبت از
خصوصیات و ویژگیهای بنیادین خود در شرایط تغییر و تهدیدات عینی و احتمالی
تعریف نموده و بر ارتباط نزدیک میان هویت جامعه و امنیت تأکید داشته و خاطرنشان
میکند که جامعه، امنیت اهمیتیاش را میطلبد )نویدنیا، 0381 .)بر این اساس، امنیت
اجتماعی، آرامش و آسودگیِ خاطری است که هر جامعه، موظف است برای اعضای خود
ایجاد نماید و غالباً به امنیت شغلی، سیاسی و قضایی تقسیم میشود )رجبی، 0381
0 .امنیت شغلی: یعنی ایجاد آرامش و آسایش برای انسان از طریق شغ در برابر تالش
عادالنه.
1 .امنیت اقتصادی: ایجاد آن چنان نظمی در اجرا و بخشهای اقتصادی جامعه که افراد
را از احساس خطر نسبت به کمبود و فقدان لواز و امکانات اساسی مورد نیاز مصون
میدارد.
3 .امنیت سیاسی: امکان اظهارنظر افراد، میزان چگونگی اداره امور جامعه و شرکت در
این گونه امور، بدون احساس بیم، هراس، خطر و تهدید.
4 .امنیت قضایی: ایمنی افراد از هر نو تعرض، تجاوز، ارعاب و تهدید نسبت به جان و
مال، ناموس، آزادی، شرف، حی یت، شغ و مسکن و بهطور کلی تما حقوق قانونی و
مشرو آنان.
شایان ذکر است که طبق ماده 3 اعالمیه جهانی حقوق بشر، »هر فردی حق زندگی،
آزادی و امنیت شخصی دارد« و براساس ماده 11 اعالمیه فوقالذکر، هر شخ به عنوان
عضو جامعه حق امنیت اجتماعی دارد
قدرت است و در مطالعات و بررسیهای استراتژیک، در ذی امنیت ملی، مورد مطالعه و