22-08-2020, 05:12 PM
مقدمه:
کشاورزی به‌عنوان مهمترین روش تأمین غذای انسان، ساختمان و عمل اکوسیستم‌های طبیعی را به شدت تغییر داده است. بهره‌برداری انسان از منابع طبیعی همواره به‌صورت یک‌جانبه و بی‌رویه بوده و بهره‌برداری از این منابع بدون رعایت جنبه‌های حفاظتی آن و تنها براساس تأمین منافع کوتاه‌مدت انجام می‌گیرد. رشد فزاینده جمعیت و بحران کمبود غذا، سبب بهره‌برداری بیش از اندازه از منابع طبیعی و در نتیجه برهم خوردن توازن بیولوژیکی بودهاست. مصرف بی‌رویه مواد شیمیائی نیز در کشاورزی، سبب بروز مشکلات زیست‌محیطی گوناگونی شده است. کشاورزی پایدار (Sustainable Agriculture) به مدیریت صحیح منابع کشاورزی اطلاق می‌گردد که در جهت رفع نیازهای درحال تغییر بشر به کار برده شود و در عین حال منابع طبیعی و نیز کیفیت محیط زیست را حفظ کرده و حتی بهبود بخشد. کشاورزی پایدار سودمند و مستمر، متکی بر حفظ منابع طبیعی است. این شیوه کشاورزی، اقتصادی‌ترین و در عین حال سودمندترین نحوه استفاده از انرژی و تبدیل آن به محصولات کشاورزی، بدون تخریب حاصل‌خیزی خاک و کیفیت محیط زیست می‌باشد.
![[تصویر: N82945311-72392401-300x151.jpg]](http://ipcce.ir/wp-content/uploads/2020/08/N82945311-72392401-300x151.jpg)
![[تصویر: unnamed-6-300x300.jpg]](http://ipcce.ir/wp-content/uploads/2020/08/unnamed-6-300x300.jpg)
![[تصویر: r_4447_170913155326-300x225.jpg]](http://ipcce.ir/wp-content/uploads/2020/08/r_4447_170913155326-300x225.jpg)
کشاورزی به‌عنوان مهمترین روش تأمین غذای انسان، ساختمان و عمل اکوسیستم‌های طبیعی را به شدت تغییر داده است. بهره‌برداری انسان از منابع طبیعی همواره به‌صورت یک‌جانبه و بی‌رویه بوده و بهره‌برداری از این منابع بدون رعایت جنبه‌های حفاظتی آن و تنها براساس تأمین منافع کوتاه‌مدت انجام می‌گیرد. رشد فزاینده جمعیت و بحران کمبود غذا، سبب بهره‌برداری بیش از اندازه از منابع طبیعی و در نتیجه برهم خوردن توازن بیولوژیکی بودهاست. مصرف بی‌رویه مواد شیمیائی نیز در کشاورزی، سبب بروز مشکلات زیست‌محیطی گوناگونی شده است. کشاورزی پایدار (Sustainable Agriculture) به مدیریت صحیح منابع کشاورزی اطلاق می‌گردد که در جهت رفع نیازهای درحال تغییر بشر به کار برده شود و در عین حال منابع طبیعی و نیز کیفیت محیط زیست را حفظ کرده و حتی بهبود بخشد. کشاورزی پایدار سودمند و مستمر، متکی بر حفظ منابع طبیعی است. این شیوه کشاورزی، اقتصادی‌ترین و در عین حال سودمندترین نحوه استفاده از انرژی و تبدیل آن به محصولات کشاورزی، بدون تخریب حاصل‌خیزی خاک و کیفیت محیط زیست می‌باشد.
بنابراین اکوسیستم در کشاورزی سنتی که از انرژی مصرفی یا نهاده‌های کشاورزی کمتری برخوردار است، دارای ثبات بیشتری می‌باشد. از انواع سیستم‌های کشاورزی پایدار که سبب افزایش بازدهی انرژی در اکوسیستم‌های کشاورزی می‌شوند، می‌توان چندکشتی (Multiple Cropping)، مخلوط‌کاری (Interctopping)، شخم حفاظتی یا شخم حداقل (Minimum Tillage)، ایجاد جنگل ـ زراعتی (Agroforestry) و تلفیق دام با گیاه (Agroanimal) را نام برد.
▪ چندکشتی زراعت مخلوط:
به مفهوم کاشت بیش از یک گیاه یک قطعه زمین و در یک سال و نیز کشت درهم دو یا چند گیاه به‌طور مخلوط و یا به تناوب می‌باشد. در این روش بهره‌برداری از زمین زراعتی به علت استفاده از نهاده‌های کمتر و افزایش نسبت برابری زمین (Land Equivalent Ratio) بیشتر می‌شود.
▪ شخم حفاظتی:
به مفهوم کاشت بیش از یک گیاه یک قطعه زمین و در یک سال و نیز کشت درهم دو یا چند گیاه به‌طور مخلوط و یا به تناوب می‌باشد. در این روش بهره‌برداری از زمین زراعتی به علت استفاده از نهاده‌های کمتر و افزایش نسبت برابری زمین (Land Equivalent Ratio) بیشتر می‌شود.
▪ شخم حفاظتی:
نوعی سیستمکشت گیاهان زراعتی است که در آن حداقل ۳۰% بقایای گیاهان زراعتی در سطح خاک باقی گذاشته می‌شود. سیستم‌های شخم حفاظتی، هزینه مزرعه را کاهش می‌دهد، رواناب و فرسایش خاک را به حداقل می‌رساند، مواد آلی خاک را ضمن حفظ، افزایش می‌دهد و باعث افزایش جذب و نگهداری رطوبت خاک می‌شود. کارائی چرخه عناصر غذائی را در مورد جذب گیاهان افزایش می‌دهد. هم‌چنین مصرف انرژی در شخم حداقل کم شده و صرفه‌جوئی در میزان مصرف سوخت تا میزان ۴۰% می‌رسد.
جنگل ـ زراعتی:
به مفهوم کشت توأم درخت و محصولات زراعتی است. این روش، سازگاری زیادی با اکثر نواحی دنیا دارد و در مناطقی که به‌صورت طبیعی جنگل می‌باشد، کاملاً تطابق دارد. جنگل ـ زراعتی با تولید گیاهان یک‌ساله علفی و انوع چندساله سازگاری نشان می‌دهد. هم‌چنین با دامداری قابل تلفیق است. در این سیستم فرسایش خاک حداقل، تهویه اکوسیستم زراعی کاملاً مطلوب و بازدهی استفاده از نور، آب و مواد غذائی خاک حداکثر است.
به مفهوم کشت توأم درخت و محصولات زراعتی است. این روش، سازگاری زیادی با اکثر نواحی دنیا دارد و در مناطقی که به‌صورت طبیعی جنگل می‌باشد، کاملاً تطابق دارد. جنگل ـ زراعتی با تولید گیاهان یک‌ساله علفی و انوع چندساله سازگاری نشان می‌دهد. هم‌چنین با دامداری قابل تلفیق است. در این سیستم فرسایش خاک حداقل، تهویه اکوسیستم زراعی کاملاً مطلوب و بازدهی استفاده از نور، آب و مواد غذائی خاک حداکثر است.
● نتیجه‌گیری:
مزایای کشاورزی پایدار به‌طور خلاصه عبارتند از:
▪ افزایش مواد آلی خاک و کاهش مصرف کودهای شیمیائی
▪ کاهش فرسایش خاک و صرفه‌جوئی در عملیات مکانیک حفاظت از خاک
▪ پائین بودن هزینه تولید و بازدهی بیشتر اقتصادی
▪ افزایش راندمان تولید به‌دلیل مصرف کمتر نهاده‌های کشاورزی
▪ حفاظت و صرفه‌جوئی بیشتر کمی و کیفی آب و جلوگیری از اتلاف آن
▪ ایجاد محیط سالم برای پرورش دام، طیور، آبزیان و حفظ نظم محیط زیست
مزایای کشاورزی پایدار به‌طور خلاصه عبارتند از:
▪ افزایش مواد آلی خاک و کاهش مصرف کودهای شیمیائی
▪ کاهش فرسایش خاک و صرفه‌جوئی در عملیات مکانیک حفاظت از خاک
▪ پائین بودن هزینه تولید و بازدهی بیشتر اقتصادی
▪ افزایش راندمان تولید به‌دلیل مصرف کمتر نهاده‌های کشاورزی
▪ حفاظت و صرفه‌جوئی بیشتر کمی و کیفی آب و جلوگیری از اتلاف آن
▪ ایجاد محیط سالم برای پرورش دام، طیور، آبزیان و حفظ نظم محیط زیست
● پیشنهادات:
۱) تبدیل کشاورزی صنعتی به کشاورزی پایدار از طریق گسترش دانش فنی و مدیریت کارا با استفاده از منابع اطلاعات جمعی به‌منظور کم کردن مصرف مواد شیمیائی و نیز انرژی‌های فسیلی
۲) تغییر تکنولوژی دریافتی از فرهنگ غرب به تکنولوژی صحیح و مطلوب متناسب با فرهنگ ملی، به نحوی که موجبات تحکیم بنیان خانواده روستائی را فراهم آورده و از تهی‌سازی روستاها جلوگیری کند
۳) تغییر الگوی تک‌کشتی به چند کشتی و آیش گذاشتن بی‌مورد زمین‌ها
۴) تبدیل برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت به بلندمدت و ضرورت جامع‌نگری و توجه به منافع بلندمدت که در آن سلامت انسان و حفظ محیط زیست در نظر گرفته شده باشد.
۱) تبدیل کشاورزی صنعتی به کشاورزی پایدار از طریق گسترش دانش فنی و مدیریت کارا با استفاده از منابع اطلاعات جمعی به‌منظور کم کردن مصرف مواد شیمیائی و نیز انرژی‌های فسیلی
۲) تغییر تکنولوژی دریافتی از فرهنگ غرب به تکنولوژی صحیح و مطلوب متناسب با فرهنگ ملی، به نحوی که موجبات تحکیم بنیان خانواده روستائی را فراهم آورده و از تهی‌سازی روستاها جلوگیری کند
۳) تغییر الگوی تک‌کشتی به چند کشتی و آیش گذاشتن بی‌مورد زمین‌ها
۴) تبدیل برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت به بلندمدت و ضرورت جامع‌نگری و توجه به منافع بلندمدت که در آن سلامت انسان و حفظ محیط زیست در نظر گرفته شده باشد.