25-05-2021, 12:58 PM
پردیس فناوری کیش_طرح مشاوره متخصصین صنعت و مدیریت_گروه فناوری اطلاعات و ارتباطات
چکیده
روابط آخر نسبت به پارامترها غیر خطی می‌باشند وبنابراین برآورد آنها از روش حداقل مربعات معمولی نمیتواند نتایج قابل اعتمادی برای نتیجه دهد وممکن است حتی علامت ضرائب خلاف انتظار باشد.لذا میبایست از روش حداقل مربعات غیر خطی استفاده شود.بدین منظور برا ساس کار هژبر کیانی وبغزیان(1376) و کار امینی، نهاوندی وصفاری پور(1377)در سازمان برنامه و بودجه میزان استهلاک تقریبی 6درصد در نظر گرفتیم وبه جای قرار دادیم که نتیجه به صورت زیر حاصل می شود.
چکیده
این مقاله با استفاده از تحلیل داده های تابلویی به بررسی تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) بر بهرهوری سرمایه و بهره وری کل عوامل، در در کارگاه های بزرگ صنعتی استان یزد پرداخته است. به این منظور تحلیل با استفاده از اطلاعات آمارگیری کارگاههای بزرگ صنعتی مرکز آمار ایران با بکارگیری مدل دادههای تابلویی در سطح بنگاه و بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده (1393 - 1385) انجام شده است. در این مطالعه در ابتدا و با استفاده از اصل شتاب موجودی سرمایه کارگاههای بزرگ صنعتی استان برآورد شده است. در ادامه و در قالب تابع گسترش یافته کاب داگلاس تاثیر شاخص فناوری اطلاعات و ارتباطات بر بهرهوری سرمایه و بهرهوری کل عوامل، آزمون شده است. نتایج نشان می دهد که شاخص بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات تأثیر معنادار بر بهرهوری سرمایه و بهرهوری کل عوامل، در در کارگاههای بزرگ صنعتی استان یزد دارد.
واژه‌های کلیدی: حسابداری رشد، داده های تابلویی، کارگاه های بزرگ صنعتی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، بهرهوری کل عوامل تولید.
طبقه بندی JEL: Q57, O47, E23
1- مقدمه
مقایسه تحولات سه دهه اخیر حاکی از آن است که این تحولات نسبت به گذشته تفاوت اساسی دارد. علت اصلی این اختلافها مربوط به انقلابی است که در این دههها رخ داده است. وقوع انقلاب اطلاعات و ارتباطات در این دههها باعث شده است که عصر حاضر نیز به نام عصر اطلاعات و ارتباطات نامیده شود. عاملی که باعث به وجود آمدن چنین عصری شده است، « فناوری اطلاعات و ارتباطات[i]» است. روندهای اقتصادی کشورها حاکی از اهمیت فاوا در کسب و کار شرکت هاست، به طوری که این فناوری بنیان کسب و کار را تغییر داده است و میتواند به مزیتهای استراتژیک برای شرکتها تبدیل شود.فاوا نه تنها مانند اشکال سنتی دیگر سرمایه به عنوان تکنولوژی تولید استفاده می شود بلکه از طریق ترکیب با سایر نهادهها منجر به رشد تولید و افزایش بهرهوری عوامل تولید می شود.
براساس تئوریهای رشد اقتصادی، بدیهی است که افزایش تولید از دو مجرا قابلیت تحقق دارد. مجرای اول، افزایش کمی نهادهها می‌باشد که تحقق آن در پرتوی افزایش میزان اشتغال و سرمایههای فیزیکی میسر است و مجرای دوم، ارتقای بهرهوری کل عوامل[ii] (TFP) می‌باشد که با بهرهگیری مطلوب و کاراتر از ظرفیتهای موجود در قالب بهبود کیفیت نهاده‌های تولید و اصلاح ساختارها و نهادهای ذیربط امکانپذیر می‌باشد.
تاثیر فناوری بررشد از سه مجرا انجام می شود. اول تاثیر فناوری در قالب کالاهای سرمایهای تجسم یافته که منجر به افزایش نسبت سرمایه به نیروی کار شده و تعمیق سرمایه شکل می گیرد که نتیجه آن افزایش بهرهوری سرمایه است. دوم، فناوری بهرهوری نیروی کار را افزایش میدهد، سوم فناوری بهرهوری کل و نه لزوماً بهرهوری کار یا سرمایه را افزایش میدهد که به عنوان فناوری خنثی هیکس تعبیر می شود. بهره وری کل عوامل تولید نشان دهنده افزایش در رشد تولید ناشی از عواملی غیر از رشد نیروی کار و رشد موجودی سرمایه است، عواملی چون افزایش در سطح مهارت، تخصص و تحصیلات نیروی کار، اصلاح سازمانی و به کارگیری تکنیک های مدیریتی، تکنولوژی و ابداعات جدید و به عبارتی ارتقای سطح تکنولوژی موجود و فناوری اطلاعات و ارتباطات. به عبارتی رشد تولیدی است که توسط رشد داده ها توضیح داده نمی شوند. با توجه به مباحث فوق ،تحقیق حاضر در صدد بررسی تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر بهرهوری کل عوامل، نیروی کار و سرمایه در بخش صنعت استان یزد است. در این مقاله ابتدا به مبانی نظری فناوری اطلاعات وارتباطات و بهره وری پرداخته شده است و در ادامه پیشینیه تحقیق معرفی شده و پس از بیان داده های تحقیق ومدل تجربی ، قسمت پایانی مقاله به نتیجه گیری اختصاص مییابد.
2- مبانی نظری
فاوا به عنوان تکنولوژی تولید مورد استفاده بوده و باعث رشد سریع محصول و افزایش بهرهوری میشود. فاوا از کلیدی ترین مفاهیم در رشد و توسعه تمام کشورهای جهان است. فاوا مجموعه ای از سخت افزار، نرم افزار و فکر افزارهاست که گردش و بهره برداری از اطلاعات را امکان‌پذیرمی سازد. (هژبرکیانی،1383).
گسترش سریع این فناوری اقشار مختلف جامعه از جمله صاحبان صنایع را بر آن داشته که برای بهبود کمیت و کیفیت تولید و افزایش بهرهوری از آن استفاده نمایند. استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در این زمینه، امکان انجام محاسبات و مبادله دادهها را با سرعت بسیار بالا در پهنه جغرافیایی وسیع تر و دسترسی مشترک و همزمان به منابع اطلاعاتی را فراهم میکندو بدین ترتیب امکان مدیریت منابع و مدیریت تولید از طریق امکان تولیدات مشابه با هزینه تمام شده کمتر، افزایش سطح تولید و عرضه سریعتر محصولات بدون نیاز به افزایش هزینهها را بوجود میآورد.
فاوا سرمایه ای دو جانبه است که از یک طرف مانند دیگر شکل های سنتی سرمایه، به عنوان تکنولوژی تولید استفاده می شود.این به معنی است که کاهش قیمت سرمایه فاوا، منجر به جایگزینی آن با عوامل دیگر و تعمیق سرمایه می شود و رشد محصول و بهره وری نیروی کار را به طور مستقیم تحت تأثیر قرار می دهد. فاوا علاوه بر افزایش رشد تولید و بهره وری نیروی کار از طریق سهم درآمدی خود، به وسیله اثرات مازادی که ایجاد می کند موجب افزایش رشد بهره وری کل عوامل تولید و از آن طریق رشد محصول می گردد. به منظور بررسی اثر مازاد فاوا، ابتدا باید رشد بهره وری کل عوامل تولید را محاسبه نموده سپس، اثر سرمایه فاوا بر رشد بهره وری کل عوامل تولید برآورد شود.از طرفی دیگر، ویژگی های فاوا همانند دانش است، زیرا بخشی از سرمایه فاوا به صورت کالای دیجیتالی است(البته به جز بخش های سخت افزاری). اثرات سرریز سرمایه فاوا موجب می شود که فاوا به طور غیر مستقیم و از طریق رشد بهره وری کل عوامل تولید، بر رشد محصول تأثیر بگذارد. در مفهوم کلاسیک، فناوری مجموع دانش تبلوریافته در ابزار و روش‌های تولید است. دربارۀ تأثیر فناوری بر رشد، از گذشته، از سه نگاه بحث می‌شده است: از نگاهی، تأثیر فناوری درقالب کالاهای سرمایهای تجسم یافته و تحلیل شده که نتیجۀ آن افزایش بهرهوری سرمایه بوده است؛ در نگاه دوم، فناوری بهرهوری نیروی کار را افزایش میدهد؛ و در نگاه سوم، فناوری بهرهوری کل را بالا می‌برد.
3- مروری بر مطالعات تجربی
هژبر کیانی(1383) در بررسی تأثیر تجارت الکترونیک بر متغیرهای کلان اقتصادی به این نتیجه میرسد که در بیش تر موارد، رابطه مثبت(منفی) بین اشتغال (بیکاری) و جانشینهای سنجش نوآوریهای تولید مشاهده میشودو ارتقاء فناوری در بخش صنعت، منجر به افزایش تقاضا برای نیروی کار ماهر و کاهش تقاضا برای نیروی کار غیرماهر میشود
شاه‌آبادی (1390) به ارزیابی نقش انباشت تحقیق و توسعه داخلی و خارجی (از کانال فاوا) بر رشد بهرهوری کل عوامل تولید بخش صنعت اقتصاد ایران طی دوره 1387 – 1338 می‌پردازد. نتیجه‌ای این تحقیق بیان می دارد که سرمایه انسانی و انباشت سرمایه تحقیق و توسعه خارجی، به ترتیب، دارای بیشترین تأثیر مثبت بر رشد بهرهوری کل عوامل بخش صنعت هستند. همچنین، اثر متقابل انباشت تحقیق و توسعه خارجی با سرمایه انسانی، تأثیر مثبت و معناداری بر رشد بهرهوری کل عوامل تولید بخش صنعت اقتصاد ایران دارد.
محمودزاده و رزاقی (1390) به بررسی اثر سرریز فاوا بر رشد بهرهوری کل عوامل کشورهای درحال توسعه منتخب طی دوره 2006-1996 پرداختهاند. نتایج حاکی از آن است که رشد تولید ناخالص داخلی بیشترین اثر را بر رشد بهرهوری کل عوامل تولید دارد. اثر سرمایهگذاری داخلی و سرریز فاوا مثبت و معنادار است. رشد سرمایه انسانی اثر مثبت داشته ولی از نظر آماری معنادار نیست. همچنین سرمایهگذاری داخلی در زمینه فاوا در جذب اثرهای سرریز خارجی مؤثر است. سرمایه انسانی توانمند، از عوامل مؤثر جذب سرریز فاوا است .
مبارک (1390) به بررسی نقش عوامل تعیینکننده بهرهوری در صنایع ایران در کنار ساختار شاخص‌های نهادی (مالکیت، فساد، مالکیت و ثبات و شفافیت قانون) که به صورت مجزا و کلی در افزایش بهرهوری کل عوامل تولید در صنایع مختلف، به وسیله شدت تأثیرپذیری از هزینه‌های فاوا وتحقیق وتوسعه در فعالیتهای صنعتی کدهای دو رقمی ISIC می‌باشد، می‌پردازد. نتایج حاکی از آن است که موجودی سرمایه، مقدار صادرات و در نهایت هزینه‌های فاوا و انباشت دانش و تحقیق و توسعه با یک درجه وقفه تأثیر مثبت بر بهرهوری کل عوامل تولید دارد و متغیر مربع اندازه بنگاههای تولیدی در گروه‌های صنعتی مختلف بر روی بهرهوری با افزایش اندازه بنگاههای تولیدی تا حد مشخصی بر روی بهرهوری تأثیر دارد، و از مقدار معینی به بعد کاهش پیدا خواهد کرد .
سرلک(1390)در مقاله تأثیر فاوا بر اشتغال در بخش صنعت استان مرکزی با استفاده از الگوهای نظری و تجربی و با استفاده از دادهها پانلی به این نتیجه رسیده است که فاوا بر کل اشتغال بخش صنعت استان مرکزی وهمچنین اشتغال نیروی کار ماهر، نیروی کار تکنسین ونیروی کار مهندس دارای اثر مثبت وبر اشتغال نیروی کار ساده اثر منفی داشته است.
فیض پور و نایب (1392) به بررسی تأثیر اندازه‌ی بنگاه و فاوا بر بهرهوری در صنایع تولیدی ایران با تأکید بر صنعت تولید محصولات کانی غیر فلزی (کد 26) می‌پردازد که یکی از محوری‌ترین صنایع تولیدی ایران است. در این مطالعه بهرهوری با شاخص مالم کوئیست محاسبه و رابطه‌ی آن با اندازه‌ی بنگاه وفاوا به روش رگرسیونی داده های ترکیبی تخمین زده شده است. نتایج این تخمین نه تنها نشاندهندهی آن است که در کل صنایع، صنایع با اندازه‌ی بزرگتر بهرهوری بالاتری داشته‌اند، بلکه این رابطه در قریب به اتفاق گروه‌های این صنعت نیز برقرار است.
جکسون[iii] (2011) در مطالعه بهرهوری، فن اوری وتکنولوژی ورشد اقتصاد سبز در صنایع برجسته اروپا و مقایسه آن با کشور آمریکا، نتیجه گرفت که رشد بهرهوری با رشد تولید همراه نبوده است. وی علل این عدم همراهی را در دو عامل خلاصه میکند. گسترش بکارگیری نیروی کار غیر متخصص در واحدهای تولیدی کار بر وعدم استفاده از تکنولوژی سبز توسط سرمایه‌گذاران خارجی.
السدیگ[iv] (2012) در مطالعه‌ای به این نتیجه رسید که سرمایه گذاری در فاوا بیشترین اثر را در بهرهوری ورشد کشورهای آسیای شرقی را دارد که سرمایهگذاری در این گونه فعالیتها و صنایع منجر به کاهش شکاف تکنولوزی وبهرهوری میشود. این امر از میزان نیروی کار غیرماهر خواهد کاست و با افزایش هزینه‌های تحقیق و توسعه و آموزش در بین صنایع مختلف کشورها، نیروی کار غیرماهر را به نیروی کار ماهر و متخصص تبدیل کرده و بهرهوری و سودآوری صنایع مختلف را بین کشورهای مختلف افزایش میدهد.
رین کن[v] (2013) نشان داد که سهم فاوا ونقش آن در بهره وری کل و بهره وری کار و رشد اقتصادی آمریکا افزایش یافته است. مطابق نتایج این مطالعه، سهم فاوا از رشد اقتصادی و بهرهوری کاهش یافته است. وی مطرح میکند که در نبود همبستگی قوی بین سرمایهگذاری فاوا و رشد بهرهوری، "تناقض بهرهوری" شدت مییابد.
وان ارک[vi] (2014) در تحقیقی که تاکید ویژه بر بهرهوری کل داشت به بررسی بهرهوری در صنایع الومینوم ومقایسه آن با بهرهوری این صنایع در آمریکا یا سایر صنایع پرداخته است. ایشان به این نتیجه رسیدکه برای بهبود بهرهوری این صنایع باید در حمل و نقل، عمل‌آوری، فن‌آوری اطلاعات و انبارداری تغییراتی ایجاد گردد که از این میان عامل انسانی را به عنوان مهمترین عامل در کنار فاوا در بهرهوری ذکر نموده است.
مطالعه ونتورینی[vii] (2015) به بررسی عامل مؤثر بر بهرهوری در صنایع فلزی کشورهای سازمان همکاری و توسعه پرداخت. مهمترین نتیجه تحقیق وی عبارتست از، اینکه بین شدت سرمایه و بهرهوری نیروی کار در همه صنایع با فناوری اطلاعات رابطه مستقیم و معنی‌داری دارد.
روگرس[viii] (2015) به بررسی رابطه تحقیق و توسعه و بهرهوری با تاکید بر تکنولوزی در کشور انگلستان پرداخت. در این مطالعه متغیرهای تحقیق و توسعه، باز بودن تجارت و دسترسی به تکنولوژی فن اوری اطلاعات نقش مهم در بهرهوری دارد. در تحلیل رگرسیونی متغیرهای نسبت سرمایهگذاری حقیقی، سهم مخارج فاوا از تولید ناخالص داخلی حقیقی و همچنین سطح اولیه تولید ناخالص داخلی نیز استفاده شده است. نتایج نشان میدهد همبستگی مثبت و معنیدار بین رشد تولید ناخالص داخلی، تکنولوزی فن اوری اطلاعات، آموزش، بازبودن تجارت و زیرساختهای ارتباطاتی وجود دارد.
4- تصریح مدل
روش‌های موجود در ادبیات اقتصاد به منظور بررسی تأثیر فاوا بر تولید و بهرهوری کل عوامل شامل حسابداری رشد، تئوری رشد پایدار و برآورد تابع تولید گسترش یافته سولو می‌باشد. در این مطالعه از روش حسابداری رشد استفاده میشود. در رویکرد حسابداری رشد از تابع نئوکلاسیکی زیر استفاده میشود. [ix]
(1)
که در تابع فوق Y ارزش افزوده، L نیروی کار و K موجودی سرمایه است. با لگاریتمگیری از طرفین ،نرخ رشد تولید برابر با نرخ رشد A بعلاوه نرخ رشد نیروی کار و سرمایه با توجه به ضریب α و β مربوطه می‌باشد. پیشرفت فنی است که باعث انتقال تابع تولید میشود و تابعی از میزان استفاده از شبکههای الکترونیکی / رایانهای برای انجام فعالیتهای بنگاه، کسب و یا ارائه اطلاعات بوده است.
(2)
با لگاریتمگیری و تبدیل متغیرها در معادله(3) به متغیرهای سرانه، معادله به صورت زیر در خواهد آمد:
در رابطه (3)، به منظور آزمون اثرات بازدهی نسبت به مقیاس در نظر گرفته شده و α و β سهم عوامل تولید می‌باشند. لگاریتم تولید سرانه بنگاه و لگاریتم موجودی سرمایه سرانه بنگاه است.
بهرهوری کل عوامل یا پسماند سولو در واقع اجزای اختلال در برآورد تابع تولید کاب- داگلاس می‌باشد:
(4)
در روش سولو (1957)، تغیر تکنولوژیکی عبارت از تغییرات تولید کل منهای مجموع سهم وزنی نهاده‌های کار و سرمایه است. نظریه‌پردازان, پسماند‌های برآوردی سولو را بعنوان معیاری از پیشرفت تکنولوژیکی مورد استفاده قرار داده‌اند.چون هیچ راه مستقیمی برای اندازه‌گیری A وجود ندارد لذا آن را بعنوان پسماند برآورد می‌کنند. دادههای مربوط به تولید و نهاده کار و سرمایه معمولاً در دسترس می‌باشند. تخمین‌های α و β را می‌توان از دادههای موجود بدست آورد.
5- اطلاعات آماری و محاسبه متغیرهای مدل
در این پژوهش کلیه واحدهای صنعتی استان یزد به تفکیک صنایع بیست گانه که دارای ده نفر کارکن و بیشتر هستند مورد بررسی قرار گرفته است. در گردآوری اطلاعات کلیه متغیرها ،از نتایج طرح آمارگیری از کارگاههای صنعتی دارای 10 نفر کارکن و بیشتر مرکز آمار ایران، برای سالهای 1385 تا 1393 استفاده شده است. از آنجایی که داده های مربوط به موجودی سرمایه مستقیما قابل دستیابی نیست، موجودی سرمایه در سطح بنگاههای صنعتی محاسبه شده است. به این منظور با استفاده از اصل شتاب نسبت موجودی سرمایه به تولید به روش محاسباتی که در ادامه توضیح داده می شود، برای هریک از کدهای 4 رقمی ISIC محاسبه شده و از این طریق موجودی سرمایه هریک از بنگاههای صنعتی برآورد شده است. روش تجزیه و تحلیل در این تحقیق و یافته‌ها روش توصیفی و تحلیلی می‌باشد. جهت همگنی بیشتر در اطلاعات،شاخص‌های سنجش بهرهوری بر حسب معیار ارزشی (ارزش افزوده) برحسب قیمت‌های حقیقی سال 1390 استفاده شده است.
طبق اصل شتاب فرض بر این است که نسبت سرمایه مطلوب جاری به تولید در صنایع مورد نظر استان ثابت بوده و رابطه زیر برقرار می‌باشد:
(5)
(6)
(6)
و برای دوره قبل:
(7)
سرمایه گذاری خالص در زمان جاری (Int) برابر با تفاوت موجودی سرمایه واقعی دوره قبل (Kt-1) و موجودی سرمایه مطلوب جاری (Kt*) می‌باشد:
(8)
اگر سرمایه گذاری خالص موجب تغییر حجم سرمایه به سمت سطح سرمایه مطلوب شود و به عبارتی موجودی سرمایه واقعی در هردوره برابر با ذخیره مطلوب سرمایه باشد:
(9)
و از رابطه سرمایه گذاری خالص می‌توان نتیجه زیر را به دست آورد:
(10)
با فرض وجود استهلاک و معادله شتاب داریم:
(11)
(12)
(13)
(12)
(13)
با تقسیم طرفین رابطه (13) بر نتیجه میشود:
(14)
با تغییر جزئی در رابطه (14) خواهیم داشت:
(15)
و یا با تقسیم طرفین رابطه (15) بر خواهیم داشت:
(16)